26/12/20

Γλωσσικά «αιρετικά» για τον Τάσο Χριστίδη (1946-2004)

(Εφημερίδα των συντακτών 24 Δεκ. 2020)

 

ο Τάσος Χριστίδης, εδώ με τη Μάρω Κακριδή-Φερράρι

 

* Η σαββατιάτικη αυτή στήλη διαβάζεται ημέρα Πέμπτη, λόγω Χριστουγέννων. Αν κυκλοφορούσε κανονικά η εφημερίδα, ημέρα Σάββατο, 26 του μηνός, η στήλη θα συνέπιπτε με την ημερομηνία θανάτου του Τάσου Χριστίδη, ενός πολύ μεγάλου γλωσσολόγου, σπάνιας στόφας. Που δόθηκε ολόκληρος και με τον ίδιο ζήλο στην επιστήμη του και στους κοινωνικούς αγώνες.

Δεκαέξι χρόνια δεν είναι στρογγυλός ο αριθμός, όπως συνηθίζεται με τις επετείους, αλλά με την  παραλίγο σύμπτωση που ανέφερα, αφιερώνω λίγα γλωσσικά «αιρετικά» (οπωσδήποτε σε εισαγωγικά), γλωσσικές παρεκκλίσεις από αυτές που του άρεσαν του Τάσου, αυτές που είναι και τις χαρακτηρίζουμε «λάθη», ενώ παράλληλα μοιάζει να προοιωνίζονται κάποια επιμέρους αλλαγή στη γλώσσα.

* «ΔΕΝ ΜΑΣ σωπαίνουν. ΔΕΝ μας προστατεύει η καραντίνα από την ΠΑΝΔΗΜΙΑ της έμφυλης βίας», κραύγαζε σε πρωτοσέλιδο της Εποχής (28-29/11) η φωτογραφία με το τεράστιο πανό που κρατούσαν στις σκάλες της πλατείας Συντάγματος μια ομάδα φεμινίστριες (αυτές που τις συνέλαβαν κακήν κακώς οι υπάλληλοι του Χρυσοχοΐδη, όμως μεγάθυμος αυτός τις άφησε ελεύθερες και τους ζήτησε και συγνώμη).

«Δεν μας σωπαίνουν» λοιπόν, ένα καινούριο μεταβατικό γεννιέται, σκέφτηκα. Που είναι βέβαια γλωσσικό λάθος, ακριβέστερα γλωσσική παρέκκλιση. Όμως ακολουθεί την παλαιότατη και ισχυρή τάση μεταβατικοποίησης, υπακούει δηλαδή σε απολύτως συγκεκριμένη λογική, κυρίως αποδεικνύει (όπως η συντριπτική πλειονότητα των παρεκκλίσεων) ζωντανό γλωσσικό αισθητήριο. Όπως δηλαδή έγινε από παλιά μεταβατικό το «ανεβαίνω»: «ανεβαίνω τη σκάλα», και τελευταία, όλως ανεπαισθήτως, το «απαντάω»: «να απαντηθούν τα ερωτήματα», αντί «να δοθεί απάντηση στα ερωτήματα»· ενώ παίζεται ακόμα το «διαρρέω την είδηση», αντί «αφήνω να διαρρεύσει η είδηση», όπου η λογική, η σοφία του «λάθους» υπακούει στην ενδιάθετη γνώση ότι κάποιος αφήνει σκόπιμα να διαρρεύσει η είδηση, υπάρχει δηλαδή δρων υποκείμενο, που εξασφαλίζει τη μεταβατικότητα του ρήματος.

«Δεν μας σωπαίνουν» λοιπόν, δηλαδή «δεν θα μας επιβάλουν τη σιωπή», και με ασύνειδη ίσως αναφορά στο καθαρά μεταβατικό «φιμώνω», που μια χαρά θα έδινε την εξίσου σύντομη και κοφτή απόφανση: «Δεν μας φιμώνουν». Όπου όμως, πάλι ασύνειδα ίσως, απορρίπτεται η μεταφορά: δεν είναι σκυλιά οι γυναίκες για να τις φιμώσουν· είναι γυναίκες, και «δεν τις σωπαίνουν».

Ας προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε το σοφό, το σωστό αυτό «λάθος», πριν το πετροβολήσουμε.

* Ανήκω ή άνηκα; Άλλο ένα λάθος, που απαντά όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια: «άνηκα», αντί για το σωστό «ανήκα» κ.ο.κ.

Πιο παλιά, το λάθος δεν σπάνιζε στις σχολικές αίθουσες, στο στόμα εν γένει των μαθητών, όλων των βαθμίδων, όπως με διαβεβαιώνει φίλη εκπαιδευτικός. Τώρα όμως βγήκε στους δρόμους και στα τηλεοπτικά κανάλια, στο στόμα όχι των όποιων «αστοιχείωτων» δημοσιογράφων αλλά και πολυγράμματων ανθρώπων.

Η λογική της γλώσσας και του λάθους; Πολύ απλή: αγοράζω-αγόραζα, ψωνίζω-ψώνισα, πληρώνω-πλήρωσα, παραβιάζω-παραβίαζα…, όλα ανεβάζουν τον τόνο στον παρατατικό και τον αόριστο. Εξαίρεση το «ανήκω», που επιμένει να διατηρεί αμετακίνητο τον τόνο. Δύσκολα τις ανέχεται, δύσκολα τις ανεχόταν πάντοτε, από τα αρχαία κιόλας χρόνια, τέτοιες «ιδιοτροπίες», τέτοιες «αταξίες», η γλώσσα.

Θα συμμορφώσει και εδώ; Θα το ενσωματώσει το λάθος; Πιθανότατα, και με τους δικούς της χρόνους, νομίζω πως ακούω τον Τάσο.

* Που τον αποχαιρέτησε μ’ ένα σύντομο αλλά ιδιαίτερα εύγλωττο κείμενο μια παλιά του φοιτήτρια πριν από λίγα χρόνια (Μερόπη Βούλγαρη, 20.12.17). Μου το έστειλαν τούτες τις μέρες, και το μεταφέρω:

«Τέτοιες μέρες –και όχι μόνο– ο Τάσος μας αποχαιρετά ξανά και ξανά. Αλλά ποτέ δεν αποχωρεί.

