Μια φορά κι έναν καιρό… ένας Γιανναράς… (α΄)

 (Εφημερίδα των συντακτών 5 Φεβρ. 2022)

* «Σαράντα χρόνια μονοτονικό» ολοφύρεται ο Χρήστος Γιανναράς, σε τελευταία του επιφυλλίδα (Καθημερινή 23.1.22). Παλιά του τέχνη κόσκινο, δεν θ’ άλλαζε τώρα, δεν του το επιτρέπει ο πληγωμένος ναρκισσισμός του πρώτα πρώτα, έτσι που επιμένει να τον διαψεύδει η πραγματικότητα. Και λέω η πραγματικότητα, γιατί επιστήμη και ιστορία, επιστημονική και ιστορική αλήθεια είναι έννοιες άγνωστες στον κ. Γιανναρά.

Σταθερό λαϊτμοτίβ των ιερεμιάδων του, ο θάνατος της γλώσσας, και δι’ αυτού ο θάνατος, το τέλος του ελληνισμού. Θα σταθώ όμως πρώτα σ’ αυτά που γράφει για το τονικό θέμα, το οποίο απασχολεί και καλοπροαίρετους ανθρώπους.

Σταχυολογώ απ’ την επιφυλλίδα του: «επιβολή του μονοτονικού», πραξικοπηματική ψήφιση από μια χούφτα βουλευτές, «με την αντιπολίτευση να έχει αποχωρήσει από τη Βουλή σε φυγομαχία ασύγγνωστη», ένα «θέμα που έκρινε τη συνέχεια ή την άρνηση συνέχειας χιλιάδων χρόνων ιστορίας του Ελληνισμού», «ιστορικό έγκλημα», «στίγμα ντροπής για τον Ελληνισμό και την ιστορία του», «αυθαίρετο πραξικόπημα, για την ιστορική συνέχεια και τη συνείδηση διαχρονικής ενότητας του Ελληνισμού», απορίας άξιο «που το μονοτονικό στην Ελλάδα δεν προκάλεσε οδυνηρό εμφύλιο. Ωσάν κάποια Ανώτατη Αρχή, υπερκομματική, να επέβαλε σιωπηρά την έσχατης δουλοπρέπειας χρησιμοθηρική ομοφροσύνη στους Ελληνώνυμους», «ανήκεστη πολιτισμική καταστροφή», «αποκοπή της ελληνικής γραφής από την οργανική, ζωντανή της συνέχεια τριών χιλιάδων (τουλάχιστον) χρόνων», «ανήκεστο έγκλημα» «στο Ελλαδιστάν», «γλωσσική σχιζοείδεια», «με τη μονοτονική γραφή τελειώνει ιστορικά ο Ελληνισμός».

* Δυο λόγια για την επιβολή: «Δε λέγεται επιβολή η δικαίωση τόσων πνευματικών ανθρώπων: “επετειακά”, του Νικολάου Φαρδύ, ο οποίος έγραψε στα 1884 την Περι ατονου και απνευματιστου γραφης της ελληνικης γλωσσης Διατριβη του (για να μην πάμε πολύ πιο πίσω με τους Χριστόπουλο και Βηλαρά)· του μεγάλου γλωσσολόγου Γεωργίου Ν. Χατζιδάκι, ο οποίος από 75 χρόνια τώρα συνηγόρησε για την κατάργηση τόνων και πνευμάτων· του Μανόλη Τριανταφυλλίδη, ο οποίος για μισόν αιώνα δεν έπαψε να ζητάει το μονοτονικό [...]· του Ι. Θ. Κακριδή, που δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι απολύθηκε [...] από καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών επειδή έγραφε με το μονοτονικό σύστημα· του Ελισαίου Γιανίδη, του Χρ. Χρηστίδη και τόσων άλλων…» (Βασίλειος Δ. Φόρης, «Μονοτονικό και πολυτονικό», εφημ. Ο Χρόνος της Κοζάνης, 1.10.1984· τώρα στα Γλωσσολογικά μελετήματα, ΙΝΣ, Ίδρυμα Μ. Τριανταφυλλίδη, 2003, σ. 122). Κι είναι ακόμα: Λίνος Πολίτης, Εμμ. Κριαράς, Χρ. Τσολάκης, Δ. Τομπαΐδης, Δ. Ν. Μαρωνίτης, Α.-Φ. Χριστίδης, Δ. Λυπουρλής, Ευ. Πετρούνιας, Φάνης I. Κακριδής κ.ά., για να μείνω στους κεκοιμημένους.

