Κωμική γλώσσα

(Εφημερίδα των συντακτών 14 Ιουν. 2019)

θρήνος για τη σφαγή στο Κράισττσερτς, στη Ν. Ζηλανδία

* «Έγινε αποδέκτης εννιά μαχαιριών» μας πληροφόρησε ο ρεπόρτερ, και δεν εννοούσε πως κάποιου του κάναν δώρο ένα σερβίτσιο με εννιά μαχαίρια.

Ο «αποδέκτης» ήταν ο άτυχος 19χρονος που τον μαχαίρωσαν τις προάλλες στην Καλλιθέα. Κι όμως, μιλούσε αργά και καθαρά ο ρεπόρτερ, απάγγελλε την είδηση όπως σαφώς –και ορθώς– την είχε προετοιμάσει…

«…σιδερώσει…» θα έπρεπε όμως να πω: «όπως την είχε σιδερώσει», με βάση προαιώνιες διακρίσεις, βάσιμες ώς ένα βαθμό, ανάμεσα σε επίσημη και ανεπίσημη γλώσσα, αλλά πιο πολύ τις προχειρολογίες για ανώτερη και κατώτερη γλώσσα, ή, λέει, «ταπεινωμένα ελληνικά»! Όπου η επίσημη και ανώτερη γλώσσα ήταν πάντα η αρχαία και η καθαρεύουσα, η λόγια εν πάση περιπτώσει.

Όπου το πρώτο που έρχεται κανονικά στο στόμα: «δέχτηκε εννιά μαχαιριές», το μόνο φυσικό και ομαλό δηλαδή, απορρίπτεται αυτομάτως, έτσι που έχει εσωτερικευτεί πια η απαξίωση της ομιλούμενης γλώσσας.

* «Προβαίνει σε μακιγιάζ» λοιπόν η άλλη, ακριβώς για να μην ξεπέσει σε «ταπεινωμένα ελληνικά»:

«Δεν προβαίνω σε βαρύ μακιγιάζ…» δήλωσε στον τηλεοπτικό φακό ένα μοντέλο· «λίγο κραγιόν…, και μετά προβαίνω σε κονσίλερ»!

Ακριβώς το ίδιο σύμπτωμα, η ίδια πάθηση. «Κάνω μακιγιάζ», λέμε, ή και «φοράω μακιγιάζ», «βάζω κραγιόν, μάσκαρα…» κτλ. Όμως «κάνω» και «βάζω»; Μπανάλ, θα σκέφτηκε η κοπέλα, και πως δεν γίνεται να τα λέμε όλα όπως τα λέγαμε, κάπου είχε αρπάξει τ’ αφτί της το πιο γυαλιστερό «προβαίνω», και αμ έπος αμ έργον.

Όχι, δεν είναι λάθος. Όπως δεν είναι λάθος και ο «αποδέκτης των μαχαιριών» –ούτε θα αμφέβαλλε κανείς για το νόημα, όπως αστειεύτηκα με το σερβίτσιο δώρο. Δεν είναι λάθος αγραμματοσύνης τάχα του μοντέλου.

Γιατί π.χ. δεν θα ’λεγε ποτέ κανένα μοντέλο, ή όποιος άλλος: *«δεν φορέθηκα βαρύ μακιγιάζ» ή κάτι τέτοιο. Γιατί αυτά είναι λάθη. Τα άλλα δεν είναι –ή δεν είναι πάντα.

Είναι απλώς κωμικά ελληνικά. Που αυτά κυρίως, αν όχι αποκλειστικά, μας απασχολούν. Και για τα οποία, εννοείται, ευθύνονται κυρίως οι διδάχοι της συμφοράς –αλλά αυτό θέλει κι άλλη κουβέντα.

* Δεν είναι πάντα λάθη, είπα. Γιατί υπάρχουν και τα όντως λάθη, από γραμματικοσυντακτική άποψη.

Πάλι γλωσσική ξιπασιά δηλαδή, συνειδητή ή όχι, που όμως παραβιάζει το τυπικό της γλώσσας. Απλώς και μόνο επειδή αλληθωρίζει προς παλαιότερα και πάντα λογιότερα στάδια της γλώσσας –προς «ένδοξα» και «περήφανα» ελληνικά, κι όχι «ταπεινωμένα», τρομάρα μας.

* Τι κάνει τότε ο ιμάμης στο τζαμί; Δεν ξέρω, και δεν το ’ψαξα ιδιαίτερα, όπως θα το ’ψαχνα, αν έπρεπε να γράψω σχετικά. Όπως έπρεπε να γράψει κάποιος δημοσιογράφος για τη σφαγή στα δύο τεμένη στη Νέα Ζηλανδία πριν από τρεις μήνες (15/3).

Τι να σκεφτεί τότε; Σ’ εμάς ο παπάς, ο ιερέας, λειτουργεί, τελεί τη θεία λειτουργία κτλ. Στο τζαμί όμως, όπου γίνεται η προσευχή την Παρασκευή, ο ιμάμης, το μακρινό αντίστοιχο του δικού μας παπά, τι κάνει; Σίγουρα δεν λειτουργεί, κάτι διαφορετικό, μάλλον απλούστερο, κάνει, αλλά τι; και κάπως αλλιώς θα λέγεται αυτό που κάνει, αλλά πώς;

Όμως όχι απλούστερο αλλά ό,τι πιο «παραπάνω» σκέφτηκε ο δημοσιογράφος (και τον αντέγραψαν περιχαρείς όλοι οι επόμενοι στο διαδίκτυο): το ρ. χοροστατώ, ό,τι πιο επίσημο δηλαδή βρήκε, το ρήμα που χρησιμοποιείται για ανώτατο κληρικό, μητροπολίτη ή πατριάρχη (και με την έννοια: προΐσταται, όχι λειτουργεί).

Αυτό λοιπόν το πιο εξεζητημένο και φανταχτερό διάλεξε ο δημοσιογράφος: «Ο ιμάμης ο οποίος χοροστάτησε της προσευχής της Παρασκευής στο ένα τέμενος…»

Κωμική γλώσσα, που λέγαμε. Και το λάθος; Η γενική, φυσικά: «της προσευχής»! Στην ίδια δηλαδή γραμμή της εκζήτησης και της λογιοπληξίας.

* Της λογιοπληξίας που μας έχει φορτώσει λανθασμένες γενικές: «Ο δράστης αντιστάθηκε της σύλληψης»· «υπέκυψε των βαρύτατων τραυματισμών που είχε υποστεί» (κλεμμένο από Σαραντάκο)· «ανταποκρίθηκε των υψηλών προσδοκιών»· «η κ. Νοτοπούλου επωμίστηκε της διεύθυνσης του πρωθυπουργικού γραφείου…» κτλ.

Όμως αυτός ο ούριος, όπως νομίζουμε, άνεμος λογιοσύνης μπορεί να μας τραβήξει σε βαθιά νερά: μακριά οπωσδήποτε από το γλωσσικό μας αίσθημα, ακόμα και με μια «σωστή» τώρα γενική, το ναυάγιο είναι δεδομένο:

 «Ο Χ ευτύχησε να μεγαλώσει σ’ ένα περιβάλλον όπου τυγχάνει αντιμετώπισης και αρωγής»!

Όχι κωμική πια, αλλά αλλοπρόσαλλη γλώσσα.