29/12/12

Το τυφέκιο και η βενζίνα - Εμ το ξέρει η ανθρωπότης πως ο Θεός είναι Πλακιώτης - Γαργαλιστική τσιπρολογία

(Εφημερίδα των συντακτών, 29 Δεκεμβρίου 2012)

Το τυφέκιο και η βενζίνα

 «Τ’ αγόρια μου τουφέκια κρατούν…» στο Άξιον εστί του Ελύτη, «Με το τουφέκι μου στον ώμο…» αρχίζει ο ύμνος του ΕΛΑΣ, όλο (ν)τουφέκια ξέραμε ώς τώρα. Και ιδού, με το μακελειό του Κονέκτικατ και τα περί οπλοκατοχής, το τουφέκι έγινε τυφέκιο! Το διάβασα και το ξαναδιάβασα, δεν θα ’ναι άσχετο, είπα, με τη γνωστή τάση ευπρεπισμού. Αυτήν που κάνει «αύλειο χώρο» την αυλή ή το προαύλιο, και «φίλιο» το φιλικό, που εξαφανίζει ακόμα και λέξεις, όπως το «παίρνω», που μόνο σαν «λαμβάνω» κυκλοφορεί.

Πολλά τα παραδείγματα, ένα για σήμερα, στα όρια του φαιδρού καμιά φορά: Γουρούνι σφάζαν στα χωριά μας τέτοιες μέρες, και γουρουνάκια είχαμε, όχι μόνο τα τρία του γνωστού παραμυθιού, ενώ παράλληλα είχαμε τον χοιροβοσκό και τη χοιροτροφία. Και τρώγαμε χοιρινές μπριζόλες, γενικά χοιρινό, από τη μια, γουρουνόπουλο στη σούβλα, απ’ την άλλη. Η σοφία της γλώσσας καθόριζε, όπως πάντα, την εκάστοτε χρήση. Τώρα η υπέρτερη σοφία η δική μας βάζει σε ντοκιμαντέρ από τα ορεινά της Λατινικής Αμερικής χωρικούς να «ταΐζουν τους χοίρους τους» και δίνει συνταγές για «χοιρίδιο στο φούρνο».

Εδώ, θα μου πείτε, την «μπενζίνα» που έλεγε ο Ελύτης, τη βάρκα, την έκαναν «βενζίνα»!


Εμ, το ξέρει η ανθρωπότης
πως ο Θεός είναι Πλακιώτης

Επεφάνη νέος αστήρ, λαμπρότερος από των Χριστουγέννων, κι από του Λιακόπουλου ακόμα… Στο κανάλι του Καρατζαφέρη, συγγραφέας φιλοβασιλικών και αντισημιτικών βιβλίων, πρόεδρος παλιά του ΙΚΥ και αθλητικός πολυπαράγων (που έχει ανακηρυχτεί «κορυφαίος φίλαθλος της χώρας», όπως γράφει ο ίδιος στην ιστοσελίδα του), ανακοινώνει τα πορίσματα των ερευνών του.

Ε, λοιπόν, μπορεί κάποιοι να αμφισβητούν την παλιά καντάδα, πως ο Θεός είναι Πλακιώτης, όμως ο Χριστός ήταν Έλληνας! Από τη μάνα του, τη Μαρία, Ελληνίδα, λέει, και μάλιστα κι από τους δύο της γονείς. «Απόδειξη, ότι ο Χριστός μιλούσε ελληνικά, παρόλο που δεν είχε πάει σχολείο.» Και διάλεξε Έλληνες για μαθητές! Τους έντεκα, βεβαίως –σιγά μην ήταν Έλλην ο Ιούδας.

Μάθαμε ακόμα ότι τα πορίσματα αυτά τα είχε ανακοινώσει και στον Χριστόδουλο (ο οποίος, πάλι κατά τις έρευνες του ιδίου, δολοφονήθηκε!), και ο Χριστόδουλος σηκώθηκε, τον φίλησε και αναλύθηκε σε δάκρυα.

Αναλυθώμεν και ημείς, ω αδερφοί. Ώστε δεν μιλούσαμε τζάμπα ως τώρα για Θεό της Ελλάδας. Το αίμα μιλούσε.


Γαργαλιστική τσιπρολογία

Ώς τώρα τα πρωτεία τα κατείχε ο Σημίτης. Ο «κοντός με τις ελιές», «η μαϊμού», κατά τον Λαζόπουλο π.χ., ή ο ξενέρωτος με τα σαρδάμ που τα βάφτισαν κακά ελληνικά, ποιοι, οι μάστερ των σαρδάμ, όπως ο Θέμος. Τα πρωτεία στην απολιτική κριτική, εννοώ.

Τώρα, μάλλον από την εμφάνισή του στην πολιτική σκηνή, πρώτος και με διαφορά, ο Τσίπρας. Από τον «ξύλινο λόγο του Τσίπρα», από όσους σιτίζονται αποκλειστικά από τον χλωρό των άλλων πολιτικών αρχηγών, έως τώρα τον «μιμητή του Αντρέα», και μάλιστα από αυτούς που ταυτίστηκαν μια ζωή ακριβώς με τον Αντρέα. Έστω όμως αυτά στα όρια της κριτικής.

Ισχύει άραγε το ίδιο με τα Συριζοτσιπρίξ και Τσυριζοτσιπρίξ, σαν μοναδική ονομασία σε στήλη σοβαρής πρωινής εφημερίδας, ή «το αριστερό αγόρι Αλέξης», επίσης μοναδική ονομασία σε στήλη σοβαρής απογευματινής εφημερίδας; Εμπλουτισμένα μάλιστα από «τη γειτόνισσα το Αλεκοτσιπρώ», στην πρώτη στήλη, που έως κάλαντα σκάρωσε κατ’ αυτάς, «κάλαντα Τσιπρουγέννων», όπου αγγέλλεται η γέννηση του Μαυρογιαλούρου Τσίπρα, για τον οποίο «χαίρεται η πλέμπα όλη»;

Γαργαλιστική τσιπρολογία, στα όρια πάντως της λεκτικής βίας.

buzz it!

