Το μήνυμα του γάτου και ο ανακτημένος Προυστ

(Εφημερίδα των συντακτών 1 Αυγ. 2020)

* Των ανηκούστων ανήκουστο. Τη μέρα της μεγαλύτερης προσβολής στη χριστιανοσύνη, τη μέρα που βεβηλωνόταν η Αγια-Σοφιά, δακρύσαν δε δακρύσαν τα ψηφιδωτά, όμως στη χώρα του Θεού χτυπούσαν πένθιμα οι καμπάνες, γίνονταν αγρυπνίες, και στη Μητρόπολη ψαλλόταν ο Ακάθιστος Ύμνος (η ακολουθία του Ακάθιστου Ύμνου και όχι «η θεία λειτουργία του Ακάθιστου Ύμνου», ερίτιμος τηλεπαρουσιάστρια, δε θυμάμαι ποιανού καναλιού)·

την αποφράδα αυτή για τη χριστιανοσύνη μέρα, στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, το λεγόμενο «Ναός του Θεάτρου», που αν το ήξεραν οι χριστιανοί πατέρες μας θα τον είχαν ισοπεδώσει, να χτίσουν πάνω του Ναό του Θεού των Ελλήνων, σ’ αυτόν λοιπόν τον ειδωλολατρικό, άρα αντιχριστιανικό, και απ’ αυτή την άποψη ουσιωδώς ανθελληνικό χώρο·

την ίδια μέρα, ξαναλέω, που βεβηλωνόταν το σύμβολο της χριστιανοσύνης, διάλεξε ο αρχαιολάτρης διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου και σκηνοθέτης της παράστασης να προσκυνήσει, να ασπαστεί δημόσια, μπροστά στα μάτια των Πανελλήνων Χριστιανών αλλά και στους ανά τον κόσμο Χριστιανούς, αφού η παράσταση αναμεταδιδόταν στο εξωτερικό, να ασπαστεί, λέω, το κατεξοχήν σύμβολο του ειδωλολατρικού κόσμου, τον Παρθενώνα, τον ναό της παγανίστριας θεάς Αθηνάς –εντάξει, μια μινιατούρα Παρθενώνα, σαν απ’ τα τουριστικά στο Μοναστηράκι, εν πάση περιπτώσει Παρθενώνα.

Στην υπόκλιση, δηλαδή, προχώρησε μπροστά απ’ τους ηθοποιούς, μόνος και ευθυτενής, και ενώπιον Ανθρωπότητος και Ιστορίας, στην άκρη της ορχήστρας, γονάτισε, ναι, πήρε στα χέρια του τον μικρούλη Παρθενώνα και τον ασπάστηκε ευλαβικά, όπως ασπαζόμαστε εμείς, και δίχως μάσκα παρακαλώ, τις ιερές εικόνες στους ναούς μας!

Και μπροστά σ’ αυτή την ανήκουστη πρόκληση, ούτε ένα «αίσχος» δεν ακούστηκε, ίσα ίσα χειροκροτήματα, πού πάμε, Θεέ μου, μόνο ο πορτοκαλής γάτος, α, το ένστικτο των ζώων, στην έναρξη κιόλας, διαισθανόμενος το τελετουργικό του τέλους, πέρασε και κατούρησε στη μέση της θυμέλης, μόνο ο γάτος, μα ούτε αυτό το μήνυμα το πήρε εκεί κανένας, είμαστε άξιοι της τύχης μας!

* Των αμετρήτων αμέτρητη φορά που θα το πω. Το πολυτονικό (που χρησιμοποιήθηκε στους υπέρτιτλους, στο πρόγραμμα κτλ., όπως κι άλλες φορές σε παραστάσεις του Δ. Λιγνάδη –και μάλιστα σε δημόσιο οργανισμό) μπορεί να νομιμοποιείται από διάφορους λόγους, συναισθηματικούς φερειπείν, επιστημονική όμως τεκμηρίωση για την εφαρμογή του στη νεοελληνική δεν βρίσκει πουθενά, από καμία γλωσσολογική σχολή, ούτε π.χ. του Μπαμπινιώτη!

Μόνο, αυστηρά και μόνο, από αντιεπιστημονικές «σχολές» τύπου Άδωνη και Πλεύρη, όπως στο Τσαρλατανείο Ελληνική Αγωγή κττ.

Δικαίωμα βεβαίως του καθενός η επιλογή του, αρκεί να ξέρει.

(Για την όλο γνώση, δεν έχω αμφιβολία, μετάφραση του Θ. Στεφανόπουλου, διάβασα κάπου πως «την εκφορά του κειμένου στα αρχαία ακολουθούσε το μεταφρασμένο  κείμενο, σ’ ένα ιδιαίτερο πάντρεμα της διαχρονίας της γλώσσας και του ρυθμού της»: Ασχολίαστο.)

* Η λύτρωση από πού έρχεται εντέλει; Έγραφα στην περασμένη επιφυλλίδα για τη σχεδόν στερεοτυπική φράση του ποιητή Χριστόφορου Λιοντάκη, ότι, «όπως λέει ο Προυστ, la délivrance arrive quelquefois inattendue», πως η λύτρωση δηλαδή έρχεται κάποτε αναπάντεχα. Μια φράση που, όταν πέθανε ο Χριστόφορος, ψάξαμε πολύ, φίλοι και φίλες, να την ταυτίσουμε, χωρίς να τα καταφέρουμε.

Ώσπου… η λύτρωση ήρθε αναπάντεχα:

«Όμως ενίοτε, και τη στιγμή κατά την οποία όλα μάς φαίνονται χαμένα, φτάνει μια σωτήρια ειδοποίηση: έχουμε χτυπήσει όλες τις πόρτες που δεν οδηγούν πουθενά· έπειτα σκοντάφτουμε, χωρίς καλά καλά να το συνειδητοποιήσουμε, στη μοναδική από την οποία μπορούμε να εισέλθουμε και που ματαίως θα την αναζητούσαμε για εκατό χρόνια, και ετούτη ανοίγει».

Η φίλη Ελένη Ζέρβα, που είχε ψάξει τότε κι αυτή, ετούτη τη φορά είχε την έκλαμψη: βρήκε τον Προυστ τον οποίο δεν μετέφρασε αλλά ερμήνευσε, συμπυκνώνοντάς τον σ’ εκείνη την έξοχη φράση, ο Χριστόφορος: αυτός ή σε συζήτηση π.χ. με κάποιον Γάλλο φίλο, στα χρόνια ίσως του Παρισιού, τόσο που να τη θυμάται έκτοτε σαν καθαρό παράθεμα Προυστ –δεν έχει σημασία. Αυτός ήταν ο Προυστ για τον Χριστόφορο, ο δικός του Προυστ, μια φράση οδηγός για τη ζωή του.

Το απόσπασμα εδώ, στη μετάφραση του Παναγιώτη Πούλου, από τον Ανακτημένο χρόνο (Εστία, 2018, σ. 155), τον 7ο και τελευταίο τόμο τού Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο.

Ευχαριστώ και από εδώ την Ελένη Ζέρβα για τη λύση του μυστηρίου.

Και πάντα τον Χριστόφορο, για όσα μας έμαθε και για όσα μας άφησε.