Άγνοια; Εξαπάτηση; - Εθνικά στερεότυπα

(Εφημερίδα των συντακτών 14 Φεβρ. 2015)

Άγνοια; Εξαπάτηση;

Λέγαμε, τι λέγαμε, γελούσαμε πια, που η Βίκη Φλέσσα, η παρουσιάστρια με τις λάγνες ματιές που της εξασφαλίζουν μόνιμη θέση στα βιντεάκια του Θέμου, είχε καλεσμένο τον Γ. Μπαμπινιώτη, σχεδόν εκπομπή παρά εκπομπή («Στα άκρα»). Και τότε πλημμύριζε η οθόνη στεναγμούς: «αχ, κύριε καθηγητά μου» και δώσ’ του «αχ, κύριε καθηγητά μου», και ρητόρευε ο κύριος καθηγητής, τα δικά του, ξεκουκίζοντας αργά αργά λέξεις και συλλαβές… Και νά τοι τώρα με κοινή εκπομπή οι δυο τους, με τίτλο «Οι λέξεις φταίνε», γραμμένον μάλιστα σε πολυτονικό –η γνωστή διγλωσσία του κυρίου καθηγητή, αφού έχει αναγνωρίσει ρητά ότι το πολυτονικό δεν έχει θέση στη νεοελληνική!

Έπεσα τυχαία στην πρώτη εκπομπή, καλεσμένο τους είχαν τον Θ. Τάσιο, ο οποίος, με το καλημέρα, ύψωσε φωνή διαμαρτυρίας που τα παλιά τριτόκλιτα έχουν βγει απ’ τις γραμματικές μας («για ιδεοληπτικούς λόγους!» πετάχτηκε η παρουσιάστρια) και «δεν διδάσκονται, ούτε καν ως απολιθώματα ή ως αρχαιόκλιτα», το δάσος - του δάσους, ή το γάλα, που, πώς να το κάνουμε, εξανέστη ο κ. Τάσιος, δεν έχει γενική «του γάλατου» ή «του γάλου», παρά του γάλακτος! «Είναι αλήθεια» συγκατένευσε ο κ. Μπαμπινιώτης, «ορισμένοι συνάδελφοι δεν τα έχουν…» («ναι, η Γραμματική του ’76!» ξαναπετάχτηκε η παρουσιάστρια), «ενώ στη Γραμματική που έχουμε συντάξει με τον κ. Κλαίρη τα έχουμε όλα αυτά…» Και τότε έκλεισα την τηλεόραση.

Και άνοιξα αμέσως, για να σιγουρευτώ για τη λαθροχειρία, τη συγκεκριμένη Γραμματική που έστησαν στα πέντε μέτρα. Όπου βρήκα, φυσικά, και σε όλη τους τη μεγαλοπρέπεια, όσα δεν είχε δει ούτε ο κ. Τάσιος ούτε ο κ. Μπαμπινιώτης ούτε η κ. Φλέσσα: ολόκληρους πίνακες με τα ουδέτερα σε -ος, το μέρος και το έδαφος, και αποκάτω σημείωση πως όμοια κλίνεται, μεταξύ άλλων, και το δάσος του κ. Τάσιου, και έπειτα τα ανισοσύλλαβα ουδέτερα σε -μα, το κύμα και το όνομα, και πάλι σημείωση αποκάτω, πως όμοια κλίνεται, μεταξύ άλλων, και το γάλα του κ. Τάσιου.

Αυτά, σε μια συνοπτική σχολική Γραμματική, την Αναπροσαρμογή της Μικρής Γραμματικής του Τριανταφυλλίδη, ένα μικρόσχημο βιβλιαράκι, 250 σελίδες όλο κι όλο.

Ενώ στη μεγαλόσχημη και ογκωδέστατη του κ. Μπαμπινιώτη, μέσα σε 1.160 σελίδες δεν θα βρει κανείς πώς κλίνεται λόγου χάρη ο μυς! Γιατί; Γιατί είναι καθαρεύουσα, όπως είχε απαντήσει ανερυθρίαστα σε σχετική επισήμανση δική μου (Νέα 9.7.05) ο ίδιος ο κ. Μπαμπινιώτης (Νέα 23.7.05)!