»Υπάρχουν άνθρωποι που μας σφραγίζουν με ανεξίτηλη σφραγίδα την καρδιά. Αν τυχαίνει ένας τέτοιος άνθρωπος να είναι και δάσκαλός σου, τότε η σφραγίδα είναι πυρωμένη.
Η περίπτωση του Τάσου ήταν “περίπτωση”.

»Μας οδηγούσε, πότε ακροπατώντας και πότε ορμώντας, σε μονοπάτια όπου η επιστήμη έπαιζε παιχνίδια με τη μεταφυσική, το ένστικτο, αυτό που δεν μπορεί να ειπωθεί.

»Κι εμείς ακολουθούσαμε εκμαυλισμένοι, γοητευμένοι και ερωτευμένοι.

»Ποτέ ένας δάσκαλος δεν ενσάρκωσε για μας τόσο ουσιαστικά την έννοια “ανθρωπιστικές σπουδές” όσο αυτός, με τόση βαθιά αγάπη για το φως αλλά και το σκοτάδι της ανθρώπινης φύσης, με τόση συμπόνια και θυμηδία και σαρκασμό και μοναδικό χιούμορ και γέλια και κλείσιμο του ματιού.

»Τέτοιες μέρες -και όχι μόνο- ο Τάσος μας ξανακλείνει το μάτι και νιώθουμε να μας φωτίζει και να μας θερμαίνει ξανά αυτό που ήταν, αυτό που είναι, Licht und Wärme!»

buzz it!

20/12/20

Η διπλή αθλιότητα του Χρήστου Γιανναρά

 (Εφημερίδα των συντακτών 19 Δεκ. 2020)

 


 

* «…τους τελευταίους μήνες [σ.σ. με τον κορονοϊό], η κρατική στην Ελλάδα τηλεόραση μεταδίδει την εκκλησιαστική λατρεία χωρίς λατρεύουσα εκκλησία, μόνο με μιαν άσχετη, σχεδόν κωμική φιγούρα χειρονόμου ορχηστή στην οθόνη, να παλεύει, με γκριμάτσες και νοήματα, να κάνει κατανοητά τα δρώμενα και λεγόμενα, σε κωφάλαλους.

»“Υψιστε Θεέ”, που θα ’λεγε ο Παπαδιαμάντης, έχουμε στη χώρα μας πάνω από εκατό μιτροφόρους (με αυτοκρατορικό διάδημα) επισκόπους, που μισθοδοτούνται από το κράτος και λαμπροφορούν για να “εξυπηρετούνται οι θρησκευτικές ανάγκες του λαού”! Δεν βρέθηκε ούτε ένας να διαμαρτυρηθεί ή να καγχάσει γι’ αυτή την κωμική παντομίμα, το ανθρωπάκι με τις γκριμάτσες και τα νοήματα, που θέλει να κάνει “κατανοητή” την ιλιγγιώδη ποίηση της εκκλησιαστικής λατρείας; Σκεφθείτε έναν ανάλογο χειρονόμο, που θα “ερμήνευε” στην τηλεοπτική οθόνη την τέλεση μιας αρχαίας τραγωδίας ή την απαγγελία υψηλής ποίησης…»

Ώστε «άσχετη, σχεδόν κωμική φιγούρα», «να καγχάσει», «κωμική παντομίμα», «το ανθρωπάκι με τις γκριμάτσες και τα νοήματα», οι λέξεις που ειρωνεύονται και χλευάζουν (α) την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα, που έχει και επίσημα αναγνωριστεί σαν ισότιμη με την ελληνική γλώσσα, (β) τον επαγγελματία διερμηνέα της, (γ) μια σωστή επιτέλους πρωτοβουλία της Εκκλησίας, και (δ) προπάντων, έμμεσα αλλά βάναυσα, την κοινότητα των κωφών!

Αυτά από τον θεολόγο και παραταύτα καθηγητή φιλοσοφίας Χρήστο Γιανναρά (Καθημερινή 29/11· αν έψαξα σωστά, το άρθρο δεν υπάρχει πια στην ιστοσελίδα της εφημερίδας!). Δεν θα σταθώ στο θεολόγος, λες και πρέπει να είσαι ειδικής κατηγορίας και κατάρτισης άνθρωπος για να κατανοείς τις ανάγκες συνανθρώπων σου, ούτε στο πανεπιστημιακός δάσκαλος και το περιλάλητο ακαδημαϊκό ήθος. Αρκεί το εν γένει ύφος, το ύφος νέτα σκέτα, τουλάχιστον στη δημόσια έκφρασή του.

* Όπου έχουμε κάποιον που έκανε καριέρα σαν Προφήτης (ή μήπως ληξίαρχος;) του θανάτου της χώρας και της γλώσσας, ολοφυρόμενος πως «Finis Graeciae», τρεισήμισι δεκαετίες τώρα, μ’ ένα άρθρο που έδωσε έπειτα τον τίτλο του και σε βιβλίο, και το ’βαλε έπειτα ο καθηγητής και σ’ άλλο βιβλίο, κι έπειτα σ’ άλλο, κι άλλο… «Απέσβετο λάλον ύδωρ» έλεγε, πέθανε η Ελλάδα, πέθανε και η γλώσσα και καθετί ελληνικό, προγράφηκαν έτσι οι οικείες λέξεις από τα πύρινα κείμενά του: μόνο «Ελλαδιστάν» πλέον, «φαιδρό Ελλαδέξ», «θλιβερό ελλαδικό κρατίδιο», «θλιβερό ελληνώνυμο κρατίδιο», «ελληνώνυμο κρατίδιο του βαλκανικού Νότου», οι «Ελληνώνυμοι», το «τρισάθλιο κρατίδιο των Ελληνωνύμων».

