2/6/07

Πολιτικός τουρισμός [γ΄]

περ. "Αντί", Β΄ 308, 17 Ιανουαρίου 1986

ο αισθητισμός στη θέση της πολιτικής αντίρρησης και ο σκανδαλισμός στη θέση της πολιτικής ανάλυσης, και μαζί αλαζονεία και πρόκληση, είναι στοιχεία που τεκμηριώνουν καθεαυτά τον αντιδραστικό χαρακτήρα της σκέψης του Μ. Χατζιδάκι

το πλήρες κείμενο

«Αναρχικός: Ένας μύθος σύγχρονης καταδίωξης» τιτλοφορείται το κύριο άρθρο του Τετάρτου του Ιανουαρίου 1986 (τχ. 9, σ. 3), που κλείνει με τα αρχικά του εκδότη-διευθυντή Μάνου Χατζιδάκι.

Ευκρινής ο τίτλος (μολονότι γλωσσικά ασυνάρτητος) και διάφανο το περιεχόμενο, που μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: αποδιοπομπαίος τράγος στη σημερινή κοινωνία είναι ο «αναρχικός», όπως ακριβώς ήταν λίγα χρόνια πριν ο «κομμουνιστής» –ενώ η εκάστοτε ετικέτα επιχειρούσε και επιχειρεί να αθροίσει αδιακρίτως όλους τους μη ημετέρους και άρα εναντίους της εκάστοτε εξουσίας.

Αυτή είναι η κύρια ιδέα του άρθρου, και ελπίζω να μην τη σχηματοποίησα παραμορφωτικά, αφού μάλιστα την προσυπογράφω ανεπιφύλακτα.

Αλλά, υπάρχει και «αλλά»: στον τρόπο, στη γλώσσα, στην ιδεολογία δηλαδή που υπόκειται στην αρκετά κοινότοπη, άλλωστε, διαπίστωση· στα στοιχεία δηλαδή που διαφοροποιούν το τουριστικό ενδιαφέρον, στην καλύτερη περίπτωση, τη δημαγωγία στη χειρότερη, από την πολιτική ανάλυση και σκέψη.

Ας παρακολουθήσουμε την πορεία, και κυρίως τα μέσα της σκέψης του Μάνου Χατζιδάκι (οι πλαγιογραφήσεις, δικές μου, μαζί και δυο τρεις παρενθέσεις· τα αραιά, του Μ.Χ.):

«Οι εφημερίδες και οι άμυαλοι κι αμόρφωτοι δημοσιογράφοι της συμπολίτευσης και της αντιπολίτευσης πέτυχαν (...) να δημιουργηθεί έντεχνα η κατάλληλη σύγχυση, ώστε ο εξωκομματικός κι ανένταχτος νέος του τόπου μας να συγχέεται σκόπιμα με τους αλήτες - μάγκες, που έχουν μόνο στόχο να καταστρέφουν, να θορυβούν και να προβάλλουν β ί α ι α τον άρρωστο εαυτό τους».

Έτσι αρχίζει το άρθρο, με αυτές τις ηθικολογικού και παρακοινωνιολογικού τύπου «έννοιες»: άμυαλοι κι αμόρφωτοι, αλήτες και μάγκες και άρρωστοι: Ξινισμένα μούτρα και υψωμένο δάχτυλο κατηχητού ως έκφραση της πολιτικής (είναι τάχα;) διαφωνίας και αντίθεσης.

«Αυτή η σύγχυση» συνεχίζει «ευνοεί:

»την κυβέρνηση –την κ ά θ ε κυβέρνηση– που φοβάται αντιδράσεις από μη εντεταγμένους σε κομματικές αγέλες (εξ ορισμού) νέους –διότι βέβαια οι νέοι αυτοί δεν είναι δυνατόν να τιθασευτούν από τυχόν συμφωνίες ή επιτευχθέντες συμβιβασμούς επί ανωτάτου επιπέδου.

»Ευνοεί τα διάσημα πλέον ΜΕΑ-ΜΑΤ (...) που συλλαμβάνουν με μεγαλύτερη ευκολία τον ανύποπτο νέο που διαμαρτύρεται απ’ ό,τι τον ικανό σε άμυνα αλήτη που διαφεύγει. Θα σας έχει τύχει (...) να διαπιστώσετε (...) με πόση ευκολία αλλά και μίσος δέρνεται απάνθρωπα και κακοποιείται ώσπου να μπει στην κλούβα (...), ενώ την ίδια στιγμή αυτός που ρίχνει πέτρες ή που σπάζει τζάμια καταστημάτων διαφεύγει επιδέξια και ανενόχλητα. Ύποπτα ανενόχλητα πολλές φορές.»

Εδώ ας αμυνθoύν μόνoι τους, απέναντι στην προστασία που τους παρέχεται, οι «ανύποπτοι νέοι» (που –ε, καλά– «διαμαρτύρονται»)· το ίδιο και όσοι ρίχνουν πέτρες, που εξεταζόμενοι ευρίσκονται «άρρωστοι», και διαχωρίζονται έτσι από το σώμα των υγιών ανυπόπτων –για να μπορούμε να τους αγαπούμε αυτούς.[1] Και καταγγέλλονται σαν προβοκάτορες.

