Τα χρηστήρια ελάσματα, ο Χριστίδης, η σιωπή

 (Εφημερίδα των συντακτών 30 Δεκ. 2021)

* Μ’ αγαπάει; Δεν μ’ αγαπάει; Να την παντρευτώ ή όχι; Η αρρώστια μου είναι από Θεού ή φταίω μόνο εγώ; Κι είναι καλό αυτό το φάρμακο ή να τ’ αλλάξω; Και ν’ ακούσω τον πνευματικό μου ή τον γιατρό; Να μείνω στη δουλειά που είμαι ή να κοιτάξω αλλού; Κι ο παγετός που έπεσε στον τόπο μας είναι τιμωρία Θεού; Και τι να κάνουμε για να μας συχωρέσει; Και το παιδί που έχει στην κοιλιά η γυναίκα μου είναι δικό μου ή όχι; Θα την κερδίσω τη δίκη ή θα τη χάσω; Δράμα οι δουλειές, μαζεύονται τα χρέη· να φύγω γι’ άλλη χώρα;

Ερωτήσεις εναγώνιες που βασανίζουν πάντα τους ανθρώπους, ερωτήσεις για την πορεία στη ζωή, για την οικογενειακή γαλήνη, για την επαγγελματική προκοπή, για την υγεία. Ερωτήσεις προς αστρολόγους, μέντιουμ, καφετζούδες. Ανέκαθεν. Από τα πιο αρχαία χρόνια που γνωρίζουμε, νά, στο αρχαιότερο μαντείο στον ελλαδικό χώρο, το μαντείο της Δωδώνης, λατρευτικό κέντρο του Δία και της Διώνης.

Τέτοιες ερωτήσεις απλών προσκυνητών, μαζί όμως και πόλεων για διοικητικά ζητήματα, άσκηση πολιτικής κ.ά., από τον 6ο ώς τον 3ο αιώνα π.Χ., από διάφορες πόλεις, Αθήνα, Κόρινθο, Τάραντα, Συρακούσες, σε διαφορετικές διαλέκτους, χαραγμένες σε μικρά μολύβδινα ελάσματα, βρέθηκαν σε αφθονία στις ανασκαφές, τέλη του 19ου αιώνα, και συστηματικά από τον Δημήτρη Ευαγγελίδη τις πρώτες δεκαετίες του 20ού. Μετά τον θάνατο του Ευαγγελίδη το 1959, συνεχίζει ο συνεργάτης του Σωτήρης Δάκαρης, προστίθεται η Ιουλία Βοκοτοπούλου, και το 1976 ο Τάσος Χριστίδης. Τώρα είναι το τεράστιο έργο της μελέτης των ευρημάτων και της έκδοσής τους. Που έπειτα πια από τον θάνατο της Βοκοτοπούλου το 1995 και του Δάκαρη το 1996, πέφτει στους ώμους του Χριστίδη, ώς το 2004, ώς τον πρόωρο δικό του θάνατο, από έμφραγμα, που μπορεί και να οφείλεται στον όγκο αυτής της δουλειάς και την πίεση για την ολοκλήρωσή της.

* 26 Δεκεμβρίου, αυτές τις μέρες, μνήμη Αναστάσιου-Φοίβου Χριστίδη, δεκαεφτά χρόνια από τον θάνατο ενός κορυφαίου γλωσσολόγου, χίλια δεκαεφτά κι όμως σαν χτες από τον θάνατο ενός σπουδαίου ανθρώπου και ανυποχώρητου μαχητή!

Σύμπτωση, έναν-ενάμιση μήνα πριν, στις 19 Νοεμβρίου, το υπουργείο Πολιτισμού υπέβαλε πρόταση στην Ουνέσκο να περιληφθούν αυτά τα «χρηστήρια ελάσματα» στο πρόγραμμα «Μνήμη του Κόσμου». Η σημασία τους, μοναδική. Από αυτά «αναδεικνύονται ζητήματα κοινωνικά, όπως η απελευθέρωση δούλων, η αντιμετώπιση της φτώχειας, η μετανάστευση, αλλά και εμπορικά ή οικονομικά, όπως οι παραγωγές μαλλιού και σιτηρών, η εξέλιξη συναλλαγών, η δυνατότητα εξόφλησης χρεών, καθώς και ζητήματα από τον κόσμο των συναισθημάτων, όπως η πορεία του γάμου, η δυνατότητα τεκνοποιίας, η αντιμετώπιση της χηρείας ή της απιστίας». Από αυτά αντλούμε στοιχεία «για την αρχαία ελληνική θρησκεία αλλά και για την καθημερινή ζωή των αρχαίων Ελλήνων…» Στοιχεία πολύτιμα για τις θρησκευτικές πρακτικές της αρχαιότητας, κυρίως τις χρησμοδοτικές, και για επιστημονικούς κλάδους όπως η επιγραφική, η διαλεκτολογία, η ανθρωπολογία κ.ά.