Ειδικότερα για τον θάνατο της γλώσσας, διπλή η ταφόπλακα: η «μεταρρύθμιση Ράλλη», που έβγαλε δηλαδή απ’ τα σχολεία τα αρχαία-στο-πρωτότυπο, και η «γκαγκστερική επιβολή του μονοτονικού», που υπήρξε καταστροφή «ολεθριότερη» κι από τη Μικρασιατική. (Γι’ αυτό και ο συνγιανναράς Κώστας Ζουράρις το 2015 χαρακτήρισε τα σχολικά βιβλία του 2006 «τρίτη Μικρασιατική Καταστροφή της γλώσσας»).

* Έχει όμως κι άλλα μαργαριτάρια η περιουσία του κ. Γιανναρά:

«Οι εκκλησίες, σε κάθε γειτονιά των πόλεων και σε κάθε χωριό, είναι το τελευταίο απομεινάρι της εμπειρικής (όχι ιδεολογικής, συναισθηματικής ή φολκλορικής) ελληνικότητας. Δεν πηγαίνουμε στην εκκλησία για να “κατανοήσουμε” νοήματα, ιδεολογικές θέσεις και ηθικές προστακτικές, πηγαίνουμε για να γιορτάσουμε, να μετάσχουμε σε άλλον τρόπο ύπαρξης, και όχι απλώς συμπεριφοράς…»

Ώστε δεν πηγαίνουμε για να «κατανοήσουμε» νοήματα κτλ., άρα πάρτι της εποχής ήταν λόγου χάρη οι τόσες οικουμενικές σύνοδοι, και προφανώς η γνωστή και σήμερα γραφομανία έδωσε τόνους μελέτες και συγγράμματα με ερμηνείες επί ερμηνειών. Όσο για τη γλώσσα των ευαγγελίων και γενικά των πάσης φύσεως ακολουθιών, δεν το συζητάμε: αυτήν την προσεγγίζουμε με το ντιενέι μας, και μόνο για να δικαιολογήσουν τον μισθό τους οι παπάδες βγάζουν και σχοινοτενή κηρύγματα αποπάνω, ακόμα και τη Μεγάλη Πέμπτη με τα δώδεκα ευαγγέλια.

Έτσι ακριβώς ο κύριος Γιανναράς, που, για τους δικούς του λογαριασμούς με την επίσημη Εκκλησία, δεν δίστασε να πατήσει πάνω σε μια κοινότητα ανθρώπων με αναπηρία, για να ψηλώσει τον μικρότατο εαυτό του.

* Μίλησα όμως στον τίτλο για «διπλή αθλιότητα»: Δύο ολόκληρες βδομάδες από το περίφημο κείμενο, δύο κυριακάτικες επιφυλλίδες, και ενώ δημοσιεύτηκαν διαμαρτυρίες των προσβεβλημένων, ατόμων, φορέων κτλ., και ο Διδάσκαλος του Γένους δεν έγραψε μισή συγνώμη, μισή έστω εξήγηση, πως έστω δεν ήταν στις προθέσεις του και άλλος ήταν ο στόχος ή το θέμα του, ή ό,τι άλλο.

Αλλά άντε να εξηγεί στο πόπολο, να συνερίζεται δηλαδή πλεμπαίους, κι ανάμεσά τους και κουφούς.

Κι είναι χειρότερη αυτή νομίζω η αθλιότητα. Που πάντως δεν μας ξάφνιασε.

buzz it!

12/12/20

Από τον οπωρώνα του πολιτικού μας βίου

(Εφημερίδα των συντακτών 12 Δεκ. 2020)

 

φωτ. Καρολάιν Πάουερ, Ο σκουπιδότοπος της Καραϊβικής

* Ο δικομανής Μπογδάνος,
που σε λίγο θα κάνει αγωγή και σε όποιον τον προσφωνεί και μόνο, μόλις αντιληφθεί δηλαδή ότι το ίδιο του το όνομα αργά αλλά σταθερά καταντά κακόφημο, κάτι σαν βρισιά· ο Μπογδάνος λοιπόν, αναφερόμενος στην ποδηλατάδα του προϊσταμένου του, τοιαύτα ελάλησε (στο πρωινό του Γ. Παπαδάκη στον Αντένα, 1/12):

«Λέγω λοιπόν πάρα πολύ ήρεμα και ωραία ότι ο πρωθυπουργός πηγαίνει και κάνει ποδήλατο. Το να ρωτάει κανείς αν ο πρωθυπουργός πρέπει να στείλει μήνυμα για να κάνει ποδήλατο δύο ώρες στην Πάρνηθα είναι γελοίο. Τόσο απλά. Όταν συναντά κόσμο, τους μιλάει. Ένα λάθος έγινε [σ.σ. κάτι προσπαθεί να πει κάποιος δημοσιογράφος…]. Ένα λάθος έγινε. Δεν με αφήνετε να κάνω την σοβαρή κριτική στο συμβάν. Δεν επιτρέπεται να βγαίνουν βίντεο από τέτοιες συναντήσεις. Και, ας αναρωτηθούν όλοι, γιατί, δύο ώρες μετά τη συνάντηση, το βίντεο ήταν στο Ντοκουμέντο. Εγώ τους θεωρώ κακόβουλους τους κυρίους οι οποίοι σταμάτησαν τον πρωθυπουργό και τη σύζυγό του, θεωρώ τον πρωθυπουργό και τη σύζυγό του ανθρώπινους και ανοιχτούς, και δεν μπορώ να τους καταλογίσω αφέλεια, αλλά καλή πρόθεση και προαίρεση –και οι άλλοι, κάναν ό,τι κάνανε, και μετά, δύο ώρες μετά, το πουλήσανε στον Βαξεβάνη».

Κακόβουλοι λοιπόν οι ποδηλάτες, προβοκάτορες, πουλημένοι ρουφιάνοι (ρουφιάνο τον είχαν πει προ μηνών στην Ελληνοφρένεια τον ίδιο τον Μπογδάνο, όταν έδωσε τα στοιχεία κάποιου διαδηλωτή στον αέρα, κι ο Μπογδάνος τούς έστειλε εξώδικο).