Κανείς βεβαίως δεν αμφισβητεί ότι υπάρχουν πάντοτε και πρoβοκάτoρες: λίγοι όμως, μες στους πολλούς που ρίχνουν πέτρες, όσο κι αν δεν μας αρέσει, κ. Χατζιδάκι –και όντως δεν μας αρέσει. Από εδώ όμως θα αρχίσει η ανάλυσή μας και η συζήτηση, αφού δηλαδή δεχτούμε την καινούρια (;) αυτή πραγματικότητα, πως σήμερα ρίχνουν πέτρες και σπάζουν και τζάμια καταστημάτων.

Αλλά αυτήν τη συζήτηση δεν νοείται να την κάνουμε με τον κ. Χατζιδάκι. Είναι ήδη φανερό το γιατί, θα φανεί και στη συνέχεια του άρθρου του.

Διαβάζαμε λοιπόν ποιους ευνοεί η σύγχυση. Ευνοεί ακόμη «τη μικρή νοημοσύνη και την εύκολη δουλοπρεπή (;) συμπεριφορά των “αγανακτισμένων” πολιτών», που «έχουν μάθει οι άμοιροι, χρόνια τώρα, στην επιδεικτική δοκιμασία (;) των οργάνων τάξεως, ευρισκόμενοι κάτω απ’ το αθεράπευτο σύμπλεγμα του ε μ ε ί ς ο ι ν ό μ ι μ ο ι ! Σχεδόν μόνιμη ασθένεια των υπανάπτυκτων συμπατριωτών μας» κτλ. κτλ.

«Διότι δεν πρέπει να ξεχνάμε πως στην Ελλάδα ανέκαθεν επεδιώκετο ο ευνουχισμός των νέων για να μπορούν οι υπόλοιποι συμβιβασμένοι –ο “λαός”– να κοιμούνται ήσυχα!»

Ας αφήσουμε και πάλι αυτή την κοινωνιολογία, που θα έχει στερήσει τον ύπνο του κ. Φίλια, και ας σοβαρευτούμε:

Δεν νοείται λοιπόν συζήτηση πάνω σε θέματα που εμάς μας αφορούν, προφανώς, με διαφορετικό τρόπο, και πάντως όχι με τουριστικούς, όπως είπαμε, όρους. Όρους που δηλώνονται άλλωστε ρητά και κατ’ επανάληψη. Και επιπλέον αυτάρεσκα. Υπεράνω πάντα και εκτός. Αφού ο αισθητισμός στη θέση της πολιτικής αντίρρησης και ο σκανδαλισμός στη θέση της πολιτικής ανάλυσης. Και μαζί αλαζονεία και πρόκληση. Στοιχεία που τεκμηριώνουν καθεαυτά τον αντιδραστικό χαρακτήρα της σκέψης του Μ. Χατζιδάκι.[2] Αυτά –προσοχή– και μόνον αυτά, και όχι η δηλωμένη ιδεολογική και κομματική του τοποθέτηση. Αυτά που παγιδεύουν, εξαιτίας της χαρισματικής πηγής απ’ όπου προέρχονται, και φαλκιδεύουν, εξαιτίας των μέσων με τα οποία εκφέρονται: λαϊκισμό, εν προκειμένω,[3] και δημαγωγία. Γι’ αυτό, έστω και μόνο γι’ αυτό επικίνδυνα. Και επειδή η έπαρση γεννά την έπαρση. Και επειδή παλιοί και τωρινοί μας φίλοι... Προς τους οποίους απευθύνονται οι σκέψεις αυτές. Γιατί μ’ αυτούς πρέπει να γίνει η συζήτηση· με τον κ. Χατζιδάκι διαφωνούμε, και πρέπει, φαίνεται, να διαφωνούμε, ακόμη και όταν συμφωνούμε.


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. «Είμαι μαζί σας. Και σας αγαπώ» κατέληγε άλλο κύριο άρθρο του Μ. Χατζιδάκι, με θέμα του τους «νεαρούς των Εξαρχείων, τους αναρχικούς» και αφορμή την κατάληψη του Χημείου «(Μια μοβ σκιά Μαΐου», Το Τέταρτο 2, Ιούνιος 1985, σ. 3). Κι όμως, πέτρες έριχναν και εκείνα τα παιδιά, κ. Χατζιδάκι, και, άκουσον άκουσον, μολότοφ. (Αλλάζει, φαίνεται, κατά εποχή η χρήση της πέτρας, για να στηρίξει –νά τη– τη δημαγωγία).

