Γιάννης Η. Χάρης: Nisafi pia! (β΄) - Απαρέμφατα, η τελευταία λέξη της μόδας

(Εφημερίδα των συντακτών 31 Οκτ. 2015)

Nisafi pia! (β΄)

«Καλέ μαμά, βάλε μου να δω το Τιν Τάιτανς» παρακαλάει το τετράχρονο· «Τώρα θα πιεις το γάλα σου, και μετά θα δεις το Πάουερπαφ Γκερλς Ζεντ» λέει η μαμά, «κι άμα είσαι καλό παιδί, θα σ’ αφήσω να δεις έπειτα και το Μαξ Στιλ και το Ποπ Πίξι». «Όμως θέλω και το Τρίι Φου Τομ» συνεχίζει άπληστο το παιδί, «αλλά και το Γουέιμπαλού»!

Δεν ξέρω αν τα διάβασα σωστά, με τα λειψά μου αγγλικά, δεν ξέρω όμως και πώς τα μαθαίνει και τα λέει το τετράχρονο (και πεντάχρονο και εξάχρονο κτλ.), στην πόλη ή στο χωριό, πώς τα λέει το ίδιο και η μητέρα του, ενδεχομένως μια απλή νοικοκυρά, ή κι ο πατέρας του, που δεν τους τρέχουν τα προφίσενσι απ’ τα μπατζάκια, όπως προϋποθέτουν τα κανάλια μας. Που τους σερβίρουν, που μας σερβίρουν παιδικές σειρές κινούμενων σχεδίων κ.ά., συνεχόμενες μάλιστα, πρωί πρωί, π.χ. στο Σταρ: Teen Titans, Powerpuff Girls Z, Μax Steel, Pop Pixie, Tree Fu Tom, και στην κρατική ΕΡΤ2 το Waybuloo κ.ά.!

Αγγίζει τα όρια του φαιδρού, ιδίως στις παιδικές σειρές, για παιδιά κατά κανόνα προσχολικής ηλικίας, η τακτική των καναλιών, ιδιωτικών αλλά και κρατικών, να μη μεταφράζουν τους τίτλους. Και όχι πια μόνο των παιδικών:

The Big C, Nip/Tuck, Mayday, Touched by an angel, Travel Guide, Charmed, Magic City, House, Mike & Molly, Two and a Half Men, Third Watch, Grey's Anatomy, Tower Prep, Singles, Criminal minds, Under the Dome, What remains, Fantasy Island, Cold Case, ατέλειωτος ο κατάλογος, σωστή επιδημία τα τελευταία χρόνια.

Όχι, ξαναλέω, ας μη βιαστούν οι θρηνωδοί, δεν παθαίνει τίποτα η ελληνική γλώσσα, δεν αλώνεται από την αγγλική κτλ. Απλώς, είναι και πάλι θέμα στοιχειώδους επικοινωνίας, όπως έγραφα για τις αμετάφραστες ξένες λέξεις στον λόγο μας («οι office like καρέκλες», «αλληλεπιδρώντας με το crowd»), επικοινωνίας που θυσιάζεται στον βωμό, αυτήν τη φορά, του πιο στοιχειώδους μάρκετινγκ. Του ίδιου, παμπάλαιου νόμου, που σχεδόν πάντα επέβαλλε και επιβάλλει ξενική ονομασία ή γραφή των πάσης φύσεως προϊόντων που βγαίνουν στην αγορά, εν προκειμένω των καναλιών (Mega, Star, Alpha, Skai, Action 24, High TV, Extra Channel, Kontra κ.ά.), και τελευταία των τηλεοπτικών σειρών. Αν όμως η ονομασία αποτελεί σήμα δοσμένο άπαξ, με το οποίο εξοικειώνεται κάποτε κανείς, πώς νοείται να μένει αμετάφραστη, άρα κρυπτική και αμετάδοτη, η ονομασία των σειρών και των ταινιών; Γιατί και οι ταινίες δεν πάνε πίσω, λιγότερο στους κινηματογράφους, περισσότερο στην τηλεόραση, και ιδίως τη συνδρομητική· έμεινα απλώς στις σειρές, που θεωρητικά απευθύνονται σε ευρύτερο κοινό.