Και αναρωτιέμαι αν έκαναν όχι μία αλλά δέκα μηνύσεις οι ποδηλάτες στον εν λόγω, για την καθαρά συκοφαντική δυσφήμησή τους.

* Και η κατεξοχήν παρανομία, αυτή που συχνά αποσιωπήθηκε και πάντως υποφωτίστηκε σε όλη την παρνηθολογία, κάποτε και στον αντιπολιτευτικό λόγο:

Ότι η Πάρνηθα είναι εθνικός δρυμός και διέπεται από ειδικό καθεστώς προστασίας, με βάση το οποίο απαγορεύεται η άθληση με μηχανοκίνητα, το μοτοκρός δηλαδή της «ανθρώπινης και ανοιχτής» αυτοκρατόρισσάς μας.

* Γιατί οι αποσιωπήσεις δεν είναι αθώες. Ιδίως όταν προέρχονται από νομομαθή, κατεξοχήν δικομανή επίσης (διπλός δηλαδή ο συνειρμός), του οποίου ίσα που αναφέρει κανείς το όνομα, και καταφτάνει εξώδικο ή αγωγή. Γι’ αυτό κι εγώ θα περιοριστώ αυστηρά σε δικούς του αυτοχαρακτηρισμούς:

Ο «μοντελοπνίχτης» λοιπόν και «φανατικός γυναικόφιλος», ο με 1,79 ύψος που όμως «η γνωστή κακιά αδερφάρα ο Λαζόπουλος» τον έβγαλε «κοντό», όμως «ο “κοντός” [...] έχει πολύ μεγάλα γεννητικά όργανα», ο δικηγόρος δηλαδή του Νότη Σφακιανάκη· που τον έβγαζαν συνέχεια τα κανάλια και υπεράσπιζε εκτός δίκης τον πελάτη του, ότι ξέχασε να ανανεώσει την άδεια κατοχής όπλου, αποσιωπώντας πως ίσα ίσα του είχε αφαιρεθεί η άδεια και έπειτα απορρίφθηκε άλλη αίτησή του για άδεια· και επίσης αποσιωπώντας πλήρως το τέιζερ που κατείχε ο πελάτης του, το «αθώο» όπλο που παράγει ηλεκτρικές κενώσεις και μπορεί και να σκοτώσει.

Αφήνω αυτά που εμφανίζονται αμφιλεγόμενα, αν η άδεια αφορούσε άλλο όπλο κι όχι αυτό που βρέθηκε τώρα κι είναι αδήλωτο, κοινώς «μαύρο», ή αν η κοκαΐνη ήταν του τραγουδιστή ή κάποιου από αυτούς που «φιλοξενεί» (!) στο αυτοκίνητό του, καλλιτέχνες, επιχειρηματίες κτλ., όπως δήλωσε ο συνήγορός του. Ο οποίος ολοκλήρωσε μόνος του, όπως είπα, τη δίκη στο γυαλί.

* Αθλιότητα δηλαδή, όχι τόσο του εκάστοτε Κούγια όσο των τηλεοπτικών καναλιών. Τα οποία στήνουν πάντοτε μια παράλληλη δίκη, με επιμέλεια ευθέως ανάλογη προς τον κιτρινισμό τους.

Όπου πρώτα έχουμε τον αμήχανο λόγο του κατηγορουμένου (ή και των οικείων του), που δεν έχει προλάβει να συγκροτήσει τη δική του εκδοχή· επίσης έχουμε τον αλλιώς αμήχανο λόγο των οικείων ενός αθώου θύματος, που τελούν σε πλήρη σύγχυση έπειτα π.χ. από θανατηφόρο τροχαίο ή άγριο φονικό· και ακολουθεί ο έμπειρος συνήγορος, ο επαγγελματίας με τον καλοσιδερωμένο λόγο και την επαγγελματική ευφράδεια, που δουλειά του είναι βεβαίως να υπερασπίσει με όποιον τρόπο νομίζει τον πελάτη του.

Δεν είναι όμως επουδενί δουλειά των καναλιών να του δίνουν συνέχεια το βήμα και, προπάντων, τον τελευταίο λόγο, υπονομεύοντας έτσι την αντικειμενικότητα την οποία τάχα θέλουν να υπηρετήσουν με αυτήν ακριβώς την τακτική.

Αυτή είναι όμως η ηθική εντέλει των μίντια –να περιοριστώ σ’ αυτά, γενικά και αόριστα, μη σκάσει κάνα εξώδικο και κατά δω.

* Από τη Διακομματική Παράταξη Κοπρολόγων, εξέχον μέλος απαντά (Κόντρα 1/12) σε δημοσιογράφο που του είπε: «Δεν ξέρετε τι λέτε, κύριε Τάδε. Η σύμβαση…» κτλ. «Θα μου επιτρέψετε να σας πω ότι δεν ξέρετε εσείς τι σας γίνεται» λέει ο κ. Τάδε, με εντυπωσιακή ψυχραιμία (έχει τη σημασία του αυτό)· «Πάρτε το χαρτί και βάλτε το εκεί που θα το βάλετε, αλλά ακούστε και εμάς, να μαθαίνετε από αυτούς που γνωρίζουν…»

Βούιξαν τα κανάλια; έφριξαν τα πρωτοσέλιδα; βροχή οι ερωτήσεις στη Βουλή; Μπα! Μπάμπης ήτανε, Παπαδημητρίου· όχι κάνας Πολάκης.

Από οπώρες βέβαια άλλο τίποτα. Όμως η σημερινή δόση μοιάζει ήδη όβερντόουζ.

 

buzz it!

6/12/20

Μωυσέως Ποιητική (Ανθολόγιον)

(Εφημερίδα των συντακτών 5 Δεκ. 2020)

 


* Υπάρχουν βουλευτές
που σου προκαλούν ποικίλες αντιδράσεις, εκνευρισμό, οργή, αποστροφή, αηδία, αναγούλα. Σου ’ρχεται να πετάξεις το τηλεκοντρόλ στην τηλεόραση, θα ’θελες να ’χες τη δυνατότητα φερειπείν να τους φτύσεις κ.ο.κ.