2. Έχουμε ξανααναφερθεί στον αντιδραστικό χαρακτήρα του σκανδάλου και της πρόκλησης, όταν μάλιστα χρησιμοποιούνται σαν πολιτικό εργαλείο, και τον αυτόχρημα αντιδραστικό χαρακτήρα της αλαζονείας ως κώδικα πολιτικής συμπεριφοράς· βλ. και Αντί Β' 289, 17.5.1985, «Ξεφυλλίζοντας το Τέταρτο: Παρεξηγήσεις και ψευδωνυμίες», σ. 50-51, όπου και τα γενικότερα στοιχεία που συνέθεταν το ιδεολογικό πρόσωπο του καινούριου περιοδικού –καθρέφτη του προσώπου του εκδότη-διευθυντή του: την πολιτική ανεξιθρησκία (και τη συνακόλουθη νοθεία κριτηρίων) με το πρόσχημα της πολυφωνίας· την πρόκληση, όπως είπαμε και παραπάνω, σαν υποκατάστατο του ανατρεπτικού λόγου· την αναγωγή πολιτικών προβλημάτων σε ζήτημα αισθητικής· την αλαζονική και συχνά ρατσιστική γλώσσα στη θέση της σκληρής κριτικής.

Τα τεύχη του Τετάρτου που ακολούθησαν επιβεβαίωσαν τις διαπιστώσεις εκείνες. Στα «Γεγονότα εθνικού περιεχομένου», «επιλογή και σχολιασμός Μάνου Χατζιδάκι», έχουμε μια σύνοψη των κύριων χαρακτηριστικών τα οποία καταγράψαμε –και στο τι επιλέγει να σχολιάσει ο Μ.Χ. και στο πώς. Εδώ θα σταθούμε στο πώς, συμπληρωματικά στο κύριο άρθρο του που μας απασχόλησε· στο πώς δηλαδή ο σχολιασμός σφραγίζεται (ή μάλλον ορίζεται) από το ύφος του μικροαστού που σκανδαλίζεται και, προκειμένου να κρίνει και να αναλύσει, σκανδαλίζει: σε θέματα όπως η ρατσιστική κυβέρνηση της Ν. Αφρικής, η ασυδοσία της αστυνομίας κτλ. απαντά η ίδια γλώσσα που ανακατεύει καλλιτεχνικά κ.ά. κουτσομπολιά («η συμπλεγματική κυρία που διευθύνει πρόσφατα την “καλλιτεχνική” σελίδα των Νέων», τχ. 5, σ. 31· «οι συμπλεγματικοί μέτριοι», τχ. 9, σ. 36).

Ακολουθεί πρόχειρο απάνθισμα (σε παρένθεση ο αρ. τεύχους και σελίδας· υπογραμμίζω εγώ –τα κεφαλαία του Μ.Χ.):

«Τα κτήνη!» οι νοτιοαφρικανοί ρατσιστές (7, 27)· και «κτήνη», «ανθρωπόμορφα ζώα», «τα ανθρωπόμορφα αυτά κτήνη της Ασφαλείας Ηρακλείου» (8, 28)· και «βρωμερά υποκείμενα» οι λογής πράκτορες (8, 31)· ενώ «η πιο χυδαία τάξη εργαζομένων», η «κατηγορία των κίτρινων ζώων», οι ταξιτζήδες δηλαδή, που «έχουν το θράσος ν’ απεργούν και να ζητάν αυξήσεις» (6, 32), «οι κίτρινοι αλήτες» με τη «ρυπαρή κι αντικοινωνική τους παρουσία» (8, 28), τα μέλη «του ειδεχθούς αυτού ανεξέλεγκτου κλάδου» (8, 31)· ακόμη: «Ποιος επιτέλους θ’ αποφασίσει να στείλει ελαφρώς στον διάβολο τον ΣΕΗ και τους παρεμφερείς συλλόγους, (...) με τις άθλιες, αντιπαθείς και αντικαλλιτεχνικές διεκδικήσεις τους. ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΔΙΝΕΙ Ο ΣΕΗ ΣΤΗΝ ΥΠΟΥΡΓΟ! Εκεί φτάσαμε με το ν’ ανεχόμαστε όλους αυτούς τους ατάλαντους εργατοπατέρες (...). Κι έτσι φτάσαμε στα όρια του γελοίου που μας εκθέτουν σε κάθε ξένο σκηνοθέτη που έρχεται να εργαστεί στον τόπο μας» (7, 28). Και πλήθος άλλα τς τς τς!

3. Ενδιαφέρον επίσης έχει να παρατηρήσει κανείς πώς ο (διακηρυγμένος) αισθητισμός, όταν τεθεί στην υπηρεσία παραπολιτικών και άλλων σκοπιμοτήτων, γίνεται, ίσως ερήμην του υποκειμένου, λαϊκισμός (η εκδίκηση της πολιτικής;).

buzz it!

11 σχόλια:

Γιάννης Χάρης είπε...

Ξαναδιαβάζοντας τα κομμάτια αυτά, ένα θα είχα να διορθώσω, που το έγραψα και πρόσφατα εδώ, τη "νοθεία κριτηρίων": μάλλον για "σύγχυση κριτηρίων" θα έπρεπε να μιλήσω, αφού η νοθεία εξυπονοεί πρόθεση, σκόπιμη, εμπρόθετη ενέργεια. [Κατά τα άλλα, μάλλον... ήπιο με βρήκα!]

