Ο εφιάλτης Τσοπανάκος - Ωχ, το Τρίτο!

(Εφημερίδα των συντακτών 15 Μαρτίου 2014)

Ο εφιάλτης Τσοπανάκος

Έπεσε το μαύρο στην ΕΡΤ, και πια τα πάντα απέκτησαν αυτομάτως ποιοτικό διαβατήριο. Και ξαφνικά, πλάι λ.χ. σε παραγωγές υπόδειγμα ερευνητικής δουλειάς, από τις πιο παλιές και κραταιές, το Μονόγραμμα και το Παρασκήνιο ή την Εποχή των εικόνων, έως πιο πρόσφατες, το εμπνευσμένο School-Tube ή το εξόριστο στη μεταμεσονύχτια ζώνη Art café, πιάσαμε ξαφνικά να νοσταλγούμε τους ακκισμούς (γραμμή για την εκπομπή του Θέμου) της Βίκυς Φλέσσα με τις ημιεγγράμματες ατάκες, τη σκανδαλωδώς αδιάβαστη Μπήλιω Τσουκαλά (κι αυτήν διακεκριμένη προμηθεύτρια του Θέμου), ή τον οδοστρωτήρα Σπύρο Παπαδόπουλο, που ισοπέδωνε σοβαρούς καλλιτέχνες με διάφορα σκουπίδια που ανακύκλωνε, και σφύριζε σε κοτζάμ Ξανθίππη Καραθανάση: «Μπράβο, κοριτσάρα μου!

Μα ήρθε, ως φαίνεται, ο καιρός της παλινόρθωσης, και λίγο λίγο μας ξανασερβίρονται τα ίδια πιάτα.

Και πρώτα το σήμα, ο αρχαίος Τσοπανάκος με τα γκλιν γκλιν γκλιν και τις κουδούνες, που στιγματίστηκε ιδίως από την εφτάχρονη δικτατορία. Όμως, η νοσταλγία νοσταλγία, και νά, γέμισαν σιρόπια οι εφημερίδες με τον Τσοπανάκο… Που προσφέρθηκε να τον διασκευάσει αφιλοκερδώς ο Μίμης Πλέσσας, από καημό, είπε, που δεν του είχαν κι εκείνου φωτογραφία, όπως άλλων συνθετών, στο Ραδιομέγαρο.

Έτσι, με Μίμη Πλέσσα, Τσοπανάκο και με τα ίδια τα παλιά κινάμε για μια νέα εποχή.

Ωχ, το Τρίτο!

ο πιο κακοπαθημένος συνθέτης, ακόμα κι από το εξειδικευμένο, υποτίθεται, Τρίτο: Μιλώ τον ανεβάζουν, Μιλώ τον κατεβάζουν (ενώ πρόσφατα το άλλο εξειδικευμένο, το κανάλι της Βουλής, του είχε αφιέρωμα, και το καμάρωνε: ΝΤΑΡΙΙΣ ΜΙΛΟ!)

Και τσουπ, ξανά, το Τρίτο που αγαπήσαμε, με τους ίδιους, λέει, παραγωγούς, η «όαση», λέει, πολιτισμού.

Το Τρίτο, είπα, που αγαπήσαμε. Όμως παλιά, πολύ παλιά, θα πω τώρα. Όταν υπήρχαν μόνο τέσσερις όλοι κι όλοι (κρατικοί) ραδιοσταθμοί, όταν υπήρχαν (αργότερα!) μόνο δύο (κρατικά) κανάλια, κι αυτά για έξι ώρες την ημέρα. Και βέβαια, όταν δεν υπήρχε ίντερνετ ή άλλος τρόπος να ακούσεις λίγο μουσική, κλασική εν προκειμένω. Σ’ εκείνη λοιπόν τη λίθινη εποχή, μοναδικό το Τρίτο Πρόγραμμα, μια σχεδόν συνεχής ροή κλασικής μουσικής –εκείνο, ναι, ήταν όαση. Με δέντρα λιγοστά, όμως όαση.

Και ήρθε έπειτα το Τρίτο του Χατζιδάκι –την ίδια πάντα λίθινη εποχή. Με την ντριμ τιμ: Κουρουπός, Κυπουργός, Κατσούλης, Μαραγκόπουλος κ.ά., δημιουργικός οργασμός, νέοι ορίζοντες, καινούρια ακούσματα, ή άλλα παραγνωρισμένα, από το μπαρόκ έως εθνικές, παραδοσιακές μουσικές, με Καραΐνδρου, Λιάβα, ή Μαυρίκιο κ.ά.