Τα εντός εισαγωγικών είναι από τη δήλωση της υπουργού, που αναπαράχθηκε από ορισμένα μέσα, έντυπα και περισσότερο ηλεκτρονικά. Διάβασα το ένα, διάβασα το άλλο, πουθενά τα ονόματα των επιστημόνων που επιτέλεσαν τον τεράστιο αυτό άθλο· ανέτρεξα στη δήλωση της υπουργού στην επίσημη ιστοσελίδα του υπουργείου, τίποτα. Θαρρείς και μάζεψε η υπουργός κάτι σακιά ελάσματα, που βρέθηκαν από θαύμα έξω στο πεζοδρόμιο ή σε κάποιο υπόγειο του υπουργείου της, και τα κουβάλησε στην Ουνέσκο!

Πουθενά ο βασικός ανασκαφέας και έπειτα η ομάδα που μελέτησε τον εντυπωσιακό όγκο των 4.216 επιγραφών που σώζονται, ολόκληρες ή αποσπάσματά τους, σε 1.453 ελάσματα (παλίμψηστα, με επάλληλες επιγραφές), εργασία που καταγράφεται στη μνημειώδη δίτομη έκδοση της Αρχαιολογικής Εταιρείας: Σωτήρης Δάκαρης, Ιουλία Βοκοτοπούλου, Αναστάσιος-Φοίβος Χριστίδης, Τα χρηστήρια ελάσματα της Δωδώνης των ανασκαφών Δ. Ευαγγελίδη, τόμ. Α΄: Επιγραφές 1-2.220, τόμ. Β΄: Επιγραφές 2.221-4.216, επιμέλεια Σωτήρης Τσέλικας, ευρετήριο Γ. Παπαδόπουλος, Αθήνα 2013, σελίδες 1.120!

* Ασήμαντες λεπτομέρειες θαρρείς… Από τα διάφορα μέσα που επισκέφθηκα, μόνο η LifO (22/11), η Liberal, με άρθρο της Αγγελικής Κώττη (21/11), και κυρίως η Athens Voice, με άρθρο της Ευγενίας Μίγδου (23/12), προχώρησαν παραπέρα από τη δήλωση της υπουργού, αλλά πάντα χωρίς ονόματα συντελεστών· εξαίρεση, η κ. Μίγδου, που πάλι περιορίζεται στον Κωνσταντίνο Καραπάνο, που ανακάλυψε τα πρώτα ελάσματα, έπειτα στον συστηματικό ανασκαφέα Δ. Ευαγγελίδη και τον συνεχιστή του, τον Σωτήρη Δάκαρη.

Όμως ο Τάσος Χριστίδης, για τον οποίο αυτό το μνημόσυνο, αφιέρωσε πάνω από 25 χρόνια, για τον σκοπό αυτό έφυγε το 1982-1983 με υποτροφία του Βρετανικού Συμβουλίου στη Σχολή Κλασικών Σπουδών του Κέμπριτζ, και μετά τον θάνατο των άλλων δύο της ομάδας, έμεινε, όπως είπαμε, μόνος να ολοκληρώσει το κολοσσιαίο αυτό έργο. Δεν πρόλαβε να δει την έκδοση, που κυκλοφόρησε εννέα χρόνια από τον θάνατό του, και όλως περιέργως δεν προκάλεσε την ανάλογη αίσθηση.

Είχε αρχίσει να απλώνεται η σιωπή; Οι νεκροί με τους νεκρούς;

Έτσι κι αλλιώς, εκκρεμεί, λείπει ένας τρίτος τόμος με όλο το φωτογραφικό υλικό.