Νίκος Σαραντάκος είπε...

Μετά είκοσι έτη... που λέει και ο τίτλος του παλιού μυθιστορήματος.

Χαιρετίζω το θάρρος, αφού σήμερα δεν νομίζω να υπάρχει άλλος κανείς που να κάνει κριτική στην οποιαδήποτε δραστηριότητα του Χατζιδάκη (ενώ στον Μίκη...)

Και χαιρετίζω και τη νιότη, αφού μετά είκοσι έτη βρίσκεις τον τότε ΓΗΧ μάλλον ήπιο!

Γιάννης Χάρης είπε...

σ' ευχαριστώ, Νίκο, αν και, μπα, γεροντάματα είναι αυτά και δασκαλίστικες "νουθεσίες": αλλά με... κούρντισε, βλέπεις, ο τέττιξ, που με το δίκιο του το παιδί [σόρι, τέττιξ, για καλό το λέω αυτό, με τοσοδούλα ζήλια, αν θες, παρά με συγκαταβατικότητα], έβαλε κάτω τις χρονολογίες και πίστεψε πως έκανε ο Χατζιδάκις πολιτική [που βέβαια έκανε, εντέλει, αλλά τι σόι πολιτική και προπαντός με τι τρόπο...]

Ανώνυμος είπε...

Μεγάλη μου τιμή αν έγινα αφορμή να αναδημοσιευτούν αυτά τα κείμενα. Αφορούν πράγματα που θα ήθελα να τα έχω ζήσει σε ηλικία που να μπορούσα και να τα εκτιμήσω/ κρίνω. Η γενικότερη προσέγγιση μου στο φαινόμενο Χατζιδάκις είναι άλλη. Και, για κάποιο μυστηριώδη λόγο, δεν καταφέρνει να είναι αποστασιοποιημένη. Δεν ξέρω αν είναι η γοητεία της μουσικής που κάνει και το λόγο να λάμπει διαορετικά. Δεν ξέρω κι αν είναι η μεταθανάτια αχλύς. Είναι όμως κάποια πράγματα που και με την ψυχρή λογική λέω πως πρέπει να τα κρατήσουμε, π.χ. ο συνεπής αντιεθνικιστικός λόγος (ακόμα και μια μικρή δηλωσούλα/ έπαινος για τη δημοτική όταν ο Ελύτης έλεγε πως το ήθελε το τελικούλι "ν" του και ο Καστοριάδης μιλούσε για ζώα τετράποδα) και η εχθρότητα γενικώς σε γερασμένες αντιλήψεις (το αν με αυτό τον τρόπο έδινε βήμα στο αμφιλεγόμενο καινούργιο, δεν θα το κρίνω, ίσως κι αυτός να ήθελε να του δώσει μια ευκαιρία να κριθεί).

Θα αναζητήσω με την πρώτη ευκαιρία τεύχη του Τέταρτου -δεν έχω δει ποτέ κανένα. Πάντως έχει ενδιαφέρον που και πεθαμένος παραμένει επικινδυνός, είτε εντός είτε εκτός εισαγωγικών. Ο Θεοδωράκης, ας πούμε, από αυτή την πλευρά, δεν είναι, όσα και να λέει, στη συνείδηση του κόσμου νομίζω είναι ένας ακίνδυνος παππούς που μπορεί να λέει και καμιά υπερβολή -τον ξέρουνε δα. Ενώ ο Σαββόπουλος αντίστοιχα ίσως να είναι πιο επικίνδυνος, αν και το γεγονός ότι η μουσική παραγωγή του βαίνει μειούμενη δεν ξέρω τι συνέπειες έχει για τη διαπεραστικότητα του λόγου του.

Επίσης θέλω να βρω και το πρόγραμμα της συναυλίας που έγινε αφορμή όλων αυτών. Υπάρχει καμιά περίπτωση; Να'χει άραγε αρχείο η Ορχήστρα των Χρωμάτων; Πιστεύω πως όσο φλου ή αφηρημένη και να ήταν η αναφορά στο φαινόμενο του νεοναζισμού, είτε διεθνούς είτε και εγχώριου, δεν θα υπήρχε η απαξιωτική πρόθεση να ονομαστεί νεοναζί ο οποιοσδήποτε. Νομίζω πως θα επιλεγόταν άλλος όρος. Νομίζω πως άναλογης παρανάγνωσης έχει τύχει και το κείμενο για το "πρόσωπο του τέρατος" από τα Σχόλια του Τρίτου, όπου οι αναφορές στα καθεστώτα της Λατινικής Αμερικής είναι πολύ συγκεκριμένες και οι όποιες γενικεύσεις δεν είναι ύπουλες αναφορές στον Νεοέλληνα (αποκλειστικά). Το λέω γιατί είδα ενδεικτικότατα αποσπάσματα πολύ συχνά να παρατίθενται από ανθρώπους και κείμενα που πρεσβεύουν ενδεχομένως και τα ακριβώς αντίθετα (π.χ. σε μπλογκ γνωστό για την αμφιλεγόμενη συμπάθειά του σε μια εκδοχή νεορθόδοξου αναρχοεθνικισμού, ή ακόμα σε σχόλια όπου το τέρας δεν είναι άλλο από τη φθορά της γλώσσας!)