Αυτά, γιατί βασικό «επιχείρημα» των πολυτονιστών είναι ακριβώς η πραξικοπηματική ψήφιση, τάχα εν αιθρία, ενός θέματος που το είδε όραμα στον ύπνο του εν έτει 1982 ο τότε υπουργός παιδείας Βερυβάκης. Αρέσει λοιπόν, δεν αρέσει, καθιέρωση εν αιθρία δεν λέγεται για θέμα που έχει πίσω του έναν ολόκληρο αιώνα έρευνα, διεκδίκηση και αγώνες. (Για το ότι δεν ψηφίστηκε περίπου λάθρα μετά τα μεσάνυχτα, με φευγάτη ή και αντίθετη, όπως λένε άλλοι, την αντιπολίτευση κτλ., για όλα αυτά τα ήσσονος πλέον σημασίας, ο Ν. Σαραντάκος έχει ξεσκονίσει τα πρακτικά της επίμαχης συνεδρίας, καταγράφοντας και τη ρητά δηλωμένη συμφωνία των άλλων κομμάτων: Γλώσσα μετ’ εμποδίων, Εκδ. του Εικοστού Πρώτου, 2007, σ. 266 κ.ε., 274 κ.ε.)

* Προσπερνούμε τα παιδαριώδη για την «αποκοπή της ελληνικής γραφής από την οργανική, ζωντανή της συνέχεια τριών χιλιάδων (τουλάχιστον) χρόνων», γιατί εδώ τον κ. Γιανναρά τον εγκατέλειψε η αριθμητική του σε σχέση με τα χρόνια που μετρούν οι τόνοι και τα πνεύματα, και ακούμε λίγο τον Γ. Ν. Χατζιδάκι, τον πατέρα της γλωσσολογίας στην Ελλάδα (αλλά και πολέμιο του δημοτικισμού!, έχει ιδιαίτερη σημασία εδώ):

«…θαρρούντως διισχυριζόμεθα ότι, αφού κατά τον δεύτερον μ.Χ. αιώνα και εν αυτή τη Αττική [...] τα μακρά και βραχέα φωνήεντα εξισώθησαν εν τη προφορά, ουδέν σημαίνει ως προς την ιστορίαν των τύπων και της γλώσσης η ορθογραφία τύπου τινός [...] διά περισπωμένης ή οξείας κλπ.» (Μεσαιωνικά και Νέα Ελληνικά, 1, 1905, σ. 205· παραθέτει ο Φόρης, όπ. παρ., σ. 125 κ.ε.).

Αλλά επίσης: Η εφαρμογή του μονοτονικού «είναι ένα θέμα καθαρώς τεχνικό και όχι ουσίας. Δεν έχει καμιά σχέση με τη δομή της γλώσσας, δηλαδή με το λεξιλόγιο, τη σύνταξη, τη φωνολογία και τη μορφολογία. Γι’ αυτόν το λόγο δεν βλέπω να προξενεί η εφαρμογή του μονοτονικού στη γλώσσα κινδύνους φθοράς ή εκφυλισμού. Μια τονική απλοποίηση ποτέ δεν φέρνει τέτοιους κινδύνους…» Μπαμπινιώτης τώρα (συνέντευξη στον Βασίλη Αγγελικόπουλο, Μεσημβρινή 15.12.1981)! Και ξανά: «ορθή κι επιβεβλημένη, επιστημονικά και πρακτικά, η καθιέρωση του Μονοτονικού Συστήματος…» («Δασειδαιμονίες», Καθημερινή 24-25.1.1982).

Γιατί, μετά τον Μπαμπινιώτη, είναι ο Πλεύρης πατήρ, είναι ο Άδωνης, είναι το Τσαρλατανείο Ελληνική Αγωγή. Εννοώ ότι, έπειτα και από τον κατεξοχήν συντηρητικό Μπαμπινιώτη, που ακόμα κι αυτός δεν στηρίζει επιστημονικά το πολυτονικό, μόνοι υπέρμαχοι με «επιστημονικά» «επιχειρήματα» του πολυτονικού είναι ο Πλεύρης, ο Άδωνης και άλλοι της αυτής περιωπής (προσοχή, δεν μιλάμε για όσους επιμένουν πολυτονικά για συναισθηματικούς λ.χ., αισθητικούς ή όποιους άλλους λόγους). Μαζί εδώ και ο κ. Γιανναράς, που μας έδωσε και την αφορμή.

Μένει το βασικότερο, ο λόγος για τον θάνατο του ελληνισμού, ο λόγος πια για το επιστημονικό ήθος του κ. Γιανναρά: θα συνεχίσουμε.