21/12/12

Άνθρωπος γεννιέσαι ή γίνεσαι; Σύντομα ανέκδοτα, Μεταφραστική δόξα

(Εφημερίδα των συντακτών, 21 Δεκεμβρίου 2012)

Άνθρωπος γεννιέσαι ή γίνεσαι;

Γεννιέται ο άνθρωπος ή γίνεται; Πάντως, ούτε αγγελούδι του πλάστη και Θεού του γεννιέται, κατ’ εικόνα και ομοίωσή του, ούτε και εγκληματίας –κατ’ εικόνα άραγε, σ’ αυτή την περίπτωση, ποιου Θεού του; κι ας μένει ο Άγιος Πειραιώς με τις θεωρίες του Λομπρόζο ακόμα.

Και πώς γεννιέται ο άνθρωπος; Τρισχαριτωμένο μωρό, λίγο έπειτα μικρό παιδάκι, ανείπωτα τρυφερό και αθώο, και μαζί άπληστο, τυραννικά εγωκεντρικό, και μοχθηρό έως δολοφονικό.

Και πώς γίνεται ο άνθρωπος; τι κάνει άνθρωπο τον άνθρωπο; Η κοινωνικοποίησή του καταρχήν, στα πρώτα μάλιστα στάδια της ζωής του καταναγκαστική. Θα μάθει (θα του μάθουν!) ότι δεν είναι δικό του και του αλλουνού παιδιού το παιχνίδι, ότι δεν κάνει να βασανίζει ή και να σκοτώνει τα μικρά ζωάκια, πολύ περισσότερο τα άλλα παιδάκια!

Η κοινωνικοποίησή μας λοιπόν και η παιδεία μάς αποτρέπουν από αυτό που και μεγάλοι πια νιώθουμε συχνά τον πειρασμό να κάνουμε, απέναντι όχι μόνο σε κάποιον που μας βλάπτει αλλά και σε κάποιον που μας ενοχλεί με την ύπαρξή του και μόνο.

Ώστε απ’ όλα είμαστε δυνάμει, και μόνο μέσα από ένα τεράστιο πλέγμα κοινωνικών συμβάσεων καταστέλλουμε όσα από αυτά τα «όλα» θα διατάρασσαν τις βασικές ισορροπίες που απαιτούνται για μια ομαλή κοινωνική ζωή.

Αυτονόητα όλα αυτά; Ας ξανασκεφτούμε τότε, κάτω απ’ αυτό το πρίσμα, κάποια από τα βασανιστικά ερωτήματα των καιρών:

Ώστε οι Έλληνες δεν είμαστε ρατσιστές, όπως ισχυριζόμαστε; Και μόνο τώρα κάποιοι γίναμε, όπως μένουμε κατάπληκτοι με το ποσοστό της Χρυσής Αυγής;


Σύντομα ανέκδοτα

Εμπλουτίζεται η κατηγορία των «σύντομων ανεκδότων», που ξεκίνησε, θυμάστε, με το «Αλβανός τουρίστας» –ο οποίος πάντως πέρασε στο μεταξύ από τη χώρα των ανεκδότων στη σφαίρα του πραγματικού.

Τώρα, «τον κ. Καμμένο τον θεωρώ τον μεγαλύτερο καραγκιόζη που μπήκε στην πολιτική τα δέκα τελευταία χρόνια» δήλωσε εμφατικά ο Άδωνις Γεωργιάδης!

Σαν το σχετικά πρόσφατο, που ο Ευάγγελος Βενιζέλος είπε τον Τσίπρα αλαζόνα –«σε λίγο θα τον πει και χοντρό», σχολίασε κάποιος στο ίντερνετ.

Λυτρωτικό και ιαματικό πάντοτε το γέλιο…


Μεταφραστική δόξα

Εύκολα λέμε κακό ένα βιβλίο, π.χ. από τη γλώσσα του και μόνο, ενώ δύσκολα τεκμηριώνουμε το καλό, αφού πρέπει π.χ. να το εντάξουμε σε σχολές, ρεύματα κτλ. Ανάλογα ισχύουν και για μια μετάφραση: εύκολα γράφουμε για αδέξιες μεταφράσεις, αλλά σπάνια επισημαίνουμε τις καλές.

Η ευτυχέστατη σύμπτωση δύο εξαιρετικών ξένων παραστάσεων, με υπότιτλους σε λαμπερή μετάφραση και οι δύο, με ωθεί σε μια ελάχιστη μνεία, με την άνεση μάλιστα ότι δεν γνωρίζω κανέναν μεταφραστή ούτε εξ όψεως.

Στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, λοιπόν, το Αρνήσου την ώρα του ιδιοφυούς Γουίλλιαμ Κέντριτζ, μετάφραση του Βασίλη Κιμούλη (που δεν έχει τύχει να δω καμία άλλη του δουλειά), και οι Παραθεριστές του Γκόρκι από τον φλαμανδικό θίασο tgStan, μετάφραση της Λουίζας Μητσάκου (θυμάμαι την εμπνευσμένη δουλειά της στον εξίσου εμπνευσμένο Συρανό του Καραθάνου στο Εθνικό). Δύσκολο να μεταφέρεις την αίσθησή σου, από υπότιτλους που τους παρακολουθείς στα πεταχτά, μη χάσεις το θέαμα. Δίνω ωστόσο κάτι ελάχιστο, όπως το συγκράτησα την ώρα της παράστασης, μολονότι και το ίδιο μένει ανυπεράσπιστο στον περιορισμένο χώρο αυτής της στήλης και η ίδια η στήλη μένει έκθετη σε σχολαστικισμό:

Πρώτα η μεταφραστική γενναιότητα του Κιμούλη να πάρει επάνω του την αναλυτική απόδοση μιας μεμονωμένης φράσης, τίτλου σε μια σκηνή: he that fled his fate = «εκείνος που το έβαλε στα πόδια μπροστά στη μοίρα του»! Και μια διόλου αυτονόητη όσο μοιάζει τώρα απόδοση της Μητσάκου: pourquoi s'excita-t-elle? = «γιατί αρπάζεται έτσι αυτή;» Σπαρταριστή προφορικότητα.

