Μεγάθυμη ή ράθυμη δημοκρατία;

Τα Νέα, 6 Σεπτεμβρίου 2008

Κίνδυνος για τη δημοκρατία δεν είναι μόνο τα τανκς και τα Μακρονήσια· είναι η εξοικείωση με τις ολοκληρωτικές ιδέες, μέσα από την εξοικείωση με τα πρόσωπα-φορείς των ιδεών


Έπρεπε ή δεν έπρεπε να αποφυλακιστεί ο δικτάτορας Ιωαννίδης; Συγχωρεί ή δεν συγχωρεί η δημοκρατία; Κινδυνεύει ή δεν κινδυνεύει από τον 86χρονο και άρρωστο Ιωαννίδη η δημοκρατία; Κινδύνεψε από τον 97χρονο σήμερα Παττακό, αφότου αποφυλακίστηκε το 1990 για λόγους υγείας; Και αν δεν κινδυνεύει από τον Ιωαννίδη ή τον Παττακό, κινδυνεύει από άλλους, και από ποιους;

διαβάστε τη συνέχεια...

Με ένα μήνα καθυστέρηση, εξαιτίας του άπραγου Αυγούστου, στέκομαι στα ερωτήματα αυτά, που (μας) εξάντλησαν το μήνα Ιούλιο, με αφορμή την αίτηση αποφυλάκισης του Ιωαννίδη, ερωτήματα που συνήθως εξυπονοούν ή προϋποθέτουν την απάντηση πως έπρεπε να αποφυλακιστεί ο Ιωαννίδης, αφού η δημοκρατία δεν εκδικείται αλλά συγχωρεί, και ούτε φοβάται έτσι κι αλλιώς, ούτε και κινδυνεύει, και μάλιστα από γέρο και άρρωστο άνθρωπο.

Δεν είναι καινούριος αυτός ο προβληματισμός για τη στάση της δημοκρατίας ακόμα και απέναντι στους εχθρούς της, άνθησε από νωρίς, με αφορμή τη μετατροπή της ποινής των πραξικοπηματιών και αργότερα με το θέμα της αποφυλάκισής τους, μετά από αίτηση χάριτος ή για λόγους υγείας.

Με κίνδυνο να κάψω το κείμενό μου από τώρα, σπεύδω να δηλώσω την απόλυτη αντίθεσή μου και την απέραντη δυσφορία με την οποία μπαίνω στη σχετική συζήτηση, που όταν δεν υποκρύπτει –και συχνά δεν υποκρύπτει, είναι η αλήθεια– πολιτικοϊδεολογικές σκοπιμότητες, διακρίνεται ωστόσο από έναν νομικίστικο σχολαστικισμό και προπάντων από μια θαρρείς αφ’ υψηλού «αντικειμενική» θέαση των πραγμάτων, στην καλύτερη περίπτωση από «πολιτική ευπρέπεια», αν όχι από χριστιανικού τύπου ανθρωπισμό.

Λυπάμαι, αλλά καθώς το θέμα μου ή το πρόβλημα δεν είναι εντέλει οι καθαυτό χουντικοί, μ’ αφήνει τουλάχιστον παγερά αδιάφορο η αναφορά στο μεγαλείο και την πεμπτουσία της δημοκρατίας που δεν εκδικείται αλλά συγχωρεί –συζήτηση πάντως άτοπη στην περίπτωση του Ιωαννίδη, που παραμένει προκλητικά αμετανόητος, άρα καμία συγνώμη δεν ζητά, ώστε να τίθεται και θέμα συγχώρεσης: μ’ άλλα λόγια, συγχωρείς ενδεχομένως κάποιον που κάποτε σ’ έκλεψε, σε μαχαίρωσε κτλ. και τώρα ζητάει συγνώμη· αν όμως όχι απλώς δεν ζητάει συγνώμη, αλλά εξακολουθεί να σε προκαλεί, που σημαίνει ότι μόλις μπορέσει ή αν μπορούσε θα σε ξαναμαχαίρωνε, τότε απλούστατα τον δένεις ακόμα σφιχτότερα. Αυτή είναι εντέλει η ουσία, και μόνο έπειτα έρχεται το «δεδομένο» ότι στη συγκεκριμένη τώρα περίπτωση έχουμε έναν άρρωστο γέρο άνθρωπο. Ε, γέρος κι άρρωστος, αν είναι να αποφυλακιστεί, ας αποφυλακιστεί, ας πούμε, ακόμα κι ο αμετανόητος αρχιεγκληματίας. Αλλά γι’ αυτό και μόνο γι’ αυτό, κι όχι επειδή η δημοκρατία συγχωρεί.