Όπου μέσα όμως στον πλουραλισμό, κυοφορούνταν, όπως συμβαίνει, αλίμονο, συχνά, η άκριτη «ανεξιθρησκία». Και μέσα στο δήθεν πλουραλιστικό, όμως εντέλει δογματικό: «η μουσική είναι μία» (όπως το Κόμμα; η ιδεολογία; η ερωτική επιθυμία; όλα ένα και μία;), έβρισκε χώρο να χωθεί τη μια ο Φλωρινιώτης, την άλλη η σχολικού επιπέδου εκπομπή «Το ελληνικό τραγούδι στο Τρίτο». Η συστατική πια ανεξιθρησκία, όταν πλάι στον άκρο αισθητισμό θρονιάζεται ισότιμα και ο κατιμάς, μεταφραζόταν αναπόφευκτα σε σύγχυση κριτηρίων.

Που αποθεώθηκε στη μετά Χατζιδάκι εποχή. Ιδίως με τον Τσαγκάρη, α τον Τσαγκάρη, που έβγαζε όλο στόμφο διαγγέλματα από ραδιοφώνου, ή προλογίζοντας (=καπελώνοντας) με εθνοπατριωτικό περιεχόμενο διάφορες συναυλίες. Τότε που υποχώρησε κι άλλο η μουσική και πλήθυναν, την εποχή της πιο οργιαστικής πληροφόρησης, οι εκπομπές λόγου. Μια ακατάσχετη λογοδιάρροια, ήδη από την εκφώνηση (ακόμα και μουσικών εκπομπών!): τίτλος, υπότιτλος, παραϋπότιτλος… Απαγγελίες ποιημάτων, κι όχι από τους ίδιους τους ποιητές, ούτε καν από ποιητές που διαβάζουν άλλους ποιητές, παρά από κάποιους άγνωστους, και με εμφανές πρόβλημα άρθρωσης! Εξαντλητικά μαθήματα ιστορίας, π.χ. για τις Νεαρές του Ιουστινιανού (με εξαιρετικές μουσικές, οφείλω να ομολογήσω), αναγνώσεις αναλύσεων βαριάς φιλοσοφίας. Το βασικό; Χωρίς κανέναν σχεδιασμό, δύο και τρεις εκπομπές λόγου στη σειρά! Όπως και μουσικές εκπομπές, όταν μία εκπομπή αφιερωμένη στην κιθάρα (μόνη αυτή από τα πλήθος όργανα) απέκτησε και ταίρι, και κάποια στιγμή οι δύο εκπομπές για κιθάρα μπήκαν δίπλα δίπλα!

Υπήρχαν, εννοείται, και αξιόλογες εκπομπές μουσικής, π.χ. με τον Μάρκο Μωυσίδη, τον Διονύση Μαλλούχο ή την Τζουλιέτα Καρόρη, η Πρόβα ορχήστρας του Γιάννη Ευσταθιάδη, η ευφάνταστη Αναζητώντας την κυρία με τη στρυχνίνη του Χρ. Παπαγεωργίου. Που θα φρικιούσαν, πιστεύω, κι αυτές, έτσι όπως περικυκλώνονταν από ερασιτεχνισμό και ασχετοσύνη.

Τελευταία άρχισε να εκπέμπει το Τρίτο, σκέτη διαδοχή μουσικών, χωρίς ίχνος λόγου: ο παράδεισός μου, ομολογώ. Τώρα ήχησαν οι καμπάνες, ξανά το παλιό Τρίτο.

Θα είναι το ίδιο παλιό; Θα υποχρεωθούν τουλάχιστον, πολλοί, όχι λίγοι, να ανοίγουν κάποιο βιβλίο, να ψάχνουν λίγο στο διαδίκτυο, να μη λένε «μπλε Χριστούγεννα» τα μαύρα (=καταθλιπτικά κτλ.) Χριστούγεννα, Βώγκαν τον Βων Ουίλλιαμς, Μιλώ τον Μιγιώ, «θήορμπο» την αρχαία θεόρβη, «σαλτέριο» το επίσης αρχαίο ψαλτήριο, Νυχτοβάτη την Υπνοβάτιδα του Μπελλίνι, «οργανοκρούστη» τον οργανίστα, «τσιφ κοντάκτορ» τον αρχιμουσικό, Γουίλχελμ τον Βίλχελμ Κεμπφ, Κλάουντ τον Κλωντ Ντεμπυσύ, «φίλο τού Σοπέν Τζωρτζ Σαντ» τη φίλη τού Σοπέν Γεωργία Σάνδη;

Ο Θεός να δώσει!