Κυρίως λείπει ο Τάσος. Δεν θα υπάρξει ο Χριστίδης. Θα χορεύουν τα ποντίκια.

Όσο για μας, καλή, καλύτερη χρονιά!

Επιδημία πανδημιών

 (Εφημερίδα των συντακτών 11 Δεκ. 2021)

("εσκοροδισμένος" κουτοκόκορας)

 

* Αφοί Λιγνάδη Α.Ε. = Άνευ Ευθύνης. Για όσα παραπέμπεται εντέλει σε δίκη ο Δημήτρης Λιγνάδης δεν μπορώ να έχω άποψη. Έχω όμως για το όλο σκηνικό, τη στάση τη δική του, των Προστάτιδων Δυνάμεων και του Δικηγόρου στην υπόθεση.

Μέσα σ’ αυτό το ιλαρό από μιαν άποψη πλην άκρως προκλητικό θεατρικό δρώμενο, έγραφα, όταν άρχισε η παράσταση, για την «απόλυτη ενοχή» του Λιγνάδη, την ανάθεση της υπεράσπισής του στον Κούγια· για το ότι δηλαδή ο πρωταγωνιστής και σκηνοθέτης και στο συγκεκριμένο δρώμενο μας επέβαλε συνσκηνοθέτη, αν όχι υπερσκηνοθέτη, τον Κούγια. Που με μια τέτοια υπόθεση-πρώτο λαχείο ξεπέρασε τον εαυτό του από την πρώτη κιόλας μέρα, κι ένας Θεός ξέρει τώρα τι υπερπαραγωγή μας ετοιμάζει για τις μέρες της δίκης.

Δεν ήταν όμως μόνο ο Κούγιας, αλλά και ο αδερφός Λιγνάδης, που βγήκε κι αυτός, μοιραία θα ’λεγε κανείς, στη σκηνή. Και λούζεται τώρα κι αυτός στα φώτα της δημοσιότητας, δίνοντας τροφή στα άλλο που δεν θέλαν ΜΜΕ, με παρεμβάσεις, κείμενα και συνεντεύξεις, μέσα στα οποία η ιερή αναμφισβήτητα αδερφική αγάπη ανοίγει διάπλατα ένα απύλωτο στόμα, όπου αμετροέπεια, αλαζονεία, ιταμότητα και γλωσσική επιδειξιομανία φιλοτεχνούν άλλον έναν πρωταγωνιστικό ρόλο.

«Εγώ σε χρόνο νηφάλιο θα βγω σε εφημερίδες και κανάλια και θα πω αυτά που πρέπει να πω. Όχι τώρα όμως. Νομίζω οι έχοντες ορθό λόγο καταλαβαίνουν πολύ καλά, όσοι ξέρουν να διαβάζουν κάτω από τις γραμμές –που λένε– ξέρουν πολύ καλά τι είδους υπόθεση είναι αυτή. Οι ανορθόλογοι κατασπαράζουν» είχε πει στην έναρξη κι αυτός.

* Επέστη φαίνεται ο «νηφάλιος χρόνος» (!) και ελάλησε και είπε. Αφορμή, κάποια συνέντευξη του Σωτήρη Χατζάκη, που δεν θα μας απασχολήσει εδώ, όπως δεν θα μας απασχολήσει και η απάντηση του αδερφού Λιγνάδη επί της ουσίας. Άλλα προέχει να δούμε.

Γράφει λοιπόν ο αδερφός για τον Χατζάκη, που εμφανίστηκε σε εκπομπή της Φαίης Σκορδά (θαυμαστικά, διπλά εισαγωγικά και έντονα στοιχεία, όλα δικά του): «εμφανίστηκε και δεύτερη φορά (!), δια ζώσης, στον ίδιο πρωινάδικο “ορνιθώνα” (!), για να λιθοβολήσει εκ νέου, κατά πρόσκλησιν (αν όχι και κατά παραγγελίαν) “εσκοροδισμένης κουτόρνιθας”, η οποία φουσκωμένη από αέρα ναρκισσισμού και κουφόνοιας, τελευταίως δεν παύει να καμώνεται την ένθερμη “δικαιωματίστρια” και σταυροφόρο του νεόκοπου “μιτουισμού”, τη στιγμή που η ίδια καθημερινώς επιδίδεται σε άγριο κανιβαλισμό προσωπικοτήτων (με εμμονή στον Δ. Λιγνάδη), υποκινώντας και διακινώντας το “μιτουικό” μόρφωμα στη νέα του μετάλλαξη: την ανοιχτή πρόσκληση του κοινού των media στην ανθρωποφαγία».