Αξίζει να επανέλθουμε.


* * *

ΥΓ στη «Μεταφραστική δόξα»

Με την ημιυπόσχεση «Αξίζει να επανέλθουμε» έκλεισα το κομμάτι μου στην εφημερίδα, ένα κομμάτι που μου πήρε κόπο πολύ να αποφασίσω να το βάλω, αφού μάλλον παραβιάζει τα όρια της στήλης, έτσι όπως ο ίδιος τη σκέφτηκα, καλά να πάθω, αλλά κι έτσι που μπαίνει στην εφημερίδα, «τιμητικά», δε λέω, στις μπροστινές σελίδες, ελαφρά αμήχανη ωστόσο μέσα σε αμιγώς πολιτική γειτονιά.

Απ’ την άλλη ήθελα οπωσδήποτε κάτι να γράψω για κάτι που μ’ είχε ενθουσιάσει, κι αυτό το κάτι, ε, να ’ναι στην εφημερίδα κι όχι μισοεξαφανισμένο στο ατημέλητο μπλογκ μου. Η πίεση που ένιωθα ήταν μεγάλη, μαζί μ’ ένα «πρέπει» ή «θα ’πρεπε» –ότι θα ’πρεπε δηλαδή κάτι να γράφεται και για μεταφράσεις που προορίζονται για υπότιτλους σε παράσταση, κι έτσι εκμετρούν το βίο τους σε λίγες μόνο μέρες, κι έπειτα πάει, χάνονται. Χώρια που η ευτυχέστατη σύμπτωση που αναφέρω ήταν τριπλή! Το τρίτο σκέλος ήταν η διερμηνεία στη συζήτηση με το κοινό που οργανώθηκε στη Στέγη, έπειτα από την παράσταση του Κέντριτζ: λυπάμαι που δεν αξιώθηκα τόσον καιρό να φροντίσω να μάθω το όνομα της κοπέλας που έκανε τη διερμηνεία, και μας άφησε κατάπληκτους –μέχρι χειροκρότημα έβγαλε, πρωτοφανώς νομίζω.

Για τη μετάφραση λοιπόν των υποτίτλων αυτών, αποφάσισα με τα πολλά να γράψω κάτι και να το βάλω, κι ας είναι παράταιρο, κι ας ασφυκτιά, επιπλέον, μέσα στα όρια του τηλεγραφήματος –γιατί τηλεγραφήματα χωράει η στήλη μου, με ευθύνη αποκλειστικά δική μου, επαναλαμβάνω. Και καλά είναι τα τηλεγραφήματα, καλή άσκηση προπάντων (και μετά, θα μου πείτε, ξεσπάς με υστερόγραφα σεντόνια στο μπλογκ!), όμως μερικά θέματα χρειάζονται όχι σώνει και καλά ανάπτυξη αλλά μιαν ανάσα επιτέλους παραπάνω, να μη μένει τελείως ξεκρέμαστη η κουβέντα σου, να μη μένουν «ανυπεράσπιστα» τα παραδείγματά σου, όπως έγραφα.

Γι’ αυτά τα παραδείγματα λοιπόν, κι επειδή, ακόμα κι αν επανέλθουμε στα μεταφραστικά, σίγουρα δε θα επανέλθουμε στα συγκεκριμένα παραδείγματα, δυο λόγια εδώ:

«Μεταφραστική γενναιότητα» θεωρώ ότι ο Κιμούλης, μπροστά σ’ έναν λακωνικό τίτλο που προβάλλεται σε μια οθόνη (τίτλο από άλλο, εικαστικό έργο του Κέντριτζ –βλ. εδώ φωτογραφία), προτίμησε προφανώς, σε μια παράσταση με έντονο το φιλοσοφικό στοιχείο, να αποδώσει επακριβώς το νόημα και να μεταφράσει αναλυτικά αυτό που στη γλώσσα μας εκφράζεται αναλυτικά, που απαιτεί δηλαδή, απλούστατα, περισσότερες λέξεις, κι ας είναι τόσο υπέροχα πυκνό και μουσικό στην αγγλική γλώσσα: he that fled his fate. Αφού δηλαδή απέρριψε τα προφανή: «αυτός που ξέφυγε απ’ τη μοίρα του» κτλ., επιλέγοντας μια δραστικότερη εικόνα, χρησιμοποίησε ό,τι του ζητούσε αυτή η εικόνα, χωρίς να γλιστρήσει σε λογοτεχνισμούς, μόνο και μόνο για να μείνει στον ίδιο αριθμό λέξεων, εκεί που πολύ φοβούμαι πως άλλοι, σαν να τους ακούω κιόλας, θα μεγαλουργούσαν με διάφορα όπως: «Ο που ’φυγε τη μοίρα του», «Ο φεύγοντας τη μοίρα του…» και άλλα, που δε μας λείψαν δυστυχώς ποτέ.

