Ευφυΐα και κουτοπονηριά των λέξεων

Λέξεις με καπέλο, υπερτιμημένες δηλαδή, λέξεις με φιόγκο άλλες, αφού μόνο εκζήτηση μαρτυρούν, ή πάλι λέξεις που αλλάζουν συχνά σημασία κι αφήνουν πίσω τους τα λεξικά.

Νά, η παθογένεια, κλάδος της γενικής παθολογίας ο οποίος μελετά το μηχανισμό πρόκλησης ασθενειών, έγινε συνώνυμο της λ. παθολογία ή, στην καλύτερη περίπτωση, ο ίδιος ο μηχανισμός πρόκλησης ασθενειών. Έτσι, η «παθογένεια του δικομματισμού» ή η «παθογένεια της πολιτικής μας ζωής» προφανώς είναι αυτό που λέγαμε κάποτε «παθολογία», φορτισμένη με την έννοια του μηχανισμού που δημιουργεί νοσηρές καταστάσεις. Κέρδος εντέλει, έστω κι αν τείνει να γίνει λέξη πασπαρτού κι αυτή.

Το ίδιο η εκφραστικότατη λ. ενοχικός («ενοχικό άτομο»), που δεν έχει την παραμικρή σχέση με τον όρο της νομικής («ενοχικό δίκαιο»), τον μόνο που δέχονται ωστόσο τα λεξικά και οι φύλακές τους. Άλλο, το διακύβευμα, πολύτιμη μετάφραση του γαλλικού enjeu (κοπιράιτ Άγγελου Ελεφάντη, αν δεν γελιέμαι), πολυχλευασμένο κι ωστόσο απολύτως νόμιμη, και γόνιμη, παραγωγή από το υπέροχο ρήμα διακυβεύω.

Από την άλλη μπάντα, λέξεις με καπέλο, που γνωρίζουν δόξες τελευταία. Δείγμα, δύο από τις πιο ενοχλητικές στις συνδηλώσεις τους, το αφήγημα και η ανομία.

Το αφήγημα, η γνωστή μας λέξη για τη γραπτή εξιστόρηση π.χ., με φιόγκο σήμερα, μεγαλοπιάνεται στην πιο πολιτικάντικη αγορά: «Ζητείται νέο αφήγημα για την Ελλάδα» διάβαζα τις προάλλες στο Βήμα, βασικό προαγωγό αν όχι γεννήτορα της λέξης, λίγο πιο πριν ήταν «Το νέο αφήγημα του Γιώργου» και ξανά σάλπισμα «Για ένα νέο εθνικό αφήγημα» και πλήθος άλλα. Ώστε μεγαλοστομίας σημαντική η λέξη, μια τάχα μοντερνιά, να ντύσει την πιο παλιά πολιτική, που τρόμαξε άλλες παλιές λέξεις, όπως «όραμα» και «Μεγάλη Ελλάδα».

Και η ανομία, τώρα π.χ. που η Βίλα Αμαλία αναγορεύτηκε κέντρο, άντρο, χώρος ανομίας. Κι αυτή γνωστή μας λέξη, σε έκρηξη τα τελευταία χρόνια, ιδίως από τον Δεκέμβρη του 2008, ίσως όχι τυχαία, αφού οι άγγελοι πρωτοστάτες κατήγοροι της «ανομίας» προέρχονταν πολλοί από τον περιλάλητο χώρο της νεορθοδοξίας. Έτσι, ανομία αντί για παρανομία, με έντονη οσμή ηθικολογίας. Γιατί η παρανομία μετρά την τήρηση του νόμου ενώ η ανομία μιλάει κυρίως για ηθική: «Παράνομη και ανήθικη πράξη· αμάρτημα, κρίμα» είναι ο πιο ευσύνοπτος ορισμός, στο λεξικό του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη.

Ηθικολογία λοιπόν αντί για πολιτική, αφού η ηθικολογία υπηρετεί άλλη, γνωστή ιδεολογία. Κι ας λένε οι λέξεις. Ή μάλλον: το λένε οι λέξεις. Ν’ ακούς μόνο χρειάζεται.

Οι κουκουλοφόροι Ζαπατίστας

21 Δεκεμβρίου του 2012, ημέρα που αναμενόταν η κατά Μάγια συντέλεια του κόσμου, κάπου 40.000 άλλοι Μάγια, κουκουλοφόροι Ζαπατίστας, με σιωπηλή πορεία σε σχηματισμό, κάτω απ’ τη βροχή και τις επευφημίες των πολιτών, γέμισαν τις πλατείες των πόλεων της Τσιάπας του Μεξικού. Έμειναν τρεις ώρες, πάντα σιωπηλοί, και σιωπηλοί γύρισαν στις κοινότητές τους. Ήταν οι ίδιες πλατείες στις ίδιες πόλεις που είχαν καταλάβει την Πρωτοχρονιά του 1994, κατά την ένοπλη εξέγερσή τους.

«Τ’ ακούσατε; Αυτός είναι ο ήχος του κόσμου σας που καταρρέει. Είναι ο ήχος της αναγέννησής μας. Εκείνη την ημέρα ήταν νύχτα. Και νύχτα θα είναι όταν θα έρθει εκείνη η άλλη μέρα. Δημοκρατία! Ελευθερία! Δικαιοσύνη!» Αυτό ήταν το μήνυμα που διοχέτευσαν στο Διαδίκτυο, ουσιαστικά το μόνο που κάλυψε την ενέργεια αυτή, όταν οι εφημερίδες μας και τα κανάλια μας είχαν παραδοθεί στην ανεκδοτολογία για το τέλος του κόσμου.

Ή μήπως θέλησαν να προφυλάξουν την ψυχική μας υγεία από τον τρόμο της κουκούλας, που, άπαπα, ποτέ κανείς στην ιστορία δεν φόρεσε, μόνο οι μπαχαλάκηδες και τα παιδιά των βορείων προαστίων –είπαν οι διανοούμενοι των βορείων ακριβώς προαστίων.