Αφήνει έπειτα την «εσκοροδισμένη κουτόρνιθα» με την «κουφόνοιά» της, και απευθύνεται στον Χατζάκη, με «ερειδόμενος» και «ρίπτεσθαι», με «λίθους καταδικαστικούς» και «εν τοις πλείστοις», με μπαμπινιώτικες κατασκευές όπως «αίολες», ή με «το trendy κύμα του ανελέητου ανθρωποφαγικού τσουνάμι», και τέλος τον αφήνει κι αυτόν να «κοάζει όσο θέλει μέσα στη “σκοροδάλμη” του τηλεοπτικού βορβόρου».

Μας ελεεί ωστόσο μ’ ένα γλωσσάρι: «“ορνιθώνας”: το κοτέτσι· “εσκοροδισμένος”: ταϊσμένος με σκόρδο (κόκορας) για να ντοπαριστεί πριν από την κοκορομαχία· “κουτόρνιθα”: η κότα του κουτιού· “σκορoδάλμη”: σκορδοστούμπι, σκορδαλιά· “βόρβορος”: βούρκος».

Γι’ αυτόν τον βούρκο χρειάστηκε, επιβαλλόταν, πιστεύω, να σταθώ στην εμφάνιση του Γιάννη Λιγνάδη, τον βούρκο στον οποίο μας βύθισε μαζί με τον αδερφό του και τον Ηγαπημένο του Θεού, κατά δήλωσή του, μεγαλοδικηγόρο.

Τον βούρκο όπου ο Λιγνάδης Νο 2, λόγιος τώρα Σεφερλής, παρασκευάζει φτηνά αστειάκια με το επώνυμο της Σκορδά: «εσκοροδισμένη» κτλ. Κυρίως όμως, ακόμα κι αν έχει κάποιο, όσο και όποιο, δίκιο, η εκτροπή σε «δικαιωματίστρια» και «μιτουισμό» άλλα κουκιά μαρτυράει, άλλη ιδεολογία.

Μας συστήνεται δηλαδή ο αδερφός σαν μέλος της παρέας των γνωστών νεοφιλελεύθερων δημοσιολόγων (Πρετεντέρη π.χ., που ’χαμε μόλις τις προάλλες εδώ) που ντουφεκάνε στον αέρα, νομίζοντας πως θα βρουν στόχο αυτούς τους «δικαιωματιστές», τους «επαγγελματίες ανθρωπιστές» κτλ.· και πιο πολύ, μέλος της στρατιάς που σχηματίζουν οι Γιατιτώρες, οι αμείλικτοι κυνηγοί του «μιτουισμού».

* Όπου «μιτουισμός» προφανώς είναι η χλευαστική ονομασία του κινήματος #metoo και των υποστηρικτών του, που πρόσφατα πάλι δέχτηκε συντονισμένα, θαρρείς, πυρά, από μιαν άτυπη ιερή τριάδα, τον ξερόλα δημοσιογράφο μας, που γράφει και ξαναγράφει και αγανακτεί: μα γιατί τώρα· μιαν ανθυποστιχουργό, που αυτή κι αν απορεί, μιλώντας κατά σύμπτωση για τον Λιγνάδη, ότι αφού πήγε και πληρώθηκε το αγοράκι, τι θέλει τώρα και φωνάζει πως βιάστηκε, μα ακόμα και τα κοριτσάκια που δεν πληρώνονται αλλά κάθονται, γιατί κι αυτά λένε μετά ότι βιάστηκαν («Μετά το #metoo βγήκε το “σε βίασαν”, πρώτα το είχες μούγκα. Γιατί; Μπλεχτήκαμε» αναφωνεί)· και τρίτος ένας άγνωστος πρώτα ηθοποιός, που ενώ διασύρθηκε καιρό στα μανταλάκια, πως νάρκωσε και βίασε με ερωτικό βοήθημα έναν ταξιτζή, βγήκε θύτης ο ίδιος τώρα, ανοηταίνοντας μάλιστα πως «το #metoo είναι κατά 70% ένα παράνομο πράγμα» και πως «αυτοί που ήξεραν και δε μιλούσαν είναι διπλά ένοχοι». Κι από κοντά η συνήθης Βάνα Μπάρμπα…

