Δημοσιογραφική δεοντολογία; Ηθική!
(Εφημερίδα των συντακτών 16 Μαΐου 2015)
Υψηλή μαγειρική με τα πιο απλά
υλικά:
Βράδυ Πρωτομαγιάς, στα τηλεοπτικά
κανάλια περίοπτη θέση στις ειδήσεις κατέχει η εμφάνιση του Γιάννη Βαρουφάκη στην
πορεία και η θερμή ανταπόκριση του κόσμου. Τον πλησίασε μάλιστα και κάποιος
άστεγος, μας λέει ο ρεπόρτερ, και του ζήτησε κάνα ευρώ. Ο υπουργός του είπε να
απομακρυνθούν από τις κάμερες, και αφού πήγαν παράμερα, όπως μας λέει ο ίδιος ο
άστεγος πια, έβγαλε και του έδωσε ένα δευκάευρο κι ένα πενηντάλεπτο: «Αυτά έχω
πάνω μου» του είπε. Αυτό τώρα το συμβάν ή το θεωρεί κανείς αληθινό ή, δικαίωμά
του, ψεύτικο, δηλαδή στημένο, με βαλτό τον άστεγο κτλ.
Υπάρχει και άλλος τρόπος; Στον
Βηματοδότη του Βήματος (3/5), σε
αντιβαρουφακικό σχόλιο («ο Γ.Β. κάνει ό,τι είναι δυνατόν να υπονομεύσει τη
συμφωνία…» κτλ.), γίνεται αναφορά και στην παρουσία του υπουργού στην πορεία («όπου
έτυχε [...] υποδοχής rock star»,
αγγλιστί γραμμένο!), αναφορά που συμπληρώνεται με μια τάχα αδιάφορα διατυπωμένη
φράση: «Ακόμη και δεκάρικα μοίρασε, όπως ειπώθηκε, σε αστέγους που τον
πλησίασαν».
Το σχόλιο πρέπει να γράφτηκε αργά την
ίδια τη μέρα του συμβάντος (Παρασκευή), εντελώς οριακά την επομένη το πρωί (Σάββατο),
αφού εμφανίζεται στο κυριακάτικο φύλλο. Και ή την είδε την είδηση ο
ανωνυμογράφος: κάποιος πήγε, ζήτησε, και ο υπουργός του έδωσε· ή δεν την είδε.
Και ή την πίστεψε ή δεν την πίστεψε. Όμως, η γελοιοποιητικών προθέσεων εικόνα
ενός «rock star»
που μοιράζει δεκάρικα σε αστέγους δεν χρειαζόταν πολλά πολλά για να στηθεί:
αρκούσε να γίνει πληθυντικός ο ενικός, και να μπουν και δυο αθώες λέξεις
φερετζές: «όπως ειπώθηκε».
Σκόπιμα καθυστέρησα σε μια
παρωνυχίδα της καθημερινής πολεμικής ρυπαρογραφίας, επειδή μας δείχνει ότι και
στην πιο απλή περίπτωση με τις πιο απλές κινήσεις παίζονται μεγάλες παρτίδες,
τα μεγάλα παιχνίδια.
Διάλογος κουφών
Είπα «ρυπαρογραφίας», γιατί το θέμα
δεν είναι οι οσοδήποτε αντίθετες απόψεις και η οσοδήποτε σκληρή πολεμική, αλλά
οι μικροαλλοιώσεις, σκόπιμα μικρο-, για να εμφανιστούν αθώες, με το άλλοθι ή το
ελαφρυντικό της απροσεξίας, της άγνοιας κ.ο.κ.
Ειδικότερα η άγνοια, προφανώς η
υποτιθέμενη άγνοια, αποτελεί ένα πιο προηγμένο όπλο στην πολιτική αντιπαράθεση:
αγνοούμε στοιχεία και δεδομένα, αγνοούμε και τον ήδη κατατεθειμένο αντίθετο
λόγο, και επιδιδόμαστε σε μονόλογο, εκ του ασφαλούς, προεξοφλώντας την άγνοια
τώρα του αναγνώστη.