Στην περίπτωση της Μητσάκου τα πράγματα μοιάζουν απλά: «μα πόσο ευρηματικό πια είναι να πεις “αρπάζομαι” το sexciter;» θα πει κανείς. Κι όμως, δεν είναι διόλου από τα πρώτα που θα σκεφτόταν κανείς για το τόσο απλό μα και ζόρικο μαζί γαλλικό ρήμα. Το κυριότερο όμως δεν είναι να πας από το sexciter στο «αρπάζομαι». Το κυριότερο, αυτό που δείχνει δηλαδή έμπνευση και μαστοριά, είναι εδώ η αλλαγή του χρόνου, από τον αόριστο του γαλλικού στον ενεστώτα του ελληνικού. Κι ακόμα, ακόμα πιο πολύ, οι δύο λεξούλες στο τέλος, το «έτσι αυτή»! Δηλαδή, έστω ότι είναι απλό να φτάσεις από το pourquoi s'excita-t-elle? στο «γιατί αρπάζεται;», και έχουμε μια εύστοχη και ωραιότατη απόδοση. Όμως, το «γιατί αρπάζεται έτσι αυτή;», μ’ ένα φαινομενικά απλούστατο βηματάκι παραπέρα, είναι αυτό που χαρακτήρισα «σπαρταριστή προφορικότητα». Μικρά βηματάκια, και νά τα μικρά θαύματα της μετάφρασης.

buzz it!

19/12/12

Συνταγματικότητα και «έκτακτη ανάγκη»

(περ. Unfollow 12, Δεκέμβριος 2012)

Με αφορμή την επίθεση στον Γερμανό πρόξενο, έπιασαν πάλι δουλειά οι κήρυκες της μη βίας. Που, διόλου περίεργο πια, ποτέ δεν έχουν αφορμή κάποια εκδήλωση βίας, όχι αστυνομικής-κρατικής, όταν ακόμα και αστυνομικοί αξιωματούχοι την ομολογούν, αλλά ούτε καν της καθημερινής πλέον νεοναζιστικής. Ειδικότερα, δεν θα δείτε ποτέ επιφυλλίδα γραμμένη με αφορμή κάποια επίθεση νεοναζιστών, ενώ θα δείτε σωστή αλυσίδα επιφυλλίδων έπειτα από κάθε εκδήλωση βίας ή «βίας» από την «άλλη πλευρά».

Εξώφθαλμα όλα αυτά, και πολυσχολιασμένα. Μόνο να θυμόμαστε και να τονίζουμε κάθε φορά τα λιγότερο προφανή:

Ότι, θεωρητικά, ουδετερότητα στην πολιτική δεν υπάρχει. Η ουδετερότητα, ιδίως σε καιρό κρίσης, σε ακραίες πάντως καταστάσεις, γέρνει αυτομάτως τη ζυγαριά προς τη μεριά του ισχυρού. Ακόμα χειρότερα, στην πράξη, αναιρείται κάθε έννοια ουδετερότητας. Η «επιλεκτική» αναφορά, η ίδια δηλαδή η επιλογή, επαληθεύει με τον κατηγορηματικότερο τρόπο το απλούστατο δόγμα της μη ουδετερότητας.

Εννοώ ότι, πολύ πριν από την περιβόητη και πολυσυζητημένη θεωρία των δύο άκρων, η «αντικειμενική» τήρηση ίσων αποστάσεων έχει ήδη καταθέσει την άποψή της, έχει ρίξει την ψήφο της, κάποτε μάλιστα δαγκωτή.

Πάμε τώρα. Ξανά και ξανά. Με αφορμή την οδηγία των Αμερικανών προς τους «έγχρωμους» πολίτες τους να αποφεύγουν την Ελλάδα και με νωπό τον προπηλακισμό του Γερμανού προξένου και τις όποιες βιαιοπραγίες εναντίον του, σχολιάζεται χιουμοριστικά ότι οι ίδιοι, οι Αμερικανοί, έδερναν τους μαύρους. Ενώ «εμείς όλους τους δέρνουμε, ανεξαρτήτως φυλής και χρώματος, αρκεί να είναι ξένοι, με καταμερισμό εργασίας μάλιστα: οι αριστεροί δέρνουν τους εκπροσώπους της καυκασίας φυλής, οι δεξιοί της αφρικανικής». Η οικονομία τάχα του λόγου έκανε λοιπόν τα τάχα δύο σκέλη «αριστερούς» και «δεξιούς»!

Κι όμως, ακόμα κι αν θα μπορούσε να αναληφθεί από την αριστερά το κόστος του προπηλακισμού του προξένου, εν προκειμένω, θα ήταν εντέλει άδικο για τη δεξιά να αναλάβει, να χρεωθεί, τους ναζιστές της Χρυσαυγής. Το κυριότερο, θα ήταν, μάλλον είναι, ουσιαστικά αθωωτικό για τους ναζιστές και την εγκληματική δραστηριότητά τους να χαρακτηριστούν, έτσι απλά και ισοπεδωτικά, «δεξιοί».

Ούτε το πρώτο ούτε το τελευταίο δείγμα στην πλουσιότατη πια γραμματεία τέτοιου ανιδεολόγητου λόγου. Το αποδελτιώνω όχι απλώς γιατί πρέπει να επανερχόμαστε συνέχεια αλλά γιατί προέρχεται από όντως σοβαρό σχολιαστή.

Τον ίδιο που δικαίωνε με θαυμαστή νηφαλιότητα, στα όρια του κυνισμού, την αποδεδειγμένη αντισυνταγματικότητα διαφόρων μέτρων, εν ονόματι της «έκτακτης ανάγκης» στην οποία έχει περιέλθει η χώρα. Όμως, καμία έκτακτη ανάγκη δεν αναγνωρίζεται στον πολίτη που έχει οδηγηθεί σε οικονομική εξαθλίωση.

Πάντως, καλύτερα τα ’πε ο Δένδιας: «Δεν πρόκειται να οδηγηθούμε σε μια συνταγματοποίηση της πολιτικής ζωής».

Σύνταγμα; Το πιο σύντομο ανέκδοτο.

buzz it!