Μα πόσες πανδημίες ν’ αντέξουμε πια;

Δημοσιογραφίας δόξα (β΄)

 (Εφημερίδα των συντακτών 4 Δεκ. 2021)

* «Όλοι ξέραμε από την πρώτη στιγμή ότι [το χρέος] δεν είναι βιώσιμο, αλλά μας έλεγαν μην το πείτε τώρα, δεν είναι σωστό. Το αποτέλεσμα είναι ότι μέχρι το 2010 έλεγαν όλοι ότι το χρέος είναι βιώσιμο και εμείς δεν τους απαντούσαμε “όχι, δεν είναι!” Δεν τους λέγαμε ότι αυτά είναι βλακείες.»

Ψεύτης καθ’ ομολογίαν! (Και σε διατεταγμένη, πάλι καθ’ ομολογίαν, υπηρεσία: αυτό όμως αλλιώς το λένε!)

«Φωνάξαμε “λύκος” περισσότερες φορές απ’ όσες έπρεπε τα Μέσα Ενημέρωσης. Το δεύτερο είναι ότι δεν τα είπαμε όλα, μέσα από μια ηλίθια αίσθηση εθνικού, δημόσιου συμφέροντος»: Α, και ηλίθιος λοιπόν!

Όπως και κοινός χουλιγκάνος, με το μπουκάλι που εκσφενδόνισε στον διαιτητή ενός αγώνα μπάσκετ, κάτι για το οποίο όχι μόνο δεν έκανε ποτέ του αυτοκριτική, αλλά το δικαιολόγησε κιόλας, βγάζοντας ξενέρωτους μάλιστα όλους τους άλλους:

«Δεν με ενδιαφέρει να [το] κουβεντιάσω...» είπε κάποτε ο μπλαζέ σε σχετική ερώτηση. «Στην αρχή είχα στεναχωρηθεί. Δεν με αφορά πια»!

Όταν ένα γήπεδο πετάει μπουκάλια, συνέχισε, «εύλογο είναι κι εσύ ν’ αντιδράσεις με τον ίδιο τρόπο... εθιμικά. Δεν καταλαβαίνω γιατί γίνεται θέμα. Όποιος δεν έχει πάει γήπεδο, δεν μπορεί να καταλάβει [...]. Όταν νιώθεις ότι αδικείσαι, αντιδράς με όποιον τρόπο βρίσκεις πρόσφορο εκείνη τη στιγμή»!

Αυτά, ο ίδιος που εξομοίωνε το γιαούρτι στον Πάγκαλο με το μαχαίρι των Χρυσαυγιτών στον μετανάστη, και ολολύζει μαζί με τους ομοίους του για τις επιθέσεις που δέχεται η Δημοκρατία, κάθε που βλέπει δυο πινελιές μπογιά στον τοίχο ή μερικά τρικάκια στους δρόμους!

Ο που ορθοτομεί τον λόγον της αληθείας: «Εγώ δεν δέχομαι την ευθύνη της δικής μας πολιτείας για το αν έρχονται χιλιάδες οι οποίοι καθ’ οδόν, μες στο Γενάρη μήνα, παίρνουν τα παιδιά τους, ανεβαίνουν σε μια βάρκα στο Αιγαίο, και προφανώς πνίγονται! Δε σημαίνει ότι κάποιος φταίει γι’ αυτό…», είπε και (νόμισε πως) έπλυνε τα καταβρόμικα χέρια του!

* Έτσι, με τους άφρονες πνιγμένους, συνδεόμαστε με το πρόσφατο ποίημά του:

«Αν κατάλαβα καλά, το Μεταναστευτικό έχει δημιουργήσει μια σειρά από νέα επαγγέλματα. “Διακινητής”, “διασώστης”, “Ολλανδός δημοσιογράφος με καπέλο”, “ερευνητής δημοσιογράφος χωρίς καπέλο”, “στέλεχος ΜΗΚΥΟ”, “αντιρατσιστής ΚΕΕΡΦΑ”, “ακτιβιστής ανθρωπιστής”, “ανθρωπιστής εισαγωγής”, “σπιτονοικοκύρης μεταναστών” (αριστερός, κατά προτίμηση…) και άλλα που μου διαφεύγουν.