Στέκομαι σε σχετικώς πρόσφατα και
ευρέως γνωστά γεγονότα. Ένα είναι η ιστορία με τη Ζωή Κωνσταντοπούλου, στους
διαμετρικά αντίθετους ρόλους του θύτη ή του θύματος, στο βενζινάδικο της Αιδηψού. Είναι γνωστό, όσο
και αναμενόμενο, ότι σχεδόν σε όλα τα ΜΜΕ προβλήθηκε ο ρόλος του θύτη, με βάση
και ορισμένες μαρτυρίες. Υπήρξαν όμως και άλλες μαρτυρίες, που την παρουσίαζαν
θύμα. Εδώ ο καθένας δικαιούται να πιστέψει ό,τι θέλει, να επιλέξει την εκδοχή
που του φαίνεται περισσότερο πειστική, όσο μπορεί να μείνει ανεπηρέαστος από τη
δική του πολιτική τοποθέτηση, ακόμα και από τις προσωπικές του συμπάθειες ή
αντιπάθειες. Αλλά και ο δημοσιογράφος; Κακά τα ψέματα, και ο δημοσιογράφος, με
έναν όμως απαράβατο εδώ όρο: να παρουσιάσει και τις δύο εκδοχές, να μην
αγνοήσει ή παρασιωπήσει τις διαφορετικές μαρτυρίες, έστω και για να δηλώσει ότι
κατ’ αυτόν η μία είναι διαβλητή, κατασκευασμένη κτλ., εν πάση περιπτώσει
ελάχιστα πιστευτή.
Στη δική μας εφημερίδα η θέση ήταν
σαφής: «Μονταζιέρα και σε βενζινάδικο» ήταν ο εύγλωττος τίτλος (15.4.15), και
σε φόντο με διαφορετικό χρώμα προβαλλόταν η –πειστική, κατά τη γνώμη μου, αλλά
δεν έχει σημασία εδώ– μαρτυρία ενός «Αυτόπτη μάρτυρα που δεν είδαν τα κανάλια»,
μαρτυρία που τεκμηρίωνε για την κ. Κωνσταντοπούλου τον ρόλο του θύματος. Και
εδώ, την πιστεύει ή δεν την πιστεύει κανείς τη μαρτυρία, δεν γίνεται όμως να
(κάνει ότι) την αγνοεί, όταν αναπαράγει, δικαίωμά του, την κυρίαρχη των
καναλιών.[1]
Άλλο: στη σφοδρή επίθεση στο
φωτογραφικό τάχα νομοσχέδιο με το οποίο αποφυλακίζεται ο Σάββας Ξηρός, η Ντόρα
Μπακογιάννη συμμετέχει και με δήλωσή της ότι οι χουντικοί πραξικοπηματίες που
αποφυλακίστηκαν, «βεβαίως και ο Παττακός», είχαν δείξει μεταμέλεια. Είναι
δυνατόν μια κατά τεκμήριο υπεύθυνη πολιτικός να αγνοεί ότι ποτέ κανείς τους δεν
μεταμελήθηκε; Και δεν διάβασε λ.χ. καμία από τις σχεδόν ετήσιες, επετειακές συνεντεύξεις
του Παττακού, αποφυλακισμένου εδώ και 25 χρόνια, που εμφανίζεται προκλητικά
αμετανόητος;[2] Και αν η
κ. Μπακογιάννη σκόπιμα παραπλανά, δηλαδή εξαπατά, είναι δυνατόν ένας δημοσιογράφος
ούτε να ξέρει αλλά ούτε και να διασταυρώνει, όπως είναι τώρα η δική του δουλειά; Και να μεταφέρει, σε
οποιαδήποτε εφημερίδα, πόσο μάλλον σε μία ριζικά αντίθετη προς την ιδεολογία
της κ. Μπακογιάννη, μια τέτοια δήλωση ασχολίαστη, σαν δελτίο τύπου, υιοθετώντας
και το σκεπτικό της;[3]
Μιλάμε για δημοσιογραφική ειδικά
δεοντολογία; Δημοσιογραφική ηθική; Σκέτα ηθική!