Άρρωστος ήταν βέβαια κι ο Παττακός, και αποφυλακίστηκε γι’ αυτό το 1990. Δεκαοχτώ χρόνια ζει έκτοτε, έφτασε τα 97, φετινές φωτογραφίες μάς τον έδειξαν με το μαγιό να γυμνάζεται, και στα κανάλια μια χαρά μπορεί να ειρωνεύεται και να προκαλεί, σταθερά αμετανόητος κι αυτός.

Είναι τώρα κίνδυνος για τη δημοκρατία ο 97χρονος Παττακός, κι ας προκαλεί, ή ο 86χρονος και άρρωστος Ιωαννίδης, κι ας προκαλεί επίσης;

Αλλά για ποιον κίνδυνο, για τι λογής κίνδυνο μιλάμε τάχα; Να κατεβάσει ο συγκεκριμένος Παττακός τανκς ή να ξανανοίξει ο συγκεκριμένος Ιωαννίδης το ΕΑΤ/ΕΣΑ; Κοροϊδευόμαστε από μόνοι μας όταν αναφερόμαστε σε τέτοιον, εκ των πραγμάτων ανύπαρκτο κίνδυνο, για να εφησυχάσουμε δηλαδή. Άρα ο κίνδυνος είναι τότε οι ομοϊδεάτες ή οι μακρινοί, έστω, ιδεολογικά συγγενείς τους; Και πάλι κοροϊδευόμαστε όταν δίνουμε μόνοι την απάντηση στον εαυτό μας, ότι σιγά τα σταγονίδια, ή το 5% ενός ακροδεξιού κόμματος π.χ. –όχι τόσο επειδή δεν είναι καθόλου μα καθόλου λίγο το 5%, αλλά και πάλι επειδή δεν είναι ο κίνδυνος εκεί.

Ο κίνδυνος δηλαδή δεν είναι να γίνει αύριο ή μεθαύριο δικτατορία. Κίνδυνος έτσι κι αλλιώς δεν είναι μόνο τα τανκς και τα Μακρονήσια.

Ο κίνδυνος για τη δημοκρατία είναι η διάδοση, η προβολή ολοκληρωτικών ιδεών, όχι και πάλι γιατί έτσι θα πάρει αύριο την εξουσία το όποιο ακροδεξιό κόμμα, ή θα πληθύνουν οι καθαυτό χουνταίοι και θα κατεβάσουν τανκς. Ο κίνδυνος είναι η ανοχή απέναντι σε πρόσωπα και ιδέες, ο κίνδυνος είναι η εξοικείωση, για να μην πω η συμφιλίωση, με τις ιδέες, μέσα από την εξοικείωση με τα πρόσωπα-φορείς των ιδεών, όσο μάλιστα (ή κυρίως όταν) τις κρύβουν πίσω από γραφική λ.χ. συμπεριφορά, αυτήν που τους εξασφαλίζει προβεβλημένη θέση σε δημόσιο βήμα, στην τηλεόραση παναπεί, ο κίνδυνος είναι η δηλητηρίαση του κοινωνικού ιστού, μέσα από έναν πολιτικοϊδεολογικό αμοραλισμό.

Και ας μην έχουμε δηλαδή δικτατορία, κι ας μην υπάρχει προοπτική δικτατορίας, έλλειμμα δημοκρατίας είναι οπωσδήποτε αυτό που ζούμε, στην επικράτεια φερειπείν της απολυταρχικής, ούτε λόγος, τηλοψίας.

Και τότε κίνδυνος δεν είναι αποκλειστικά οι καθαυτό φορείς των ολοκληρωτικών ιδεών. Αλλά μαζί ή κυρίως οι προαγωγοί των ιδεών αυτών, όσοι προβάλλουν δηλαδή τα πρόσωπα-φορείς τέτοιων ιδεών, καλλιεργώντας ουσιαστικά αυτό τον πολιτικοϊδεολογικό αμοραλισμό.

Πριν όμως φτάσω σ’ αυτόν τον πραγματικό κίνδυνο, θα ’θελα να μείνω λίγο και στον μη κίνδυνο: τον ακίνδυνο, όπως είπαμε, Παττακό, τον «μισοσαλεμένο», όπως τον χαρακτηρίζουν, κι άρα, «έλα μωρέ, δε βαριέσαι». Που του αναγνωρίστηκε δηλαδή το ακαταλόγιστο και πάντα κάποιο κανάλι θα μας τον βάλει μες στο σπίτι μας στις σχετικές επετείους.