»Κι ο μεν αριστερός σπιτονοικοκύρης ή το στέλεχος ΜΗΚΥΟ μια χαρά δραστηριότητα είναι. Όλο και κάτι βγάζουν.

»Αλλά πόσα να βγάλει κάποιος που (έστω και χωρίς καπέλο) ερευνά δημοσιογραφικά και μονότονα αν έρχονται, πώς έρχονται ή πώς δεν έρχονται παράνομοι μετανάστες στην Ελλάδα; Ειλικρινά δεν μπορώ να υπολογίσω.

»Προφανώς πάντως κάπως τα βγάζουν πέρα, διότι δεν ακούω να κάνουν κανένα άλλο επάγγελμα…»

Δεν μπορώ να τον βοηθήσω σ’ αυτά τα αγωνιώδη ερωτήματα τον κύριο Πρετεντέρη, εάν και πόσα βγάζουν αυτοί οι μπλιαχ δημοσιογράφοι, όπως δεν μπορώ να ξέρω αν και πόσα βγάζουν οι καθωσπρέπει δημοσιογράφοι, που τους βάζουν, που τους πείθουν; αλλά πώς; να αποκρύπτουν την αλήθεια και να λένε τα αντίθετα, ψέματα δηλαδή ασύστολα.

Η συνέχεια είναι, όπως μαντεύετε, πως οι πουλημένοι μπλιαχ που ασχολούνται με τις επαναπροωθήσεις αναπαράγουν την τουρκική προπαγάνδα –ακόμα κι αν υπάρχουν και πραγματικά περιστατικά, που «μπορεί, δεν τα γνωρίζ[ει]» ο κύριος Πρετεντέρης. «Άλλωστε κάθε προπαγάνδα χρειάζεται κάποιο πραγματικό περιστατικό για να πείσει.

»Και στη Γερμανία» συνεχίζει, και κρατήστε σφιχτά τη μύτη σας τώρα, «υπήρχαν ενδεχομένως περιστατικά αντιπαθητικών Εβραίων, αλλά αυτό δεν δικαιολογεί γιατί ο Χίτλερ πούλαγε αντισημιτισμό, ούτε γιατί εξόντωσε έξι εκατομμύρια ανθρώπους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης»!

* Αν υπήρχε Αλητοδικείο, ούτε εμείς θα ασχολούμασταν άλλο με τον εν λόγω, ούτε αυτός θα είχε τη δυνατότητα να χλευάζει ανεμπόδιστος το δημόσιο ήθος και τον δικαιακό πολιτισμό που χτίστηκε μέσα στους αιώνες και μέσα από αγώνες σκληρούς.

Μεγάλο λόγο όμως είπα, γιατί, νά, και ο Κασιδιάρης βγάζει διαγγέλματα και κάνει εκπομπές μέσα από τη φυλακή, ενώ ο υπόδικος και κατηγορούμενος για βαριά κακουργήματα Φουρθιώτης ξαναβγάζει την «εφημερίδα» του –και με πλαστή, εντέλει, συνέντευξη της συζύγου του πρωθυπουργού, για την οποία (για τον οποίο Φουρθιώτη δηλαδή!) μούγκα τα ΜΜΕ μας.

«Δημοσιογραφίας δόξα» ήταν το θέμα μου επί δύο επιφυλλίδες, με τρία τώρα παραδείγματα (Ευαγγελάτο, Ελληνοφρένεια, Πρετεντέρη) και με αφορμή πρόσφατα κρούσματα. Αλλιώς, ο κατάλογος μακρύς: λίγοι εντέλει μέσα στους πολλούς, που όμως πάλι φαίνονται πολλοί, καθότι επιφανέστεροι, που δίνουνε τον τόνο, από όλα τα κύρια πόστα.

Πείτε μου λοιπόν, τώρα, πώς μπορώ να διώξω από τον νου μου το ανόσιο εκείνο σύνθημα που κάτι λέει για κάποιους αλήτες… –αλλά ας μην το πω.