Είναι όμως κι άλλοι που, εκτός από τα παραπάνω συναισθήματα, ή μαζί με τα παραπάνω συναισθήματα, συχνά σου προκαλούν θυμηδία και γέλια, που αδύνατον να τους πάρεις στα σοβαρά, ακόμα και στις σοβαρότερες στιγμές τους, στις εξάρσεις τους, όταν φαντασιώνονται τον εαυτό τους Τερμινέιτορ, Δία με τους κεραυνούς, Θηρίο της Αποκάλυψης με τα μάτια του πύρινες φλόγες.

Αρκετούς φέρνω στο νου μου, απ’ όλα τα κόμματα βεβαίως. Αλλά ένας, μόνο ένας είναι αυτός που μου προκαλεί αποκλειστικά θυμηδία, είτε χαχανίζει με κάποιες αστείες τάχα ατάκες του, είτε ρητορεύει ολοσόβαρος, είτε, ιδίως τότε, όταν κραυγάζει έξαλλος –και πάντα με την απαράμιλλη μιμική του προσώπου του, ορισμός του καρτούν!

Ο λόγος; Σαν να ’ναι πάντα έξω απ’ τον ρόλο του, χωρίς να ξέρει πώς να σταθεί, ιδίως μπροστά στον φακό, χωρίς να μπορεί να μάθει τα λόγια του, αλλά ούτε και να τα διαβάσει: λάθος τονισμοί, λάθος χρωματισμοί, άκαιρες παύσεις, τελεία στα μισά της φράσης (π.χ. «να μην αφήσουμε καμία σκιά [παύση! κανονική τελεία!] να θαμπώσει τις αξίες…») κ.ο.κ.

* Μιλάω για τον πρωθυπουργό μας, προσωποποίηση της έκφρασης «χαζό παιδί, χαρά γεμάτο». Κι όμως, καλλιτέχνης, ποιητής! Που μας χαρίζει αφειδώς ψήγματα ποιητικού λόγου (ας είναι και του λογογράφου του με τα λογοτεχνικά απωθημένα), αλλά και βαθυστόχαστου συλλογισμού, σε ερμηνεία άξια για Όσκαρ πολλά.

Δυστυχώς δεν τον παρακολουθώ διόλου συστηματικά. Τα λίγα όμως που συγκέντρωσα τη φετινή μόνο χρονιά θα ’θελα να τα μοιραστώ με τον αναγνώστη. Άλλα περισσότερο, άλλα λιγότερο, όλα γνωστά είναι· ας τα απολαύσουμε όμως συγκεντρωμένα, έστω και χωρίς το βασικό, την εικόνα:

* «Τι θα κάνουμε, αν μπει τουρκικό πλοίο στα νερά μας; ό,τι χρειάζεται [παύση] και θα κάνουμε κι ό,τι χρειάζεται, για να μη φτάσουμε στο σημείο να κάνουμε ό,τι χρειάζεται» (συνέντευξη στον Αντ. Σρόιτερ, 16/1)·

* «Η χρήση της [μάσκας] ίσως θα καλύπτει κάποια χαρακτηριστικά μας, θα σηματοδοτεί όμως το σοβαρό πρόσωπο της ευθύνης μας» (διάγγελμα 28/4)·

* «Και έχω πει επίσης από την πρώτη στιγμή ότι αυτή η διαδικασία, αυτό το σχέδιο –και είναι ένα καλά μελετημένο σχέδιο· είναι αυτό το οποίο λέει η λέξη: Σχέδιο» (Βουλή 30/4)·

* «καλούμαστε να μετατρέψουμε τους μήνες που έρχονται σε μία γέφυρα η οποία, από την άμυνα για την υγεία, θα μας περάσει στην επίθεση προς την πρόοδο» (διάγγελμα 20/5)·

* «για να περάσουμε από την όχθη της ύφεσης στην όχθη της ανάπτυξης όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα» (στο ίδιο)·

* «Είμαι σίγουρος ότι αυτές οι παρακαταθήκες δεν θα γίνουν κάστρα στην άμμο που θα [τα] σβήσει το καλοκαιρινό κύμα» (στο ίδιο)·

* «στην αρχή της γέφυρας που έχουμε να διασχίσουμε λοιπόν σας ζητώ να κάνουμε το φετινό καλοκαίρι επίλογο της κρίσης και πρόλογο της αναγέννησης. […] Κι όπως πάντα με πυξίδα μας τον ρεαλισμό και με χάρτη μας το μελετημένο σχέδιο» (στο ίδιο)·

* «Μετατρέπουμε το καλοκαίρι σε καιρό σποράς της φροντίδας, ώστε το φθινόπωρο να γίνει η άνοιξη της ελπίδας και να ανατείλει μέσα στον χειμώνα, μέσα στο χειμώνα του 2020, και στην άνοιξη του 2021, ο ζεστός ήλιος της ανάπτυξης» (Βουλή, 15/6)·

* «πρέπει να ενεργοποιήσουμε και πάλι το εθνικό μας εμβόλιο, που δεν είναι άλλο από το φιλότιμό μας» (τηλεοπτικό μήνυμα, 5/8)·

* «οι χρωματικές διαβαθμίσεις [του φωτός] θα τονίζουν στο εξής το βάθος, το ανάγλυφο αλλά και την πλαστικότητα του κάθε έργου. Σε τρεις διαστάσεις άλλωστε βιώνεται και ο ίδιος ο χρόνος πάνω στα μάρμαρα: »Το παρελθόν στην έμπνευση, το παρόν στον αναστοχασμό και το μέλλον στην προοπτική. Γιατί και η ίδια η Ακρόπολη αποτελεί ταυτόχρονα ένα ορυχείο μνήμης, έναν πυροδότη δημιουργίας αλλά και μία αιώνια πυξίδα…» (τελετή για τον νέο φωτισμό της Ακρόπολης, 30/9)·

* «Ξαναφωτίζοντας λοιπόν το οχυρό της Ακρόπολης στέλνουμε και ένα σήμα διαχρονικής άμυνας σε ό,τι θέτει σε κίνδυνο την πορεία μας προς την πρόοδο» (στο ίδιο)·

* «είναι στο χέρι μας λοιπόν να κερδίσουμε τα κρίσιμα στοιχήματα των καιρών μας, αν τα αντιμετωπίσουμε ενωμένοι. Για να συμβεί αυτό οφείλουμε να ξαναφωτίσουμε με τη λάμψη της εμπειρίας τις γενέθλιες αρχές της δημοκρατίας. Και ταυτόχρονα να μην αφήσουμε καμία σκιά να θαμπώσει τις αξίες της σύγχρονης Ευρώπης, αλλά να τις αγκαλιάσουμε με ακόμα περισσότερο φως…» (στο ίδιο)·

* «Ο κορονοϊός ξέρει να περνά από τις χαραμάδες της αμέλειας των ολίγων, που υπονομεύουν την προσπάθεια των πολλών» (διάγγελμα 31/10).

