Στη θάλασσα! Για τη θάλασσα…

(Εφημερίδα των συντακτών 30 Ιουλ. 2016)

Πετάμε διάφορα στη θάλασσα, για να φύγουμε για τη θάλασσα. Διακοπές ενόψει, απαραίτητο ν’ αφήσουμε πίσω όσο πιο πολλά γίνεται, απ’ αυτά που πάντα μαζεύονται, βάρη μεγάλα και μικρά, κάποια μπορεί ασήμαντα, ζιζάνια που σου χαλάνε όμως τη διάθεση. Έτσι, στη θάλασσα, συμβολικά· όχι ότι θα πάψουν να υπάρχουν, ότι θα εξαλειφθεί το στίγμα, ο λεκές· απλώς νά, να φύγουν κάπως από πάνω σου...

1. Ο πανεπιστημιακός δάσκαλος, λόγου χάρη, θεολόγος κιόλας, ο κύριος Γιανναράς. Που έγραψε τελευταία πως το «ευθέως ανάλογο» της ανάθεσης της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης στον Αντώνη Λιάκο «θα ήταν να αναθέσει η όποια “Δεξιά” την προεδρία Eπιτροπής Eθνικού Διαλόγου για την Παιδεία στον κ. Kασιδιάρη»!

Και προτρέπει «να καταψηφίζεται με συνειδητή αποστροφή ο ΣYPIZA», και «στο διηνεκές, […] επειδή ο μηδενιστικός του αμοραλισμός και ο μικρονοϊκός διεθνισμός του αποδείχνεται ανίατος. Eπωάζει Λιάκους»!

2. Άλλος πανεπιστημιακός δάσκαλος, κλασικής φιλολογίας μάλιστα, και συγγραφέας, ο κύριος Γιατρομανωλάκης, διανοήθηκε να παραφράσει Ελύτη για να ανυμνολογήσει το Μέγκα (Βήμα 24/7): «Αυτός ο κόσμος ο μικρός. Το Mega»! Άσ’ τον όμως τον Ελύτη. Ξαναπάμε: Πανεπιστημιακός δάσκαλος, κλασικής φιλολογίας μάλιστα, και συγγραφέας, και να ανυμνολογεί το Μέγκα: «την ορθοφροσύνη», λέει, «και την αταλάντευτη παρρησία του»! (Και μαζί να πετάει στα ξεκούδουνα και τη νενομισμένη σπόντα των αδιάβαστων π.χ. Θέμων, για τον «συνωστισμό» της Ρεπούση.)

3. Και ήταν και η ετήσια Έκθεση Μικρομεγαλισμού και Συντηρητισμού, η Βουλή των Εφήβων, που πρώτα πρώτα δυσφημεί ακριβώς τους εφήβους, με τους δοτούς, τους άνωθεν επιλεγμένους, και όχι λ.χ. εκλεγμένους από συνομηλίκους τους, ψευδοεκπροσώπους λοιπόν· ή, για την ακρίβεια, εκπροσώπους των δασκάλων τους και του συστήματος, που σκαρφίστηκε έναν καταστατικά αντιδημοκρατικό θεσμό, για να προβάλλει (αλλά και να υποδαυλίζει, να προκαλεί!) ό,τι πιο συντηρητικό, αντιδραστικό, εθνικιστικό και ξενοφοβικό υπάρχει στους κόλπους της νεολαίας: να λογοκριθούν βιβλία του Χάρβαρντ, τάχα «σκοπιανής προέλευσης», ζητούσαν παλιότερα, να απαγορευτεί το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μειονοτήτων, να «εξελληνιστούν» οι Πομάκοι, να μειωθεί ο αριθμός των μεταναστών στη χώρα μας στις 300.000, και άλλα· σήμερα μιλούν για «πολιτικές αμφισβήτησης της εθνικής μας ταυτότητας, όπως η αμφισβήτηση της ανάγκης τόσο της πρωινής προσευχής στα σχολεία όσο και της διδασκαλίας των Θρησκευτικών αλλά και των παρελάσεων...» –απόψεις που εκπροσωπούνται πληθωρικότατα στη Βουλή από Βορίδηδες κι Αδώνηδες και πλείστους άλλους, δεν χρειάζεται να μας τα λένε και οι γι’ αυτό επιλεγμένοι βλαστοί του έθνους, δυσφημώντας, ξαναλέω, το σύνολο της νεολαίας.