Ανώνυμος είπε...

Με προβλημάτισαν είναι αλήθεια τα κείμενα για τον Μ.Χ Θεωρούσα ότι, παρ όλο που ανήκε κομματικά στη δεξιά, πολλές απόψεις και παρεμβασεις του είχαν μια ριζοσπαστικότητα.
Τώρα το σκέφτομαι.
Αναρωτιέμαι όμως οι διάφοροι αριστεροί που τον ακολουθούσαν στα εγχειρήματα του,όπως το Τέταρτο που εξέδιδε ο Κοσκωτάς, είχαν πέσει και αυτοί θύματα της γοητείας του Μ.Χ ή συμφωνούσαν στην ουσία με τις ιδέες και τις παρεμβάσεις του;Και καλά ο Μ.Χ που δεν είχε δηλώσει και ποτέ αριστερός ,αλλα οι Κύρκος,Βότσης κτλ,προφανώς συμμεριζόταν τέτοιου τύπου εγχειρήματα για να συμμετέχουν.Θέλω να πώ με λίγα λόγια,ότι και η ανανεωτική λεγόμενη αριστερά τότε και όποιοι άλλοι, μάλλον είχαν αν όχι την ίδια πάντως παρόμοια σύγχυση κριτηρίων με τον Μ.Χ .Aυτή είναι βέβαια μια μεγάλη συζήτηση και καθαρά πολιτική, οπότε την αφήνω γιατί άλλο είναι το θέμα μας.
Και οι άλλοι δύο πάντως, Σαββόπουλος και Θεοδωράκης, κατά την γνώμη μου, επίσης απο σύγχυση κριτηρίων χαρακτηριζόταν και δημαγωγική διάθεση,τουλάχιστον ο πρώτος. Καταλαβαίνω όμως την επισήμανση του Γ.Χ ότι τουλάχιστον οι άλλοι δύο έχουν αποκαλυφθεί τόσο πολύ που είναι καθαρό πια αυτό,ενώ για τον Μ.Χ ίσως όχι.
Διάβασα ότι ο Σαββόπουλος δεν εμφανίστηκε,μετά απο παράκληση της οργανωτικής επιτροπής, στο schooligans,όπως είχε προγραμματιστεί,γιατί υπήρξαν απειλές από ομάδα νέων ότι αν εμφανιστεί θα τον γιαουρτώσουν!Σε συναυλία του που είχε γίνει λίγο καιρό πριν στο Περιστέρι,είχαν πεταχτεί γιαούρτια.:)

Ανώνυμος είπε...

Για να μην είμαι εντελώς εκτός θέματος και επειδή αναγνωρίζω τη χρησιμότητα των άρθρων σας, να πω ότι προσυπογράφω τα ερωτηματικά του ανώνυμου. Ο Χατζιδάκις ήταν αυτός που ήταν, με ένα sui generis ιδεολογικό-αισθητικό όραμα και έναν αντίστοιχο -σκόπιμα παραδοξολογικό- λόγο (αν και οι χαρακτηρισμοί "αντιδραστικός"/"λαϊκιστικός" με βρίσκουν αντίθετο). Γιατί η ανανεωτική τότε αριστερά βρέθηκε περισσότερο κοντά του και τον αναγνώρισε, όπως λέτε, ως εκφραστή της; Τίνος ήταν η σύγχυση και το λάθος; Ο πολιτικός Χατζιδάκις είναι ταυτόχρονα ποιητικός και -ορθός απ'αυτήν την άποψη ο χαρακτηρισμός- αισθητικός, δεν είναι για να δώσει μια ρεαλιστική γραμμή σε έναν πολιτικό χώρο -πρέπει να ξέρουμε τι ζητάμε από τον καθένα. Γι'αυτό και διηύθυνε σταθμούς, ορχήστρες, μουσικές σκηνές και περιοδικά, και όχι κόμματα, νεολαίες ή υπουργεία.

hominid είπε...

> Είναι όμως κάποια πράγματα που και με την ψυχρή λογική λέω πως πρέπει να τα κρατήσουμε, π.χ. ο συνεπής αντιεθνικιστικός λόγος (ακόμα και μια μικρή δηλωσούλα/ έπαινος για τη δημοτική όταν ο Ελύτης έλεγε πως το ήθελε το τελικούλι "ν" του και ο Καστοριάδης μιλούσε για ζώα τετράποδα)