Θα ’πρεπε ωστόσο να θεωρείται αυτονόητη η υποχρέωση των καναλιών να μεταφράζουν τους τίτλους, όπως ακριβώς υποχρεώθηκαν με νόμο κάποια στιγμή οι διάφορες εταιρείες εισαγωγής να αναγράφουν σε όλα τα προϊόντα τα συστατικά τους και στα ελληνικά (τώρα σε τι ελληνικά, αυτό είναι άλλη ιστορία…), ή στις διάφορες συσκευές τις οδηγίες χρήσης τους.

Αλλιώς, ας καταργήσουμε και τους υπότιτλους.

Απαρέμφατα, η τελευταία λέξη της μόδας

Ξανά τα απαρέμφατα, ό,τι πιο τρέντι σήμερα, κάποιοι σίγουρα τρίβουν τα χέρια τους: το απαρέμφατο και η δοτική είναι ο γνωστός παλιός καημός, πως χάθηκαν και χάθηκε η γλώσσα. Μα ιδού, επανέρχονται, τα απαρέμφατα για την ώρα, με σημαιοφόρο το επιχειρείν, στη θέση απλούστατα της επιχείρησης, όπως ξανάγραφα για κάποιον που συμμετείχε «στο οικογενειακό επιχειρείν», δηλαδή στην οικογενειακή επιχείρηση. Ή τώρα: «Ο κ. Τζιτζικώστας [...] τυγχάνει υποστήριξης και από τον χώρο του επιχειρείν»: από τον επιχειρηματικό χώρο/κόσμο θα λέγαμε μόλις χτες· γίνεται όμως το «τυγχάνει υποστήριξης» άνευ απαρεμφάτου;

Το θέμα βέβαια είναι πως οι νέες τάσεις δεν μένουν στον παραδοσιακά συντηρητικό δημοσιογραφικό λόγο, έπεα πτερόεντα στην τηλεόραση, scripta που λίγο μόνο manent στις εφημερίδες. Περνάνε, όπως είναι απολύτως φυσικό, και στα βιβλία, που αυτά μένουν, απαθανατίζοντας προϊόντα ακόμα και της πιο εφήμερης μόδας –αν , εννοείται, πρόκειται όντως για μόδα κι όχι για μονιμότερη τάση.

Φίλος φιλόλογος μού έστειλε ένα πρόχειρο ανθολόγιο απαρεμφάτων από λογοτεχνικό-επιστημονικό βιβλίο (με γενικότερα, όπως φαίνεται, προβληματική μετάφραση: «κουβαλάει το άχθος του», «η ασθενής διήλθε βραχυπρόθεσμη λογοθεραπεία», «ένα απρομελέτητο αποτέλεσμα μιας άσκεφτης αφιέρωσης και παράδοσης στον ερωτικό σύντροφο», ενώ η λίμπιντο μεταφράζεται λιβιδώς κ.ά.):

– «το νόημα της ζωής αγκάλιαζε τους ευρύτερους κύκλους της ζωής και του θανάτου, του πάσχειν και του θνήσκειν»·

– «να αντιμετωπίσουμε ευθαρσώς σύνολη την ποσότητα του πάσχειν»·

– «το πάσχειν και το θνήσκειν είχαν ένα νόημα...»·

– «η εμπειρία εκείνης της υπέρτατης συντροφικότητας, του συνυπάρχειν, που λέγεται αγάπη»·

– «ο τρίτος τρόπος ανακάλυψης ενός νοήματος στη ζωή είναι διά του πάσχειν»·

– «το αναπόδραστο του πάσχειν».

Δηλαδή, το αναπόδραστο του λογιοτατίζειν, το βαναυσολογείν επί της γλώσσης.