16/12/12

Το συνεχές της Ιστορίας, Κωλοσμυρνιές και εθνική αυτογνωσία, Το λάιφστάιλ πάει γλωσσικό αγώνα

(Εφημερίδα των συντακτών, 15 Δεκεμβρίου 2012)


Το  συνεχές της Ιστορίας
 
3.000 νέες εβραϊκές κατοικίες ανακοίνωσε πως θα χτίσει στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ το Ισραήλ, αντίποινα στον ΟΗΕ που αναγνώρισε την Παλαιστίνη σαν κράτος μη μέλος. Για τον ίδιο λόγο ανάγγειλε οικονομικές κυρώσεις εις βάρος της Παλαιστινιακής Αρχής.

Ας μην καθυστερήσουμε στη λογική των αντιποίνων προς τον ΟΗΕ, τα οποία ωστόσο στρέφονται άμεσα κατά των Παλαιστινίων. Αλλού πρέπει να σταθούμε: Ας πούμε ότι αύριο, μεθαύριο, τον άλλο μήνα, η Χαμάς σπάει παρ’ ελπίδα την εκεχειρία και εκτοξεύει πάλι ρουκέτες κατά του Ισραήλ. Και ας πούμε ότι επαναλαμβάνεται το πολεμικό σκηνικό του περασμένου μήνα, είτε καταλήξει στον σκανδαλώδη απολογισμό 6 Ισραηλινοί νεκροί έναντι 161 Παλαιστινίων, ανάμεσα στους οποίους άμαχοι και παιδιά, είτε –και μακάρι– όχι.

Θα αντιμετωπιστεί άραγε και πάλι με φειδωλό σχετικά σχολιασμό και προπαντός αμηχανία από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης, επειδή και πάλι η Χαμάς θα έχει αρχίσει «πρώτη» τις εχθροπραξίες και τις «απρόκλητες» επιθέσεις;

Όμως στη Γάζα συνεχίζεται η κατοχή και ο οικονομικός αποκλεισμός. Συνεχίζεται δηλαδή ο πόλεμος.

Και η Ιστορία, όπως κάθε ιστορία, είναι ένα συνεχές, και δεν νοείται να τραβούμε κατά περίσταση και κατά βούληση μια γραμμή, να τη βαφτίζουμε αφετηρία, και απ’ αυτήν και έπειτα να μετρούμε την αλληλουχία των γεγονότων.

Δεν κόβεται φέτες φέτες η Ιστορία. Ή τότε δεν είναι Ιστορία.


Κωλοσμυρνιές και εθνική αυτογνωσία

Περασμένο Σάββατο, μεσημέρι, ξένο ντοκιμαντέρ στη ΝΕΤ, πρόσωπα και ιστορίες από διάφορες χώρες, ανάμεσά τους και μια ταβερνιάρισσα απ’ την Καισαριανή, μνήμες προσφυγικής ζωής, η ιστορία της γιαγιάς που ξεριζώθηκε απ’ τη Σμύρνη και γνώρισε εδώ την υποδοχή που επιφυλάξαμε εμείς στο αδερφό αίμα.

Τα θυμόμαστε καθόλου; Τα ξέρουμε, καλά καλά, οι μη ρατσιστές εμείς; «Παστρικές» τις φωνάζαμε, επειδή, ρημαγμένες κοσμοπολίτισσες, επέμεναν να πλένονται και να καλοντύνονται, «Κωλοσμυρνιές» τις λέγαμε, ακόμα και το σκέτο «Σμυρνιές» υποτιμητικό ήταν, τι λέω; εδώ το ίδιο το «πρόσφυγας» ήταν απειλή, να τρώνε το φαΐ τους τα παιδιά: «Θά ’ρθει η πρόσφυγα να σε πάρει!»

Και τι να λέμε για τους «Ρωσο»πόντιους μετά…


Το λάιφστάιλ πάει γλωσσικό αγώνα

Τα γκρίκλις δεν τα μπορώ, χώρια που με δυσκολεύουν, με τα ποικίλα «ορθογραφικά» συστήματά τους, όπου το «ξεχνάω» λ.χ. μπορεί να είναι ksexnaw, xehnao, 3ehnaw κ.ά., το «θέλω» thelo, 8elw κτλ. Από την άλλη όμως είναι εντελώς αβάσιμος ο πανικός ότι αποτελούν τον δούρειο ίππο του λατινικού αλφαβήτου και άρα καταστροφή της γλώσσας.

Καταρχήν, δεν υπήρξε ποτέ σοβαρή πρόταση για την καθιέρωση του λατινικού αλφαβήτου. Έπειτα, ξέρουμε ή οφείλουμε να ξέρουμε το βασικό, ότι η γραφή και το αλφάβητο είναι απλώς σύμβαση για την αποτύπωση της γλώσσας. Και η γλώσσα δεν επηρεάζεται από τη γραφή, ούτε οι έννοιες από την (αν)ορθογραφία. Έτσι, δεν επηρεάστηκαν γλώσσες που άλλαξαν αλφάβητο, η ρουμανική, η αλβανική, η τουρκική κ.ά.

Να μη μας αρέσουν, σύμφωνοι, τα γκρίκλις. Μα σαν να λείπει η σοβαρότητα με την απαγόρευσή τους, π.χ. στα σχόλια των αναγνωστών στο ίντερνετ, πρώτα των «Νέων», τώρα της Lifo, και με ενδιάμεση την εκστρατεία του Ράδιο Αρβύλα!

«…δεν επιτρέπονται από σήμερα τα σχόλια με greeklish στο LIFO.gr» διάβασα τις μέρες αυτές, και, σύμπτωση σατανική, δίπλα ακριβώς υπήρχε στήλη με τίτλο: «Πρόσφατα Posts»! Και πρώτο πρώτο:  «Η twilight zone φωτογραφία της ημέρας / Απ’ το Facebook Group / “ΠΑΝΤΡΕΥΟΜΑΣΤΕ ΜΟΝΟ ΜΕ ΕΛΛΗΝΟΠΟΥΛΑ. ΚΡΑΤΑΜΕ ΖΩΝΤΑΝΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ”».