Νομίζω ότι σηκώνουν συζήτηση τέτοιοι παραλληλισμοί, Τέττιξ. ;) Εντάξει, μην τον βγάλουμε τώρα και αντιδημοτικιστή τον Ελύτη, επειδή ήθελε να βλέπει "καφενείον" αντί για "καφενείο" στις επιγραφές. Και ο Χατζιδάκις, άλλωστε, χρησιμοποιούσε σποραδικά κάποιους τύπους της καθαρεύουσας ("Η Αθήνα είναι άσχημη πόλις"). Επίσης, όσο υπερβολικές, βεβιασμένες ή άκομψα διατυπωμένες κι αν υπήρξαν οι ενστάσεις κάποιων πνευματικών ανθρώπων για το μονοτονικό (επειδή θεωρούσαν το πολυτονικό ως αναπόσπαστο -αισθητικά, κυρίως- στοιχείο της παραδοσιακής γραφής της ελληνικής), αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο λόγος τους ήταν, σε αυτά τα ζητήματα, εθνικιστικός. Άλλο θέμα η επίμονη, επιλεκτική προβολή τέτοιων απόψεών τους από σημερινούς εθνικιστικούς κύκλους.

Ανώνυμος είπε...

(Δίκαιες οι ενστάσεις σου, hominid. Οι δηλώσεις που ανέφερα ίσως να'ναι μόνο μια μικρή ένδειξη για την ευελιξία, τα αντανακλαστικά και την προθυμότητα του καθενός να δεχτεί μια εξέλιξη -και ως εκ τούτου την αντιπαραδοσιακή εν προκειμένω στάση του Χ.- όχι την ουσία της γλωσσικής ιδεολογίας του Ελύτη. Ούτε βέβαια τις δηλώσεις που αντιπαρέβαλα -ίσως άστοχα- στον αντιεθνικιστικό κατ'εμέ λόγο του Χ. τις κρίνω ως εθνικιστικές). Είναι λίγος ο χώρος εδώ και ο χρόνος μου τώρα, γι'αυτό και τα'γραψα κάπως φύρδην μίγδην.

Γιάννης Χάρης είπε...

αχ, τέττιξ, που δεν εμπιστεύεσαι τους μεγαλυτέρους σου :-)
όμως, σ' το ορκίζομαι, όσα έχω μέσα σε εισαγωγικά είναι πιστή αντιγραφή των γραφομένων τού Χ.: δε σου φτάνει τέτοιος ξινισμένος, κατινίστικος, ανθυποπολιτικός δηλαδή λόγος; και γιατί αυτά να σου χαλούν τη μαγεία της μουσικής του;

και καλά, το "Τέταρτο" δεν το πρόλαβες, τα σχόλια όμως του Τρίτου κυκλοφορούν σε βιβλίο: τι σου λέει λοιπόν αυτός ο άκρως εξεζητημένος λόγος, γλωσσικά καταρχήν αλλά και ουσιαστικά, αυτό το εκφραστικό ροκοκό, από έναν άνθρωπο μάλιστα θαυμαστής, απαράμιλλης σχεδόν, θα έλεγα, λιτότητας και μέτρου, και στη συνθετική γραμμή του (ανεξάρτητα από το εκάστοτε αποτέλεσμα, ευτυχές δηλαδή ή όχι) και -εκεί ιδίως- στις ενορχηστρώσεις του.

[και μην ανοίξουμε τώρα άλλο τεράστιο κεφάλαιο: πόσο διασώζονται πέντε-δέκα-δεκαπέντε αστραφτερές ιδέες μέσα σε μια θάλασσα αφελούς, πρωτόγονης "πολιτικής" σκέψης και το χειρότερο κοινοτοπίας;]

για τη συμμετοχή, την "εμπλοκή" αριστερών κτλ., την οποία επισημαίνει ο ανώνυμος, θα αναφερθώ και πάλι στο κλίμα της εποχής, μια τάση αποτοξίνωσης από την έντονη, φετιχιστική κάποτε πολιτικοποίηση: αυτό είναι ένα βασικό κλειδί. Από την άλλη, ο Χ. και βέβαια ήταν χαρισματικός άνθρωπος, αναγνωρισμένος ούτως ή άλλως μεγάλος συνθέτης, και εκτός από μια δηλωμένη ιδεολογική [=δεξιά] τοποθέτηση, δεν είχε ποτέ ενεργό πολιτική δράση: ακίνδυνα λοιπόν μπορούσε να τον πλησιάσει η αριστερά, η ανανεωτική βεβαίως, η φωτισμένη και υπεράνω μικροπολιτικών τοποθετήσεων [έστω με ελαφρά ειρωνεία, πάντως το εννοώ αυτό], να "ανακαλύψει" με ελαφρές τύψεις ό,τι "μη πολιτικό" δεν είχε / δεν ήθελε να αγκαλιάσει δημόσια προηγουμένως, π.χ. τον "Μεγάλο Ερωτικό", να εκτιμήσει κάποιες ριζοσπαστικές θέσεις του που τον έφερναν σε ρήξη με το κατεστημένο και τη δεξιά, σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να φανεί ανανεωτική, να διαφοροποιηθεί από το αρτηριοσκληρωτικό ΚΚΕ κτλ.