Ήταν σκηνές από το έργο «Ο Μητσοτάκης πρωθυπουργός».

 

 

buzz it!

29/11/20

Από τρωκτικά και κατσαρίδες, άλλο τίποτα

(Εφημερίδα των συντακτών 28 Νοεμ. 2020)

  


* Τα τρωκτικά και οι κατσαρίδες που εξέμεσε, που έβγαλε δηλαδή από μέσα της, η κ. Αλεξία Έβερτ προς τους κομμουνιστές και, είμαι σίγουρος, τους εν γένει αριστερούς, επισκίασαν τη βαθυνούστατη ρήση της δημοσιογράφου των Νέων Πέπης Ραγκούση, που κάτω απ’ την ανάρτησή της έβγαλε τ’ άντερά της η κ. Έβερτ.

Έγραφε λοιπόν η κ. Ραγκούση στο φέισμπουκ, πάνω από φωτογραφία της διαδήλωσης του ΠΑΜΕ: «Τριάντα χρόνια εκτός πραγματικότητας, τώρα και εκτός κοινωνίας»!

Και θυμήθηκα ανάλογο σχόλιο του άνευ χαρακτηρισμών Γιάννη Πρετεντέρη, ο οποίος δυσφορούσε με διάφορες εκδηλώσεις (ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ κ.ά.) τον Αύγουστο στον Γράμμο: «Πολύς Γράμμος έπεσε καλοκαιριάτικα» ξίνιζε (Νέα 27/8), όταν μάλιστα στον Γράμμο «νίκησε όλη η Ελλάδα πλην κομμουνιστών». Και εξηγούσε:

«Καταλαβαίνω γιατί οι νικητές τιμούν την επιτυχία τους. Για ποιον λόγο όμως οι ηττημένοι μαζοχίζονται να δοξάζουν μια ήττα που τους εξαφάνισε για εξήντα χρόνια από τον πολιτικό χάρτη;»

Τριάντα, κατά την κ. Ραγκούση, εξήντα, κατά τον κ. Πρετεντέρη, ας τα βρούνε, οι συνάδελφοι και προπάντων Νικητές, Συν-νικητές.

Εγώ όμως, που πίστευα ο αφελής ότι, εξήντα τόσα χρόνια τώρα, αν και νικημένος, τρομοκρατούσα ιδεολογικά, μείωνα δηλαδή, ευτέλιζα, καταπτοούσα (νικούσα εντέλει), τους περήφανους Νικητές; Εξού και με ξορκίζαν λυσσαλέα ολημερίς άλλοι, στρατιά ξανά, Συν-νικητές, Αδώνηδες και Βορίδηδες και Μπογδαναίοι και Μητσοτακαίοι, αναθεματίζοντας την «ιδεολογική τρομοκρατία της Αριστεράς»;

Ας αποφασίσουν επιτέλους.

 

* Ο καλύτερος φίλος του Άδωνη. Ο κορονοϊός. Που τον περιορίζει σε ζωντανή σύνδεση απ’ το σπίτι ή απ’ το γραφείο του. Γλιτώνει έτσι τη χειροδικία από παρακαθήμενους στο πάνελ, τους οποίους καταξεφτιλίζει, με τα λόγια και με τον τρόπο του ιδίως, γαβγίζοντας πια κανονικά, Παπαδόπουλος σωστός. Και πάντα απτόητος και αχαλίνωτος, ασυμμάζευτος.

Ναι, ώς τώρα τσίριζε: το ’βρισκε στιλ, θεαματικό, που του αύξανε τα νούμερα και προπάντων δεν άφηνε τον άλλον να μιλήσει. Τώρα γαβγίζει. Και αλήθεια, όσο παλιά κι αν ψάξω, δεν μπορώ να φέρω στον νου μου άλλον πολιτικό ή δημόσιο πρόσωπο που να ασκούσε ή να ασκεί τέτοια λεκτική βία.

Τελευταίο κρούσμα, ώς τη στιγμή που γράφω, το εκρηκτικό σόου με τους πανηγυρισμούς για τους 12 φορές λιγότερους νεκρούς που έχουμε σε σχέση με το Βέλγιο. Όχι, ούτε ο κυνισμός, ούτε ο αμοραλισμός, ούτε η αμετροέπεια, η ιταμότητα, ο καιροσκοπισμός, ο τυχοδιωκτισμός, ούτε τα καθαρά ψεύδη, ούτε οι θρασύτατες κωλοτούμπες, ούτε η γελοιότητα, ούτε… ούτε… ούτε… έχει νόημα να μας απασχολούν.  Αυτός είναι, έτσι θέλει να είναι. Και έτσι τον θέλουν κι άλλοι να είναι.

Όμως η βία, η συνεχής λεκτική βία, αυτή ναι, αυτή οφείλει να μας απασχολήσει πλέον σοβαρά. Η βία προς τον συνομιλητή του, συνάδελφό του πολιτικό, και ακόμα χειρότερα: δημοσιογράφο –καθότι ανώτερος στην κοινωνική ιεραρχία ο ίδιος. Βία λέω απροσμέτρητη προς τον συνομιλητή του, αλλά μαζί και προς το κοινό! Εσάς, εμένα, τον καθένα μας!