Όμως ποια έννοια ποιας δημοκρατίας επιβάλλει να του παραχωρηθεί ο λόγος, για να μας πει τι κάθε φορά; Αυτά που επί εφτά χρόνια μας τα έλεγε με το κνούτο και τώρα μας τα λέει μ’ ένα απροκάλυπτα ειρωνικό χαμόγελο. Γιατί το κνούτο τώρα, το ξέρει, είναι η τηλεόραση.

Έτσι, τον Ιούλιο φέτος γιορτάσαμε την επέτειο του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο καθώς και την επέτειο της αποκατάστασης της δημοκρατίας με τον Παττακό στο δελτίο ειδήσεων του Άλτερ –που την προηγούμενη μόλις μέρα είχε φιλοξενήσει άλλον «ακίνδυνο», τον Πλεύρη πατέρα, που μέσα από ένα σόου γραφικότητας και αυτός είπε κάποια στιγμή, με μάτι να γυαλίζει, ότι σε μερικά χρόνια θα μας ξαναδέσουν, αλλά αυτήν τη φορά θα μας δέσουν σωστά.

Συναυτουργοί και προαγωγοί

Πίσω στον Παττακό όμως, αυτόν που η δημοκρατία μας τον συγχώρεσε και τον αποφυλάκισε, και έκτοτε ο δημόσιος βίος τον δεξιώνεται επισήμως. Από ένα πολύ ενδιαφέρον ιστολόγιο, το ANemos, μεταφέρω τη συνέντευξη με την οποία τίμησε την περσινή επέτειο της 21ης:

«Στη Μηχανή του χρόνου (Alpha) ο Παττακός δίνει συνέντευξη για τα έργα του στρατιωτικού καθεστώτος. Ούτε η πρώτη φορά που μιλάει είναι και φυσικά κάθε άλλο παρά η πρώτη που αρνείται ότι ασκήθηκε βία κατά του λαού των Ελλήνων. Και οι συλλήψεις;

»Α, όχι, ένας περιορισμός ήταν της πολιτικής ηγεσίας του τόπου σε ένα ξενοδοχείο στο Πικέρμι. Πρώτης κατηγορίας, χλιδή. Ό,τι ζήτησαν το είχαν. Ζήτησαν να παίζουν πρέφα, το επιτρέψαμε, έπαιζαν πρέφα, ρωτήσαμε τι θέλουν να τρώνε, ό,τι ζήτησαν, αστακό κάθε μέρα, χίλιες δραχμές κόστιζε το γεύμα ημερησίως κατ’ άτομο.

»Και η Γυάρος; ρωτάει ο δημοσιογράφος.

»Και στη Γυάρο, όλα τα ’χαν.

»Και αστακό;

»Ναι, και αστακούς... (μια χαμογελαστή γκριμάτσα στα χείλη του Παττακού γίνεται ανατριχιαστική ειρωνεία για όσους γνώρισαν τη βία της εξορίας)... κολυμπούσαν γύρω γύρω, απλώς δεν τους έπιαναν... [...] Ακούτε αυτά που σας λένε για βασανισμούς, για ξύλο; Τα έχετε πιστέψει. Δεν ήταν έτσι, είναι όλα ψέματα...»

Αυτά τα ακίνδυνα από έναν ακίνδυνο.

Και μέσα από μια σοβαρή πάντως εκπομπή, που μπορεί θεωρητικά, αντίθετα από ό,τι σ’ ένα πάνελ ή στα τηλεπαράθυρα ενός δελτίου ειδήσεων, να φωτίσει διαφορετικά τον λόγο ενός συνεντευξιαζομένου. Ωστόσο, θα μου επιτραπεί να επιμείνω: από πού κι ώς πού ο λόγος, στον Παττακό εν προκειμένω;

Από πού κι ώς πού, με ποια έννοια ποιας πάλι δημοκρατίας, ξαναλέω πηγαίνοντας τώρα παρακάτω, από πού κι ώς πού λοιπόν ο λόγος, επί παντός, από παντού και καθημερινά, στον Γεωργιάδη λόγου χάρη, στον Καρατζαφέρη, και λοιπούς –πάντα συγκεκριμένους, με συγκεκριμένη δηλαδή τηλεοπτική συμπεριφορά και όχι για λόγους τάχα πολιτικής εκπροσώπησης; Δεν είναι τζάμπα ο τζερτζελές, η τηλεθέαση δηλαδή, για τη δημοκρατία· έχει κόστος, κόστος τεράστιο μακροπρόθεσμα, ανυπολόγιστο.

Γιατί η μεγάθυμη τάχα δημοκρατία είναι εντέλει ράθυμη, χαζοχαρούμενη. Και τότε αυτοαναιρούμενη και αυτοχειριαζόμενη.

Θα συνεχίσω.