ναι, ανώνυμε, σωστά τα λες, η ίδια σύγχυση κριτηρίων χαρακτήριζε και την ανανεωτική αριστερά [γι' αυτό δεν πήγε μπροστά, δεν πήγαμε μπροστά (μέσα είμαι κι εγώ, ούτε απέξω, ούτε υπεράνω)], μια αριστερά που όμως αναζητούσε τότε το πρόσωπό της

υγ 1. ναι, έχει αρχείο η Ορχ. των χρωμάτων, τέττιξ, από κει είχα βρει κι εγώ το συγκεκριμένο πρόγραμμα, υπάρχει [η ίδια άραγε ακόμα;] κάποια εξυπηρετικότατη κυρία, δε θυμάμαι το όνομά της, στα τηλ. 36.28.074, 36. 28. 589 και ...819

υγ 2. αμάν, hominid, και πάλι συμφωνούμε;;;

Ανώνυμος είπε...

"Το κείμενο αυτό το έχω ξαναστείλει αλλά εκφράζει πλήρως τις θέσεις μου για τον Μάνο και γι' αυτό το παραθέτω κι εδώ".
Είναι η πρώτη φορά που αποφασίζω, μολονότι διαβάζω χρόνια τα άρθρα σας, να σας στείλω την προσωπική μου άποψη για μια από τις πλέον πεφωτισμένες (δίχως ίχνος υπερβολής) προσωπικότητες της νεώτερης Ελλάδας.
Ασφαλώς αναφέρομαι στον απαράμιλλο μουσικοσυνθέτη Μάνο Χατζιδάκι, ο οποίος σφράγισε ανεξίτηλα το ελληνικό τραγούδι και αποτελεί ίσως το πιο σπουδαίο και αλώβητο, από την μέγκενη του χρόνου, έρεισμα της νεοελληνικής ποιοτικής μουσικής.
Πιστεύω πως αδικούμε μια τέτοιου θάμβους προσωπικότητα, την οποία ομολογώ πως δεν είχα την χαρά να την γνωρίσω από κοντά, λόγω του νεαρού της ηλικίας μου ("όταν ξεκίνησε το ταξίδι του για τα άστρα" ήμουν μόλις 6 ετών), με το να την αντιμετωπίζουμε πεζά, ρηχά και, όπως θα επισήμανε και ο ίδιος, αντιαισθητικά και ανέραστα.
Αυτό που θέλω να υπογραμμίσω, δηλαδή, είναι το αυταπόδεικτο και αναντίλεκτο γεγονός πως ο μέγας Χατζιδάκις, αποτέλεσε και διαχρονικά θα αποτελεί μια μουσική αυθεντία, στην οποία οφείλουμε να παραγκωνίζουμε τα τυχόν ολισθήματα , αν εντέλει τους καταλογίζονται ως ολισθήματα, χάριν της μεγαλοφυίας τους.
Αναφέρομαι στην περιβόητη συνέντευξη-παρουσίαση του Φλωρινιώτη στο τρίτο πρόγραμμα της κρατικής ραδιοφωνίας, που αποτέλεσαι για σας μια από τις μελανές στιγμές στην πορεία του Χ.
Και σ'αυτό ακριβώς το σημείο έγκειται η αντιρρησή μου. Όχι ασφαλώς γιατί διακρίνω κάποια ιδιαίτερη ποιότητα στον εν λόγω θεματοφύλακα του κιτσ και της επιλήψιμης αισθητικής, αλλά επειδή θεωρώ δόγμα, οιονεί αναντίρρητο επιστημονικό πόρισμα, την μεγαλοφυία του συνθέτη.
Μπορείς να τον παραλληλίσεις με τον Oscar Wilde(τον οποίο θαυμάζετε), εφόσον και οι δύο τόλμησαν πάμπολες φορές να καυτηριάσουν και να στηλιτεύσουν, με το περιώνυμο "ιοβόλο" και ευθύβολο χιούμορ τους, τα κακώς κείμενα της εποχής τους.
Συνεπώς, όπως στον σπουδαίο Ιρλανδό συγγραφέα δικαιολογουμε και συχνά προσυπογράφουμε αποφθέγματα της μορφής "οι γυναίκες διαθέτουν εξόχως πρωτόγονα ένστικτα, τις έχουμε απελευθερώσει, αλλά αυτές παραμένουν σκλάβες αναζητώντας τον αφέντη τους, όπως πάντα." (από το "Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκραίυ") ή ακόμα "Όλες οι γυναίκες γίνονται σαν τις μανάδες τους. Αυτή είναι η τραγωδία τους. Ο άντρας όχι. Αυτή είναι η δική του τραγωδία. (από το "Η σημασία του να είναι κανείς σοβαρός"), έτσι και στον Oscar Wilde της ελληνικής μουσικής, κατα κόσμον Μ.Χατζιδάκι δικαιολογούμε φράσεις όπως "Ο Σούμπερτ, αν δεν τον απασχολούσαν οι γυναίκες θα ήταν ομοφυλόφυλος, διοτί υπήρξε όμορφος" (από το "Ο καθρέπτης και το μαχαίρι").
Αυτό που επιθυμώ, δηλαδή, με την παραπάνω αντιστοιχία να καταδείξω είναι πως κάποιες φορές για να περάσεις αναφανδόν ή υπόγεια τα μηνυματά σου, είναι να επιστρατεύσεις την πρόκληση. Άλλωστε αποτελεί συνήθης τακτική πολλών επιφανών προσωπικοτήτων με αναμφίβολο κύρος (θυμηθείτε τα σκωπτικά σχόλια του Ε.Ροϊδη ή του Λασκαράτου εναντίον του άκρατου συντηρητισμού και της επιχείρούμενης λογοκρισίας από την Εκκλησία).
Έτσι και ο Μάνος Χατζιδάκις πιθανότατα να υπέπεσε σε ορισμένα "πταίσματα", σ' αυτήν ακριβώς την προσπαθειά του να καταδικάσει τον ελληνικό συντηρητισμό. Πιθανότατα, η περιβόητη εκείνη πρόσκληση στον Φλωρινιώτη να μην ήταν τίποτε άλλο από μία επιπλέον αιχμή για τα διάφορα μικροαστικά συμπλέγματα της εποχής. Πιθανότατα, ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης να μας εμφύσησε μ' αυτήν του την ενέργεια λίγη από την σύμφυτη καλλιτεχνική του οξυδερκειά , παραθετοντάς μας την εικόνα της μουσικής κατά τις επόμενες δεκαετίες. Δειχνοντάς μας, δηλαδή, την μετέπειτα εγκαθίδρυση και παγίωση, με τις εβλογίες ασφαλώς δεκάδων εκπομπών -ελέω τηλεθέασης-, του επιδερμικού και τρασ τραγουδιού.
Πιθανότατα, και απλά να του άρεσε την προκειμένη εποχή η κάποια, ενδεχόμενη, αυθεντικότητα του κ. Φλωρινιώτη, κάτι που, αν και αμφίβολο, σε καμία περίπτωση δεν μυαίνει αυτό το θεσπέσιο μωσαϊκό από νότες, μελωδίες, στίχους, λόγια, ιδέες και απόψεις, που συλλήβδην ονομάζουμε ΜΑΝΟ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ!

