Στην κηδεία της κοινής, επιτέλους, λογικής

(Εφημερίδα των συντακτών 29 Φεβρ. 2020)

η υπέροχη Ανθή Ανδρεοπούλου στον ρόλο της φιλολόγου

* Στον παράδεισο της Hellman’s! Για την ακρίβεια, στον παράδεισο του διαφημιστικού της Hellman’s: η πιο ευφάνταστη αποδόμηση, γελοιοποίηση καλύτερα, της ετυμολογικής «σχολής» του Τσαρλατανείου του Άδωνη και των ομοίων:

«Η μαγιονέζα είναι ελληνική: Την ανακάλυψε μήνα Μάιον ένας κτηνοτρόφος από την Καλογρέζα: Μάιον συν Καλογρέζα: μα-γιον-έζα»·

«Ο σεφ είναι ελληνική λέξη, γιατί είναι αυτός που έφτιαχνε τα φαγητά: σ’ έφτιαξα ένα μπιφτέκι, σ’ έφτιαξα μια πίτα: σεφ»·

«Η κέτσαπ είναι ελληνική ανακάλυψη· βγάζανε την ντομάτα απ’ το χωράφι με την τσάπα: τσαπ και τσαπ και τσαπ –και βγήκε η κέτσαπ»!

Και πάντα με την επωδό: «Μα πόσα ελληνικά πχια!», που αναφωνεί η υπέροχη «φιλόλογος» της διαφήμισης, και γράφεται στην οθόνη μας, με κεφαλαία γράμματα.

Και ιδού, ετσίμπησαν οι αδωνοειδείς, και έπιασαν να εξετάσουν ξαφνικά ό,τι κατάπιναν αλλού αμάσητο ώς τώρα: «με την τσάπα βγαίνει η ντομάτα; πατάτα είναι;» και «εδώ δεν ξέρουνε ελληνικά [sic], ούτε πώς γράφεται το “πια”!»

Ενώ το βρίσκουν φυσικό ότι από το πλ-πλ των κυμάτων έγινε το πέλαγος ή ότι το hello είναι από το ομηρικό ούλε…

Και η κωμική εικόνα ολοκληρώνεται με τις ανταγωνίστριες εταιρείες, που μήνυσαν τη Hellman’s για παραπλανητική διαφήμιση, η οποία κολακεύει «τον εγωκεντρισμό του μέσου Έλληνα καταναλωτή και της εικόνας που έχει για τη χώρα του […] ότι “οι ξένοι έχουν πάρει τα πάντα από μας”»!

Εγωκεντρισμός ο ελληναραδισμός, δηλαδή ο πούρος ρατσισμός;

* Η κηδεία της γλώσσας… Όμως, με τόσους υπερασπιστές και Λεωνίδες, πώς στο καλό την κηδεύουν και τη μοιρολογούν τη γλώσσα κάθε τρεις και λίγο –για την ακρίβεια, αδιαλείπτως, από χρόνους αρχαίους! Στοιχείο που ούτε καν αυτό δεν κινητοποιεί στο ελάχιστο την κοινή λογική:

Αν δηλαδή από αιώνες φτωχαίνει και πεθαίνει η γλώσσα, ας τα ξαναματαπούμε, πώς μεγαλούργησαν, χτες ακόμα, ο Σεφέρης κι ο Ελύτης;

Α όχι, στη δική μας πάντα εποχή, σήμερα, πεθαίνει η γλώσσα, αυτό είναι το προαιώνιο μοτίβο. Εννοώ πως πάντα στη δική τους εποχή πιστοποιούν οι εκάστοτε θρηνωδοί τον θάνατο. Αλλά ούτε αυτό τους λέει τίποτα.

Και στην αμείλικτη τότε ερώτηση σε ποια γλώσσα εκφράζονται οι ίδιοι, απαντώ μοιραία εγώ, πως θα φαντάζονται ότι αποτελούν εξαίρεση.

* Και όχι, δεν ήταν δικό μου σχήμα λόγου: «Στην κηδεία της ελληνικής γλώσσας» τιτλοφορούσε άρθρο της (Protagon.gr, 5.11.19) η Ρέα Βιτάλη:

«Μελετάω εδώ και καιρό αναρτήσεις [σ.σ. εννοεί: στα αγγλικά] στο Facebook. Χάνεται η γλώσσα μας. Αναρτήσεις ανθρώπων της ηλικίας μου– τι έχουν πάθει; Παραδοθήκαμε αμαχητί, λες και φέραμε ως βάρος την ελληνική γλώσσα ανά τους αιώνες και επιτέλους την ξεφορτωθήκαμε. [...] Πόσο άγρια παρελαύνει η αμορφωσιά, ισοπεδώνοντας στο διάβα της τα πάντα».

Ορκισμένη υμνωδός του Άδωνη η κυρία Βιτάλη, μοιραία ίσως είναι θρηνωδός της γλώσσας.

Όμως το ερώτημα, ξανά: σε ποια γλώσσα εκφράζεται τότε η ίδια;

* «Χάνουμε τη γλώσσα μας», πάλι καλά, ένα βήμα δηλαδή πριν απ’ την κηδεία, γράφει η Ματίνα Καλτάκη, σοβαρή θεατροκριτικός, συμφωνεί δε συμφωνεί κανένας πάντα με τις κρίσεις της –οι οποίες ωστόσο είναι διατυπωμένες σ’ αυτό που λέμε εξαιρετικά ελληνικά.

Τη χάνουμε τη γλώσσα μας, επειδή «η διδασκαλία της κλίνει επικίνδυνα στις εργαλειακές, “επικοινωνιακές” δυνατότητές της» (Καθημερινή 20.1.20). Ή, όπως έγραφε (και ξανασημείωνα) παλιότερα (30/9): «Εδώ και 30, αν όχι 40, χρόνια η πολιτική τάξη αποδεικνύεται ανίκανη να υπερασπισθεί την ελληνική παιδεία. Οι νέοι δεν μαθαίνουν την ελληνική γλώσσα, την Ιστορία, την Ιστορία της σκέψης και τη λογοτεχνία – όλα αυτά που συναποτελούν την “ελληνική ταυτότητα”».

Εμ πού την έμαθε η ίδια, πριν από ποια 30 και 40 χρόνια;

* Στου κουφού την πόρτα…, εκεί είναι πια ασόβαρο να θέσει κανείς ανάλογες ερωτήσεις.

Λέω για τον γνωστό μας Τάκη Θεοδωρόπουλο, που έγραψε τελευταία τα επίσης γνωστά και διόλου αθώα ανιστόρητά του με τίτλο: «Απ’ τη “Βαβυλωνία” στην ανέκφραστη δημοτική» (Καθημερινή 16/2).

Ανέκφραστη δημοτική; εξαίρεση δηλαδή κι ο Τάκης. Πλάι σε Σεφέρη και Ελύτη, που ’λεγα πιο πριν.

* Και λοιπόν; Η Ιστορία δεν μας λέει τίποτα. Η Γλωσσολογία; σιγά τώρα. Ο κοινός νους; παρομοίως. Να διαβάσουμε; σιγά, και πάλι.

Παρ’ όλα αυτά, θα προτείνω ένα ευσύνοπτο, καινούριο σχετικά βιβλιαράκι, δεν χρόνισε ακόμα, το Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα του Νίκου Σαραντάκου, με αφορμή την προχτεσινή παρουσίασή του, από τους φίλους Μάρω Κακριδή και Παντελή Μπουκάλα.

Πρόκληση πάλι για τον κοινό νου, πριν καταβυθιστεί στα αδωνίτικα πλ-πλ.