Πουριτανικός αντιπουριτανισμός

(Εφημερίδα των συντακτών 27 Ιαν. 2018)

προ φούστας εποχή, όταν (και) στο μπάσκετ δείχναν ξεδιάντροπα τα μπούτια τους

Δεν πάει πολύς καιρός που είχε ανάψει η συζήτηση αν είναι εντέλει σεξιστικό ή απλώς αθώα πλάκα να κυνηγάει στον δρόμο ο τσολιάς της τηλεοπτικής «Ελληνοφρένειας» τις περαστικές και να τις χουφτώνει· έγραφα τότε (15.7.17), ανάμεσα σε θεωρητικές αναλύσεις και τις γνωστές κατάρες για τη «φασιστική» πολιτική ορθότητα, πώς θα ’ταν να ξαμοληθεί στους δρόμους η εντυπωσιακή Κυπρία της εκπομπής και να χουφτώνει τους περαστικούς.

Κατά σύμπτωση, μια αντίστοιχη συζήτηση έχει αναπτυχθεί τελευταία, διεθνώς πλέον, έπειτα από μια χιονοστιβάδα καταγγελιών για σεξουαλική παρενόχληση, κακοποίηση και βιασμό, στον χώρο ιδίως του θεάματος. Δημιουργήθηκαν αμέσως σχετικά διαδικτυακά κινήματα όπως το Me too, μαζί όμως άρχισαν και οι αντιδράσεις, καθώς οι καταγγελίες συχνά αφορούσαν περιστατικά που είχαν συμβεί πριν από δεκαετίες, κάποτε έμοιαζαν με πράξεις εκδίκησης ή έδειχνε να έχουν σκοπό την προβολή απλώς του θύματος. Έτσι, σε ιεροεξεταστικές πυρές που άναψαν με συνοπτικές διαδικασίες, μαζί με τα ξερά κάηκαν και τα χλωρά, θύτες (και «θύτες») έπεσαν τώρα θύματα ηθικού λιντσαρίσματος, ενώ πολλοί έχασαν και τη δουλειά τους. Κορυφαία ίσως αντίδραση ήταν ένα μανιφέστο που το υπέγραφαν 100 Γαλλίδες, από τον καλλιτεχνικό έως τον επιστημονικό χώρο, με διασημότερη ανάμεσά τους την Κατρίν Ντενέβ.

Οι 100 θέλησαν να απαντήσουν στις ακρότητες και τις υπερβολές, εύκολα όμως γλίστρησαν στο άλλο άκρο: «Ο βιασμός είναι έγκλημα» ξεκινάει το κείμενό τους· «όμως, το επίμονο και αδέξιο καμάκι δεν είναι αξιόποινη πράξη, ούτε η φιλοφροσύνη και τα ερωτόλογα φαλλοκρατική επίθεση». Γενικότερα, οι 100 αντιμάχονται μια μορφή φεμινισμού (τον φεμινισμό;) που θεωρούν πως οδηγεί σ’ έναν νεοπουριτανισμό και γίνεται «μίσος προς τους άντρες», καταδικάζοντάς τους επειδή έπιασαν ένα γόνατο, επιχείρησαν να κλέψουν ένα φιλί, ή και τρίφτηκαν στα οπίσθια μιας γυναίκας στο μετρό. Μία μάλιστα από τις υπογράφουσες, πρώην πορνοστάρ και τώρα παρουσιάστρια, σχετικοποίησε έμμεσα και τον βιασμό, μιλώντας για την ηδονή που μπορεί να νιώσει το θύμα.

Ας μείνουμε όμως στο «επίμονο και αδέξιο καμάκι», που πάντως καλύπτει αδιακρίτως τη σεξουαλική παρενόχληση από έναν οποιονδήποτε άντρα και την παρενόχληση που ασκείται από θέση εξουσίας, π.χ. τον εργοδότη.

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως η πανέμορφη Κατρίν Ντενέβ, πριν γίνει διάσημη, θα έπεφτε θύμα, λέμε εμείς, συνεχών παρενοχλήσεων, θα απολάμβανε, λέει όμως αυτή, να της πιάνουν το γόνατο, να της κλέβουν ένα φιλί, να της τρίβονται στο μετρό. Το ίδιο και η Μπριζίτ Μπαρντό, που μπήκε επιθετικότερα στον χορό, περίπου βρίζοντας τις φεμινίστριες και καταγγέλλοντας τις γυναίκες ίσα ίσα που την πέφτουν στον παραγωγό, για να κερδίσουν έναν ρόλο· η Μπαρντό λοιπόν είπε πόσο της άρεσε όταν της έλεγαν, προφανώς στον δρόμο, πως είναι όμορφη και τι ωραίο κωλαράκι που έχει.

Μπόρεσε όμως ποτέ η άσημη τότε Ντενέβ να τριφτεί σε κάποιον στο μετρό; είπε ποτέ σε κάποιον και η άσημη τότε Μπαρντό τι ωραίο κωλαράκι που έχει; Μπόρεσε ποτέ γυναίκα να εκφράσει τον θαυμασμό της, τον πόθο της, σε κάποιον άγνωστο στον δρόμο; Να τον πάρει στο κατόπι και να του λέει, να του λέει; Σαν κι αυτά που της λέει εκείνος, έστω τα πιο σεμνά: κούκλα μου εσύ, γουστάρεις παρεΐτσα κτλ., κι αυτή επιταχύνει έντρομη το βήμα, η κίνηση είναι αραιή, ή δεν υπάρχει καν κίνηση, είναι νύχτα, τι θα κάνει; Μπορεί π.χ. να τον διαολοστείλει; Προφανώς όχι.

Όμως το μέτρο δεν είναι αυτό. Είναι πως κατά κανόνα δεν μπορεί να αντιστρέψει τους ρόλους, να εκφράσει ελεύθερα και η ίδια την επιθυμία της, να κάνει επιτέλους κι η ίδια καμάκι. Ή, ακόμα χειρότερα, δεν θέλει. Δεν θέλει ν’ αλλάξει ρόλο· θέλει τον άντρα κυνηγό, κυρίαρχο του παιχνιδιού. Και στις δύο σχηματικά ακραίες περιπτώσεις: δεν μπορεί ή δεν θέλει, μοιάζει άτοπο να μιλούμε για επερχόμενο νεοπουριτανισμό, σύμφωνα με τις 100, όταν εξάλλου μετράμε ήδη κοντά μισό αιώνα στον αστερισμό του πουριτανισμού, έπειτα π.χ. από τη σεξουαλική επανάσταση της δεκαετίας του ’60.

Δεν φτάσαμε τυχαία· ακριβέστερα: δεν έφτασε μόνος του ο άντρας από τα κλασικά μαγιό σλιπ και τα κοντά αθλητικά σορτσάκια λόγου χάρη στις φούστες, συχνά κάτω κι από το γόνατο (βάλτε μια εικόνα του Γκάλη πλάι σ’ έναν σημερινό μπασκετμπολίστα), και κυρίως να ξυρίζει ή να αποτριχώνει πρώτα τις μασχάλες, έπειτα το στήθος, κάποτε, όχι σπάνια, κι ολόκληρο το σώμα. Φαινομενικά παράδοξο: από τη μια ευνουχίζεις τον άντρα, από την άλλη τον θες κυνηγό. Δεν είναι όμως τελικά παράδοξο· πρόκειται για τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, του πουριτανισμού. Που τον εκτρέφουν, παρ’ όσα αντίθετα λένε, ακριβώς οι Ντενέβ κι οι Μπαρντό.