Kamvysis είπε...

Το ότι ο Μ.Χ. είπε αυτά τα πράγματα δεν σημαίνει τίποτα απούτως για το μεγαλείο του Μ.Χ. μα-ρε γαμωτο έλεος - δηλαδή ποιος μα ποιος δεν έχει σκεφτεί όλα αυτά από 5 χρονών, δηλ. ότι και ο ζητιάνος ανθρωπος είναι, ότι νομιμότητα δεν υπάρχει ή είναι άλλο απ' αυτό που μας είπαν καιάλλα τέτοια. μαγκιά βέβαια του Χατζηδάκι που έλεγε διάφορα τέτοια δημοσίως - αλλά η μαγκιά του αν υπήρχε, ήταν η εξής: είμαι 60 χρονών, και λέω ό,τι μου κατέβει, ό,τι μου αρέσει ΕΜΕΝΑ ΄ή κάνω πως μου αρέσει ΕΜΕΝΑ -διότι δεν έχουν καταφέρει όλοι στο χτίσιμο μιας περσόνας- κι ας είμαι 60 χρονών. Δηλαδή εμένα, λέει ο Μ.Χ. δεν με νοιάζει αν χασαπώνονται οι ηθοποιοί στις πρόβες, θέλω να βλέπω το έργο τέχνης στο θέατρο που καταδεικνύει την κοινωνικήν δυστυχίαν κι ας ψωμολυσσάει ο ηθοποιός που το ανεβάζει κι ας χρυσοπληρώνεται ο σκηνοθεταράς κι ας παίρνει τρεις κι εξήντα η καθαρίστρια των καμπινέδων διότι είμαι ρομαντικός και αριστιοκράτης, και, ναι, υπάρχει ταξικόν σύστημα κι όμως μαρέσει κι οΜπρεχτ κι ο Βάιλ. Ναι είναι αχταρματζίδικη η ιδεολογία του Χατζιδάκι.
Ταλέντο είχε, γνώσεις είχε, εντάξει δεν ήταν ούτε Τσιτσάνης ούτε Μπετόβεν ούτε καν Βιβάλντι αλλά μερικά πράγματα ακούγονται. Αλλά έλεος - ε ΔΕΝ είναι ο ΜΕΓΙΣΤΟΣ συνθέτης αμάν πια έχω βαρεθεί επειδή οι επόμενοι ήτανε τόσο χάλια ν'ακούω για τον Χατζιδάκι και να εκστασιάζονται επιτηδευμένα. Αμάν πια λίγος αυτοσεβασμός. Για παράδειγμα η Μήδεια απ'το Μ. Ερωτικό είναι ΧΑΛΙΑ ΜΑΥΡΑ όπως και πάρα πολλά '΄αλλα κομμάτια του Μ.Χ.
Βέβαια ΑΝΤΕ ΝΑ ΓΙΝΕΙΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ που ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ εκτός απ'τα λαϊκά που δεν είμαστε πια λαϊκοί.