Και αναρωτιέμαι, αν απαντούσε κάποιος στη βία του με τη δική του βία, ποιος θα έφταιγε, ποιος θα τον είχε τάχα στοχοποιήσει, κατά το τρισανόητο σχήμα, αν όχι μόνος του, ο ίδιος; Δεν θα ’ταν αυτοάμυνα; ειλικρινά ρωτάω, ειλικρινέστατα.

 

* Γλωσσαμύντωρ και η «Εποχή»; Ένα εξαιρετικό άρθρο από τη γνωστή νομικό και ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα Κλειώ Παπαπαντολέων πρόβαλλε η Εποχή της 15/11 στην πρώτη της σελίδα, ανάμεσα σε άλλα θέματα. Ο τίτλος, προσοχή, στην πρώτη σελίδα είναι: «Η θέαση της προσφυγιάς ως επικίνδυνου σπορ», και αποκάτω: «της Κλειούς Παπαπαντολέων».

Και καλά το Παπαπαντολέων, που το θέλει άκλιτο και η ίδια, όπως το ομοιοκατάληκτο επίθετό της η Λίνα Πανταλέων, ή ο Μάνος Κοντολέων, γενική: «του Κοντολέων».

Αλλά το αρχαιόπληκτο «Κλειούς», ενώ η ίδια γράφει πάντοτε «Κλειώς», όπως απάντησε σε σχετική ερώτηση; Έμπνευση λοιπόν της εφημερίδας. Που επίσης στην πρώτη σελίδα μετέτρεψε το «σαν» σε «ως»: «σαν επικίνδυνου σπορ» διαβάζουμε στον επίσημο ιστότοπο της εφημερίδας και όπου αλλού αναπαράγεται το άρθρο (left.gr π.χ.).

«Έμπνευση» είπα, ουσιαστικά ανεπίτρεπτη επέμβαση. Να αλλάζεις δηλαδή τη γλώσσα του άλλου, το ίδιο του το όνομα, για να το φέρεις στα μέτρα της δικής σου αρχαιοπληξίας ή της όποιας λογιοτατίστικης μόδας.

Γιατί μετράει μερικές δεκαετίες πια αυτή η μόδα, η αναστύλωση της γενικής σε -ούς, όταν εμείς οι ίδιοι, αμέσως πριν, προφέραμε την εξομαλισμένη (από τον 4ο-5ο αιώνα μ.Χ., μας διαβεβαιώνει ο Γ. Ν. Χατζιδάκις) γενική σε -ώς: της Κλειώς, της Θεανώς, και φυσικά της Γωγώς και της Ζωζώς. Που ευπρεπίστηκαν κι αυτά σαν «Γωγούς» και «Ζωζούς»!

Σίγουρα δεν ξεχνάμε πως η γλώσσα αλλάζει κατά τα γούστα της, για την ακρίβεια: κατά τα γούστα της γλωσσικής κοινότητας. Και πως ο λόγος για τη γλώσσα, όπως επέμενε ο σοφός Τάσος Χριστίδης, είναι λόγος για την κοινωνία.

Τη βλέπουμε όμως τότε την αβάσταχτη κάποιες φορές γελοιότητά μας στον καθρέφτη της γλώσσας;

 

 

buzz it!

22/11/20

Ιδιόλεκτοι, άγνοια και απατεωνίες

 (Εφημερίδα των συντακτών 21 Νοεμ. 2020)

  

"Κυρία Πρόεδρε, το φαγοπότι μου προς εσάς", προσφώνηση του Ζουράρι πρός την ΠτΔ, σε μετάφραση στη νεοελληνική

 

* Για τη ζουράρεια ιδιόλεκτο έγραφα την περασμένη φορά, το μέγα στοίχημα ζωής του Κώστα Ζουράρι, μην τυχόν και ξεστομίσει λέξη της κοινής ελληνικής. Επιστρατεύει έτσι ό,τι αρχαίο ή αρχαιοπρεπές μισοθυμάται, πάντως λόγιο, με αποτελέσματα συχνότατα φαιδρά, αφού οι λέξεις έχουν εντελώς άλλη σημασία από αυτήν που θέλει ή νομίζει.

Ακυρολεξίες παντός τύπου λοιπόν, αλλά και ταυτολογίες, χαρακτηριστικές και αυτές της προχειρολογίας του. Επαναλαμβάνω εδώ, όχι χωρίς λόγο, τα «θυρανοίξια που εγκαινιάζουν οι ισχυροί», δηλαδή «τα εγκαίνια [ναού] που εγκαινιάζουν οι ισχυροί».

Και ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα, που δεν μου χώρεσε στο προηγούμενο:[1] «Κυρία Πρόεδρε, την ευωχίαν μου προς εσάς», απευθύνθηκε στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Σαν τι να ’θελε να πει; «Κυρία Πρόεδρε, τον σεβασμό μου προς εσάς»; Καλύτερα: «Κυρία Πρόεδρε, τα σέβη μου», απλώς; Άγνωστο. Αυτό πάντως που είπε στην ελληνική (όλων των εποχών!) είναι το εξής και μόνο: «Κυρία Πρόεδρε, το φαγοπότι μου / το γλέντι μου / το ξεφάντωμά μου / το πανηγύρι μου προς εσάς»!

* «Γλωσσαμύντορες της γλώσσας», όπως θυμήθηκα από τα ζουράρικα «εγκαίνια που εγκαινιάζουν», κάπως δηλαδή σαν «συνοριοφύλακες των συνόρων» και «εντομοκτόνο εντόμων»!

Πταίσμα, θα πει κανείς, απλή παραδρομή, που την αλίευσα από παλαιότερο άρθρο (ecozen.gr 6.4.19) θυμωμένης γλωσσαμύντορος, ονόματι Αγγελική Γυπάκη, με υψηλό πόστο στην ΕΣΗΕΑ. Που θριαμβολογούσε πως «η συγκλονιστική ομιλία για την γλώσσα και την αυθεντική ελληνική γραφή (αλφάβητο) του τέως Προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών Αντώνιου Κουνάδη» ήταν «ηχηρή επιβεβαίωση» κάποιων επίσης γλωσσαμυντορικών σεμιναρίων της ΕΣΗΕΑ, που είχαν δεχτεί δριμεία κριτική για την αντιεπιστημονικότητά τους.