Όχι, δεν φταίνε οι λέξεις, κατά τον τίτλο της εκπομπής. Το θράσος φταίει. Και η ασύγγνωστη, ίδια και για τους τρεις, άγνοια. Που γίνεται πια απάτη!

Εθνικά στερεότυπα

Ανοίγετε ένα λεξικό, στο λήμμα αμπέλι, όπου και η φράση «ξέφραγο αμπέλι», δηλαδή: «χώρος (συνήθ. σπίτι, κτήμα ή χώρα) που δεν ελέγχεται όσο πρέπει, όπου δεν γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη του». Παράδειγμα; «με τους λαθρομετανάστες η Ελλάδα έχει καταντήσει ξέφραγο αμπέλι…» Αυτά στο γνωστό Λεξικό Μπαμπινιώτη.

Το αλίευμα είναι του ιστορικού και καθηγητή πανεπιστημίου Χάγκεν Φλάισερ: «Οι Έλληνες απέναντι στους “άλλους”: Εθνικά στερεότυπα και λεξικογραφικές ερμηνείες ταυτότητας» είναι ο εύγλωττος τίτλος εκτενούς μελέτης του, στον τόμο Τα Βαλκάνια, Εκσυγχρονισμός, ταυτότητες, ιδέες: Συλλογή κειμένων προς τιμήν της καθηγήτριας Νάντιας Ντάνοβα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης και το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών.

Πρόκειται για συναρπαστικό εντέλει ανάγνωσμα, καθώς η αποδελτίωσή του παρακολουθεί, μεταξύ άλλων, τις «φιλότιμες» προσπάθειες του Γ. Μπαμπινιώτη («οβιδιακές μεταμορφώσεις» θα τις έλεγαν όσοι έχουν παρακολουθήσει την πολιτεία του, κυρίως στα ιδεογλωσσικά πράγματα) στην οδό της πολιτικής ευπρέπειας, όπου στις πέντε διορθωμένες επανεκδόσεις του κόβει και ράβει, συχνά μετριάζει διάφορα αρνητικά στερεότυπα για τους άλλους (από τους Βούλγαρους Παοκτζήδες ώς τους προαιώνιους εχθρούς μας τους Τούρκους), ενώ άλλοτε μεταφέρει πονηρότατα σε άλλο, «ανύποπτο» λήμμα ό,τι είχε απλώσει ανέμελα σαν ιδεολογική πραμάτεια του στην περιβόητη πρώτη έκδοση.

Από παντού όμως ξετρυπώνουν τα κούφια πλην ηχηρά στερεότυπα για την «πατρίδα μας [που] είναι η κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού», για τη «μετακένωση της ανθρωπιστικής παιδείας στους Δυτικοευρωπαίους από τους Έλληνες» (ενώ αυτοί μας έφεραν «φιλελευθεροποίηση των ηθών»!), για τους «Έλληνες [που] φύλαξαν καλά τη ρωμιοσύνη τους», για τις «ιδιότητες και το ήθος που διαμόρφωσε η ορθόδοξη παράδοση και η ιστορική πορεία του νεότερου ελληνισμού (λ.χ. το φιλότιμο, η λεβεντιά, το μεράκι, η παλληκαριά)». Και πάντα να χτυπάει η καμπάνα για «εγρήγορση», γιατί, «αν αποκοπούμε από τις ρίζες μας, θα χάσουμε τη εθνική μας ταυτότητα».

Ώστε, εκτός από Εγκόλπιο του Καλού Χριστιανού, όπου δίνονται, μέσα σε πλαίσιο, ολόκληρο το Πάτερ ημών, το Σύμβολο της πίστεως και οι Δέκα εντολές, όπως έχουμε ξαναεπισημάνει, το Λεξικό αυτό αποδεικνύεται και Εγχειρίδιο του Καλού Πατριώτη.

Δύο σε ένα, συμφέρει!