4. Στο μεταξύ, όσο να αποφασίσει (το ξέρω, ονειρεύομαι) μια αριστερών επιτέλους καταβολών κυβέρνηση να καταργήσει αυτόν τον αντιδημοκρατικό θεσμό, ας μάθει κάποιος στον έφηβο βουλευτή που με ιταμό ύφος φιλοδόξησε να κατατροπώσει τον Φίλη στο θέμα των αρχαίων, ρητορεύοντας (και καταχειροκροτούμενος από όλους τους υπόλοιπους ομοίους του) πως «Δεν έχω δει ποτέ μου δέντρο και φυτό να επιβιώνει χωρίς τις ρίζες του, κι έτσι η νέα ελληνική γλώσσα δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς τα αρχαία», ας του μάθει, λοιπόν, ή ας του πει απλώς να κοιτάξει πώς επιβιώνουν χωρίς τις ρίζες τους (με την έννοια που το θέτει ο ίδιος) οι λατινογενείς γλώσσες, τα ισπανικά, τα πορτογαλικά, τα ιταλικά, ή τα γαλλικά, που κυριαρχούσαν πριν από έναν αιώνα, χωρίς δεκανίκι τα αρχαία γαλλικά, ούτε καν τα γαλλικά του Ραμπελαί· ας κοιτάξει τα κυρίαρχα σήμερα αγγλικά, που επιβιώνουν, όχι μόνο χωρίς τα αρχαία αγγλικά αλλά ούτε καν του Σαίξπηρ, επιβιώνουν και ακριβώς κυριαρχούν, και απειλούν να εξαφανίσουν άλλες, ασθενέστερες γλώσσες, με πρώτη τη δική μας, όπως θα λέει σίγουρα αλλού ο ίδιος έφηβος βουλευτής!

5. Ζόφος! «Να υπάρχει κανείς ή να μην υπάρχει;» διάβασα στους υπέρτιτλους μιας πολύ ενδιαφέρουσας παράστασης Άμλετ στο φεστιβάλ (σκηνοθεσία Οσκάρας Κορσουνόβας). Ήταν προφανώς η «αναθεωρημένη» μετάφραση του περίφημου to be or not to be? Που έχει κλασικά και δόκιμα μεταφραστεί: «Να ζει κανείς ή να μη ζει;» Ακόμα καλύτερα: «Να ζεις ή να μη ζεις;» σύμφωνα με την καινούρια, σοφή μετάφραση του Διονύση Καψάλη. Που πέρσι την «αναθεώρησε» ο σκηνοθέτης Γιάννης Χουβαρδάς σ’ έναν δικό του Άμλετ: «Να είσαι ή να μην είσαι;» ήταν η δική του εκδοχή-επέμβαση στη μετάφραση που μόνος του στο κάτω κάτω επέλεξε. Πρόκειται για το γνωστό σύνδρομο «του λεξικού», που προσβάλλει από σκηνοθέτες έως ηθοποιούς: με το λεξικό στο χέρι ψάχνουν ό,τι μπορεί επί μέρες και μήνες και παραπάνω να βασάνισε έναν μεταφραστή, κοιτούν και λένε, φαντάζομαι, εν προκειμένω: to be= είμαι, ενώ ζω= to live. Αλλά αν ήταν: to live or not to live? θα σήμαινε: «να ζήσω ή να μη ζήσω;», δηλαδή να αυτοκτονήσω, όπως παρατηρούσε εύστοχα σε κάποια συνέντευξή του ο μεταφραστής.

Όμως κοντά είναι οι απαρεμφατολάγνοι, στοίχημα πως όπου να ’ναι θα το δούμε: «Είναι ή μη είναι;», «Υπάρχειν ή μη υπάρχειν;»

Στο μεταξύ, καλές μας διακοπές.