«Posts» και «twilight zone φωτογραφία» (!), τα γκρίκλις μάς μάραναν! Έτσι είναι, άλλοι κρατάνε ζωντανό τον Ελληνισμό, άλλοι τάχα τη γλώσσα!


* * *


Και ΥΓ, εδώ, η πονεμένη ιστορία μιας πληγωμένης ματαιοδοξίας…

Κάπου ενάμιση χρόνο πριν, έγραφα στη σελίδα μου στα Νέα για την εκστρατεία των Ράδιο Αρβύλα κατά των γκρίκλις. Δεν ήταν η πρώτη φορά που έγραφα για το θέμα αυτό, βλ. π.χ. πιο παλιά, εδώ, κ.ά. Και ούτε ήμουν ο μόνος με τέτοιες ας πούμε θέσεις στην εφημερίδα αυτή. Που με εξωτερικούς συνεργάτες, όπως η Άννα Φραγκουδάκη και η αφεντιά μου, ή με εσωτερικούς, όπως η Μικέλα Χαρτουλάρη (με εκτενές ρεπορτάζ της για μια άλλη εκστρατεία, των ακαδημαϊκών μας, πάλι για τον κίνδυνο επιβολής του λατινικού αλφαβήτου) ή ο Μανώλης Πιμπλής (για τα αρχαία της Γιαννάκου), διαμόρφωνε κατά κάποιον τρόπο μια γραμμή στα γλωσσικά.

Κούνια που με/μας κούναγε. Αρκούσε κάποιος ανώνυμος, προφανώς εσωτερικός, συνεργάτης, και στον υπόγειο αλλά αχανή κόσμο του ίντερνετ, θαρρείς στη ζούλα, έπαιρνε θριαμβευτικά την εκδίκησή του ο παραγλωσσικός παραλογισμός:

Στις 29.4.10 αναγγελλόταν, υπογείως ξαναλέω αλλά πομπωδώς, ότι «τα Νέα στηρίζουν την ελληνική γλώσσα… με τον τρόπο τους: σε μια εποχή που το 80-85% των μαθητών γυμνασίου και λυκείου γράφει στα εσφαλμένα, ακαλαίσθητα, ασαφή και ακαταλαβίστικα γκρίκλις, η εφημερίδα Τα Νέα αποφάσισε [ότι] από 1η Μαΐου δεν θα δημοσιεύει σχόλια με κεφαλαία ή/και λατινικά στοιχεία».

Ντροπή εξομολογημένη, χαμπάρι δεν είχα πάρει, και έναν ολόκληρο χρόνο μετά, ανυποψίαστος και χαζοχαρούμενος, τα ’βαζα με τους Ράδιο Αρβύλα! Και δυστυχώς δε βρέθηκε κανείς να μου πει να μη μιλάω για σκοινί στο σπίτι του κρεμασμένου. Μόλις τώρα, όταν είδα το απαγορευτικό που εξέδωσε η Lifo, ψάχνοντας στο διαδίκτυο έπεσα στην… πρωτιά των Νέων.

Είχε μάλιστα ακολουθήσει, έπειτα από έναν χρόνο και –θεία ειρωνεία!– λίγες μόλις μέρες έπειτα από το σχόλιό μου για τους Ράδιο Αρβύλα, το εξής θριαμβολογικό (στα εξής εκδικητικώς επονείδιστα ελληνικά!):

«Μετά την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ και η εφημερίδα ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ στην ιστοσελίδα της δέχεται σχόλια αναγνωστών μόνο με χρήση ελληνικών και όχι με χρήση των ασαφών, ξενομιμητικών, αντιαισθητικών και μη απαραίτητων greeklish.

»Ας ελπίσουμε πως κι άλλες ιστοσελίδες, από εφημερίδες μέχρι ιστολόγια, θα αποδείξουν τον έμπρακτο σεβασμό τους προς τη γλώσσα και την πραγματική ταυτότητα της κοινωνίας μας, απορρίπτοντας τα greeklish» (τα έντονα στοιχεία δικά τους –τι να πρωτοϋπογραμμίσω εγώ…).

Κωμικοτραγικό. Το αμήχανο ήταν πια ότι, στο τωρινό σχόλιό μου για το απαγορευτικό της Lifo, ήταν δύσκολο να αναφερθώ στο μεγαλούργημα των Νέων, χωρίς να θεωρηθεί ότι τα βάζω εκ των υστέρων με την παλιά μου εφημερίδα, ενώ όσο ήμουν εκεί, κότα σωστή, δεν είχα βγάλει τσιμουδιά –γιατί άντε να γίνεις πιστευτός ότι δεν είχες πάρει είδηση, ο ύπνος. Περιορίστηκα έτσι σε μια απλή μνεία, το μόνο που χωρούσε έτσι κι αλλιώς, κι έβαλα εδώ την… πονεμένη μου ιστορία, να μη σκάσω κιόλας από το κακό μου :-)
 

buzz it!

8/12/12

Ο θυμός του δανειστή, «Επερχόμενος γάμος» = καταστροφή!, Κουτάκια και κορδελίτσες

(Εφημερίδα των συντακτών, 8 Δεκεμβρίου 2012)

Ο θυμός του δανειστή

«Η Ευρώπη δανείστηκε από την ελληνική τράπεζα θεσμών, αξιών και ιδεών τα εξής ομόλογα: τις λέξεις Ιστορία, Δημοκρατία, Πολιτική [...] και χίλιες άλλες…» Ληξίαρχος-Υποθηκοφύλακας αυτήν τη φορά ο Κ. Γεωργουσόπουλος («Τα Νέα» 1/12). Που συνεχίζει με την απειλή:

«Αλλά ας μη ξεχνούν “τ’ ομόλογο”, γιατί, όταν ένας δανειστής αδικείται, μπορεί να θυμώσει και να απαιτήσει να ΕΠΙΣΤΡΑΦΟΥΝ στο ακέραιο οι λέξεις του, οι σημασίες, οι αξίες και οι ιδέες που κουβαλάνε».