Άδικη τη χαρακτήρισε την κριτική η θυμωμένη δημοσιογράφος, κριτική που προερχόταν από ανθρώπους «προσκολλημένους στην επιχειρηματολογία εκείνων που απεργάζονται είτε εσκεμμένα είτε από άγνοια, συστημικά την μετάλλαξη αν όχι και την καταστροφή της πανάρχαιας Ελληνικής γλώσσας»! Βρήκαν όμως τον μάστορή τους «από τον αρμοδιότερο να έχει γνώμη για τη γλώσσα, τον απερχόμενο τότε πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών κ. Αντώνη Κουνάδη…»

* Περιβόητος ο κ. Κουνάδης, γνωστός διακινητής των γνωστών μυθευμάτων για τη γλώσσα, κουφός στη συνεχή κριτική που του ασκείται πανταχόθεν, ακόμα και από συναδέλφους του ακαδημαϊκούς, και τη μεθοδική ανασκευή των αντιεπιστημονικών «θεωριών» που φύονται σε ακροδεξιά κέντρα, όπως το Τσαρλατανείο του Άδωνη κτλ.[2]

Αλλά έτσι κι αλλιώς, ο «αρμοδιότερος», κατά την αδαή δημοσιογράφο, είναι ίσα ίσα ο κατεξοχήν αναρμόδιος: «Ο κ. Κουνάδης ανήκει ως μηχανικός στην Τάξη των Θετικών Επιστημών. Επιστημονικώς δεν έχει αρμοδιότητα και τις αναγκαίες γνώσεις για να ασχολείται με ζητήματα της γλώσσας» έγραψε ο αρχαιολόγος ακαδημαϊκός Βασίλειος Πετράκος, Γενικός Γραμματέας της Ακαδημίας, διαχωρίζοντας τα πράγματα: «άλλο ένας αναρμόδιος για τη γλώσσα ακαδημαϊκός, άλλο η Ακαδημία».

Όμως τέτοιες πλαστογραφίες και απάτες και διασπορά ψευδών ειδήσεων κτλ. δεν διώκονται. Ανθούν έτσι και θάλλουν, με καλυμμένη συχνά την ιδεολογική καταγωγή τους.

* Και η διανόηση της Δεξιάς. Δεν τον θυμήθηκα τυχαία τον κ. Κουνάδη. Ανακυκλώνεται κι αυτός και η πραμάτεια του στο διαδίκτυο, εμπνέοντας και άλλους τιποτολόγους.

Είδα έτσι σχετικά πρόσφατο άρθρο (24/9) στον Ελεύθερο Τύπο (όχι πως λείπουν κι από σοβαρές και αριστερές εφημερίδες!), με τίτλο «Η γλώσσα μου, το σπίτι μου, ο εαυτός μου», που μαρτυρά αμέσως τον στερεοτυπικό, κοινότοπο χαρακτήρα του περιεχομένου.

Υπογράφει ο ποιητής και συγγραφέας και ζωγράφος Δημοσθένης Δαββέτας, Διδάκτωρ Αισθητικής σε παρισινό πανεπιστήμιο και πρωθυπουργικός σύμβουλος του Αντώνη Σαμαρά –τίτλος που αποσιωπάται στα πλούσια βιογραφικά του. Ο οποίος κ. Δαββέτας, σ’ ένα εντυπωσιακά κενολόγο αλλά και ανελλήνιστο κείμενο, με αφορμή την πρόταση Γάλλων διανοουμένων «περί υποχρεωτικής επαναφοράς των λατινικών στα σχολεία», μαζί «και της μητέρας αυτών, των αρχαίων ελληνικών», μας προτρέπει «να ξαναδούμε την περίπτωση επιστροφής [των αρχαίων] στα σχολεία, ως βασικό μάθημα, το οποίο όμως θα διδάσκεται βιωματικά, ως παιχνίδι, ως παιδεία [!], που δίνει χαρά και μάθηση μαζί».

Κι όλα αυτά, καθώς «πρόσφατα έπεσε στα χέρια [τ]ου η ομιλία του πρώην προέδρου της Ελληνικής Ακαδημίας, του καθηγητή Αντωνίου Κουνάδη. Ένα πανάξιο [!], κατανοητό [!] πόνημα, μια εργασία ουσίας [!], που αφήνει [!] πολλές ενδείξεις [!] ότι τα ελληνικά ως γλώσσα προϋπήρχαν του φοινικικού αλφαβήτου». Και εκφράζει την αγωνία του: «Πώς θα μπορέσει ένας νέος να εμπλουτιστεί [!] με τέτοιες χρήσιμες γνώσεις αν δεν γνωρίζει τις βάσεις της ελληνικής γλώσσας;»

Πολλά τα θαυμαστικά, έτσι για να ξέρουμε τι ακριβώς είναι η Αισθητική.

* Τι να σου κάνουν έπειτα οι κοινοί θνητοί; Η μια που γράφει για την Ακρόπολη την «ολοστόλιστη φωτός» (προσοχή στη γενική!), «να διαλάθεις τους δαίμονες» ο άλλος, κι άλλος πάλι για τις «υπερδιαστασιολογημένες μάσκες» της Κεραμέως, ή ένας Τουρκολόγος για «το σύνδρομο του Ναβαρίνο» (όπως το λιμάνι «του Ηράκλειο»;), που μπήκε και πρωτοσέλιδος, πηχυαίος τίτλος σε εφημερίδα…

Έτσι, για επιδόρπιο σήμερα. Για λίγο Αισθητική κι εμείς.


[1] Προστέθηκε εκ των υστέρων στην ανάρτηση εδώ, στο μπλογκ.

[2] Ίσως δεν είναι τυχαίο πως ο κ. Κουνάδης υπήρξε διορισμένος πρόεδρος του ΣΕΓΑΣ επί Χούντας.

buzz it!