Το 2013 και η κρίση σε δύο «εικόνες» - Ποια ελληνικά του Άδωνη;

(Εφημερίδα των συντακτών 3 Ιαν. 2014)
 

Το 2013 και η κρίση σε δύο «εικόνες»

Δύσκολα κάθε φορά ζυγίζει και επιλέγει κανείς τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες, σκηνές, ατάκες, κατά τον εθιμικό απολογισμό της χρονιάς που φεύγει. Φέτος, αλίμονο, μου ήταν τραγικά  εύκολο. Χωρίς καταφυγή σε σημειώσεις και σε αρχεία (ποια αρχεία…), νά, δύο από τις πιο πρόσφατες «εικόνες» συγκεφαλαιώνουν την κρίση και επιλογίζουν με τον εναργέστερο τρόπο το επαχθές 2013 –που πάντως δεν φαίνεται πως θα το διαδεχτεί ένα λιγότερο επαχθές έτος.

Και οι δύο «εικόνες», συμπτωματικά από τον χώρο του λόγου· επίσης συμπτωματικά, η μία από τον προφορικό, η άλλη από τον γραπτό.

Του προφορικού, μνημείο καταισχύνης, κυρίως επειδή δεν αποτελεί εξαίρεση: «Αυτοί θα πάρουν τόσα, εγώ να μην πάρω τίποτα; Δεν είμαι εγώ μαλάκας, να κονομάνε όλοι από τις δουλειές κι εγώ να μην παίρνω μία. Τόσα λεφτά κυκλοφορούν, για μας δεν έχει;» Τομπούλογλου, εν προκειμένω.

Η άλλη, ο σπαραγμός σε γραπτό, σ’ ένα τόσο δα χαρτάκι, στο σημείωμα που άφησε ο αυτόχειρας της Λήμνου: «Δεν μπορώ να ζω άλλο σε βάρος των φίλων μου. Χειμώνιασε και πρέπει να μείνω άστεγος. Η υγεία μου είναι χάλια. Έχω ένα χρόνο να πάρω τα φάρμακα για το ζάχαρο. Παρακαλώ τον μητροπολίτη Λήμνου να αφήσει να με θάψουν σαν χριστιανό».

Ντρέπομαι και που σκέφτομαι τη θαυμαστή συμπύκνωση ενός ολόκληρου δράματος σε πέντε όλες κι όλες φράσεις, ντρέπομαι δηλαδή που βλέπω σαν κείμενο το αποτύπωμα μιας ρημαγμένης ζωής, μια στιγμή πριν αυτοκαταργηθεί.

Μα απ’ όλα πιο σπαραχτικό βρίσκω την παράκληση προς τον μητροπολίτη… Αν υπάρχει η άλλη ζωή στην οποία πίστευε ο νεκρός, τον φαντάζομαι, μολονότι αυτόχειρα, στον χορό των αγίων.

Ποια ελληνικά του Άδωνη;

«Προϊόντος της εξελίξεως του φαινομένου, όταν περνάει τα 150 μικρογραμμάρια, ενεργοποιείται η διάταξη για την παροχή δωρεάν ηλεκτρικού ρεύματος…», το διέπραξε ο και αρχαιομαθής, υποτίθεται, Άδωνης. Το σωστό βεβαίως θα ήταν, καταρχήν: «Προϊούσης της εξελίξεως…» Και λέω «καταρχήν», γιατί «προϊούσης της εξελίξεως» είναι περίπου κάτι σαν την «πρόοδο της προόδου», ή, καληώρα, την «εξέλιξη της εξέλιξης» –«εξελισσομένης της εξελίξεως» σε αδώνικα. Κι ας κρατήσουμε και μια τόση δα επιφύλαξη αν το φαινόμενο εξελίσσεται ή λ.χ. εντείνεται. Ψύλλοι στ’ άχυρα. Όπου έπεσαν και χάθηκαν τα περισπούδαστα ελληνικά του Άδωνη. Ο οποίος θα μπορούσε να πει, αν καταδεχόταν τα δικά μας ελληνικά: «Ανάλογα με την εξέλιξη του φαινομένου…» Ακόμα πιο απλά: «Όταν το φαινόμενο (ξε)περνά τα 150 μικρογραμμάρια…» Αλλά σιγά μη μιλήσει απλά ένας Άδωνης, και μάλιστα υπουργός! «Προϊούσης της εξελίξεως…» λοιπόν. Και καλύτερα και λογιότερα; «Προϊόντος του φαινομένου…»

Η ελληνικούρα αυτήν πια τη φορά επισημάνθηκε, κάποιος μάλιστα σχολιαστής περίπου εξεπλάγη, γιατί ώς τώρα, λέει, τουλάχιστον για λειψά ελληνικά δεν είχε κατηγορηθεί ο Άδωνης. Ναι, λέω, μάλλον ξαναλέω, γιατί τα λογιόστροφα λάθη τα καταπίνουμε συνήθως αμάσητα. Δεν μπορεί, λέμε, ολόκληρο «διαλανθάνω», σίγουρα γενική θα θέλει: «διέλαθε της προσοχής» ακούμε και διαβάζουμε λοιπόν συνέχεια, και τρεις φορές τη μέρα και από τον Άδωνη, και δεν μπορεί, ξαναλέμε, ένας αρχαιομαθής σίγουρα θα ξέρει το σωστό. Όμως δεν είναι προσωπική ανεπάρκεια, ακόμα κι ενός Άδωνη. Γιατί υπόκειται και αυτός στον κανόνα, θα τον έλεγα, πως, όταν ξεστρατίζουμε από το φυσικό γλωσσικό περιβάλλον μας, παραδίπλα έχει αγκάθια, έχει πέτρες –και σπάμε τότε τα μούτρα μας. Αν όμως είναι εύλογο να υποπίπτει σ’ αυτό το λάθος ο μέσος χρήστης, ένας γνώστης της αρχαίας (οφείλει να) ξέρει πως το διαλανθάνω, το μετέρχομαι κ.ά., μην τα χιλιοματαλέμε, δεν συντάσσονταν ποτέ με γενική.

Έτσι, δεν στιγματίζουμε εδώ τον μέσο χρήστη, αλλά των πολυεγγραμμάτων και ιδίως αρχαιοπλήκτων τα λάθη πρέπει να επισημαίνονται: αποτελούν έμμεση διάψευση των θεωριών και των ιδεολογημάτων για τη γονιδιακή μας πρόσβαση στην αρχαία ελληνική, κυρίως για την ανάγκη τάχα να μάθουμε αρχαία για να μιλήσουμε καλύτερα τα νέα!

Έτσι, έχει ιδιαίτερη σημασία όταν ο Μπαμπινιώτης μιλάει για «συνομιλητές φληναφημάτων», όταν ο Γεωργουσόπουλος λέει πως η τάδε ηθοποιός κατόρθωσε «να αναδύσει μια τρομερή και ανελέητη μαινάδα», όταν ο Άδωνης, για να δώσω κι άλλα τώρα παραδείγματα, αφού είναι η τιμητική του, λέει: «προασπίζομαι να αποδείξω», ή: «Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον για μένα και ως ιστορικού…», πέφτοντας θύμα μιας άλλης, γενικευμένης σύγχυσης, ότι το ως θέλει πάντοτε γενική.

Αλλά βλέπεις, αν, αντί για τσαλαβούτημα στην αρχαία γλώσσα, σκύβαμε στη σοφία των αρχαίων, π.χ. στο μέτρον άριστον, στο λακωνίζειν… κτλ., τότε ο ήρωάς μας θα είχε προ πολλού αυτοκτονήσει…