Άγονα παιχνίδια. Και επικίνδυνα. Γιατί δεν είναι ούτε αυτά άμοιρα ιδεολογίας, δεν είναι μόνο γραφικά, όπως εμφανίζονται. Είτε στη σοβαρή τους, ας πούμε, εκδοχή, είτε στην ασόβαρη έως φαιδρή, του κ. Κραουνάκη:

«Καλώς ήρθατε Μερκέλα, καγκελάριος, κιγκλιδωματάριος της ευρωζώνης στραπατσάριος, του κεφαλαίου ιμπρεσάριος, των συμφερόντων τοπαμάριος. Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης, Αριστοφάνης, Καβάφης, Σολωμός, Γκάτσος, Σαπφώ, Μίκης, Μάνος κι εγώ σου δηλώνουμε: Μας χρωστάτε, μωρή μουλαροζαργάνα, δεν χρωστάμε. Αν δεν ήταν οι Έλληνες, Μερκέλα μου, θα ’σουν καπάκι μπίρας».

«Επερχόμενος γάμος» = καταστροφή!

 «Εγώ ειμι το Α και το Ω, [...] ο ων, ο ην και ο ερχόμενος…», λέγει Κύριος ο Θεός, μέσα από την Αποκάλυψη, ενώ με το «Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου» υποδέχτηκαν στα Ιεροσόλυμα τον επί πώλου όνου Ιησού. Θα καταφέρουν άραγε οι ιερές αυτές αναφορές να αποκαταστήσουν την κλονισμένη πίστη μας στο ρήμα «έρχομαι»; Που έγινε τώρα τελευταία «επέρχομαι», κι όλο «επερχόμενους» και «επερχόμενες» ακούμε πια.

Όμως, το «επέρχεται», όπως λένε και τα λεξικά μας, αν δεν εμπιστευόμαστε την έως τώρα χρήση τη δική μας, είναι για κάτι που εμφανίζεται απρόοπτα ή αιφνίδια (λεξικό Μπαμπινιώτη), ή για επακόλουθο, συνήθως βλαβερό, δυσάρεστο (λεξικό Ιδρύμ. Τριανταφυλλίδη).

Έτσι, μιλούσαμε ώς τώρα για «επερχόμενη καταστροφή», αλλά όχι για «επερχόμενη εβδομάδα»: απλώς «ερχόμενη» ή «επόμενη» ήταν αυτή· ούτε για «επερχόμενες εκλογές» και πολύ περισσότερο για «επερχόμενο γάμο», όπως διαβάζουμε ολοένα και πιο συχνά, ό,τι ώς τώρα ήταν «επικείμενες εκλογές» και «επικείμενος γάμος».

Άλλη μία φορά, διαφορετικές λέξεις και διάφορες αποχρώσεις θυσιάζονται άτσαλα στο βωμό κάποιας μόδας. Που, το πιο αστείο, ξεπηδά κατά κανόνα εκεί που ζητούμενο είναι ακριβώς η πλουσιότερη, λέει, γλώσσα.


Κουτάκια και κορδελίτσες

Με τίτλο «Για όσους δεν κρύβουν το κεφάλι τους στην άμμο» ο τάχα απολιτικός επίδοξος πολιτικός Θάνος Τζήμερος προώθησε από το Φέισμπουκ το κείμενο κάποιας φίλης του:

«Η Χρυσή Αυγή ασκεί μόνο βία. Συγκριτικά με το κακό που κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ που ασκεί τη βία της εξουσίας επάνω σε χιλιάδες ανθρώπους συγχρόνως και η οποία μεταβιβάζεται σε ολόκληρη την Ελληνική κοινωνία, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πιο επικίνδυνος για τον τόπο και την Ευρώπη ολόκληρη. Τις κορδελίτσες περί ναζιστών και φασιστών, τυλίξτε τις στα κενά κουτάκια της σκέψης σας. Πιο φασίστες, πιο παρανοϊκοί, πιο ολοκληρωτικοί από τον ΣΥΡΙΖΑ με τις συνιστώσες του, δεν υπάρχουν. Οι Χρυσαυγίτες έχουν έστω μια ιδεολογία. Οι Συριζαίοι δεν έχουν τίποτα, δεν αγαπούν ούτε τον Έλληνα, ούτε τη χώρα, όπως έστω εντελώς λάθος αγαπάει η Χρυσή Αυγή. Αν η Χρυσή Αυγή είναι το αυγό του φιδιού, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι το φίδι».

Αυτά αυτός που φιλοδόξησε να ασχοληθεί με την πολιτική, καμαρώνοντας πως ο ίδιος ψήφισε μόνο δύο φορές στη ζωή του και πως «τα μέλη της “Δημιουργίας, Ξανά!” είναι σε μεγάλο βαθμό άνθρωποι που δεν είχαν καμία πολιτική ανάμειξη στο παρελθόν».

Αυτά για αυτούς που πιστεύουν ακόμα ότι το απολιτικό είναι ορφανό από ιδεολογία.

buzz it!

1/12/12

Καλτ, μαγκιά και αθυροστομία - Χρυσή Αυγή, νέα αρχή - Ελλάδα, χώρα προφητών

(Εφημερίδα των συντακτών, 1 Δεκεμβρίου 2012)


Καλτ, μαγκιά και αθυροστομία

Πολυσχολιάστηκε το τελευταίο τατσοπούλειο έπος, η έκρηξή του πώς γίνεται να τον λέει αδερφή η Χρυσή Αυγή, αυτόν που έχει πηδήξει τη μισή Αθήνα! Πολυσχολιάστηκε, και ίσως παρασχολιάστηκε ο σεξισμός της ρήσης. Λέω «παρασχολιάστηκε», προτείνοντας να δεχτούμε την ευκολία της στιγμής, έναν ενστικτώδη, αταβιστικό εντέλει λόγο, που δεν μπορεί να καταδικαστεί με απόλυτη βεβαιότητα για σεξισμό και ομοφοβία. Όμως, ακριβώς η «ευκολία της στιγμής» είναι το γενικότερο πρόβλημα, κάτι ανάμεσα σε αμετροέπεια και σε εμπρόθετη αθυροστομία, κοινώς στιλάκι.

Καλτ ή γραφικούς τούς χαρακτηρίζουμε, διασκεδάζοντας και με κάποια συγκατάβαση, και έτσι τους «αθωώνουμε». Λιάνα Κανέλλη, Τράγκας, παλιά Κακαουνάκης, ή εκείνος ο χούλιγκαν γιατρός Ανευλαβής, ο άλλος βρομόστομος γιατρός, προσφιλής ατραξιόν του Λαζόπουλου, να δίνουν παράσταση στα τηλεπαράθυρα, ξέροντας ότι εξασφαλίζουν νούμερα σε θεαματικότητα.

Αθυροστομία και μαγκιά, ο «πούλος» του Ψαριανού, οι «ντιντήδες» του Φαήλου, που προειδοποιεί: «πάω να πιω μερικές μπύρες με κάτι παλιοσειρές μου λοκατζήδες κι ύστερα όλοι μαζί θα κατουρήσουμε πάνω στην πολιτική σας ορθότητα», και αποχαιρετά με «Φιλιά στο σβέρκο» –το πιάσαμε το υπονοούμενο. (Του Φαήλου, υπενθυμίζω, που τραβάει αγωγές εκατομμυρίων αν τον πούνε «ακροδεξιό» λόγου χάρη, ξέροντας πως δεν θα του κάνει κανένας αγωγή, σαν αποδέκτης του παραπάνω οχετού του.)

Αλλά και σκέτη βωμολοχία. Πίσω στον Τατσόπουλο, για να δούμε ακριβώς το πρόβλημα που είπαμε. Παράδειγμα: Όταν παραχωρήθηκε το θωρηκτό Αβέρωφ για τη γαμήλια δεξίωση μιας τηλεπαρουσιάστριας κι ενός εφοπλιστή, έγραψε: «Γαμιόληδες. Είδα όλες τις φωτογραφίες πάνω στο “Αβέρωφ” και τα πήρα πολύ άσχημα. Δώσατε το “Αβέρωφ”, γαμιόληδες, για να κάνει το κομμάτι του ένας πλούσιος καριόλης; ΤΟ “ΑΒΕΡΩΦ”, ΓΑΜΙΟΛΗΔΕΣ; Τρέξτε στη γαμημένη σας Βικιπαίδεια, αμόρφωτοι γαμιόληδες, να μάθετε ΠΟΙΟ ΗΤΑΝ το “Αβέρωφ”».

Εγώ εδώ ανατριχιάζω, κι όχι στο πήδημα της μισής Αθήνας.


Χρυσή Αυγή, νέα αρχή

«Θα έχεις νεκρούς, σου δίνω το λόγο μου» τόνιζε στον αξιωματικό της αστυνομίας στην Κρήτη ο Κασιδιάρης.

Την επομένη στη Βουλή αγόρευε ότι «σε καμία περίπτωση δεν απειλούμε, δεν μας το επιτρέπει αυτό η ηθική μας, δεν μας το επιτρέπει το πνευματικό μας επίπεδο»! Ηθική; πνευματικό; πνευματικό επίπεδο;

Η Χρυσή Αυγή, αφού επαναπροσδιόρισε τις έννοιες κοινοβούλιο, δημοκρατία, δημοκρατία και ανοχή, επαναπροσδιορίζει τώρα και τις λέξεις. Πολιτικό και άλλον πολιτισμό, έτσι κι αλλιώς, τον έχει σβήσει.


Ελλάδα, χώρα προφητών

Λέξεις που τις κόβουμε και τις ράβουμε, σε μια τάση λογιοτροπισμού, ας μου επιτραπεί ο νεολογισμός: το «αποκομίζω» γίνεται «κομίζω» και δίνει αντίθετο νόημα, το «διαμορφώνω» γίνεται «μορφώνω», η «ερχόμενη εβδομάδα» γίνεται «επερχόμενη» και πλήθος άλλα. Έτσι και η πλεοναστική χρήση τού «προ», εκεί που μόνο του το ρήμα υποδεικνύει τον παρελθόντα χρόνο: το «προανέφερα» π.χ. δεν λέει τίποτα παραπάνω από το «ανέφερα».

Αλλά, αν εδώ είναι πλεονασμός, αλλού αποκτά κωμική χροιά.

«Όπως προείπα», λένε και ξαναλένε στην τηλεόραση, εννοώντας: «όπως είπα». Ε, και; πού το κωμικό;

Μα όταν ακούμε στα εκκλησιαστικά μας: «Αναστάς ο Ιησούς από του τάφου, καθώς προείπεν…», δεν καταλαβαίνουμε: «όπως είπε / όπως είχε πει λίγο πριν», αλλά: όπως είχε τρόπον τινά προφητεύσει.

Δεν είναι σκέτα χρονική η σημασία τού «προλέγω»: «μιλώ για κάτι εκ των προτέρων, πριν αυτό να συμβεί, προμαντεύω» δίνει πρώτη του σημασία το λεξικό Τριανταφυλλίδη. Ενώ ο Μπαμπινιώτης το χαρακτηρίζει «σπάνιο», όταν σημαίνει «αναφέρω προηγουμένως», και δίνει δεύτερη σημασία: «λέω (κάτι που θα συμβεί) εκ των προτέρων», με συνώνυμα «προβλέπω», «προμαντεύω».

Τώρα το σπάνιο έγινε ψωμοτύρι, κι εμείς, το κωμικό που είπα (που «προείπα»!), όλοι προφήτες.

buzz it!