Άρον τον Προμαχώνα σου…

 (Εφημερίδα των συντακτών 6 Νοεμ. 2021)

* Τρία γιγάντια στρογγυλά χτένια με αραιά δόντια, για τα άγρια μαλλιά τζίβες μιας ακόμα πιο γιγάντιας μάγισσας, από αγριευτικό παιδικό παραμύθι, ή όνειρο εφιάλτη, για μικρούς και για μεγάλους.

Τσιμπιέσαι: όχι· είσαι ξύπνιος, μέρα με φως κιόλας, να το βλέπεις καλύτερα, στην ωραία ανοιχτωσιά του κήπου μπροστά στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πατησίων. Που τι τη χρειάζεται όμως τόση ανοιχτωσιά; Κόψ’ της κάτι, κόψε λίγο κι από την πρόσοψη του επιβλητικού νεοκλασικού κτιρίου (σχέδια Λάνγκε-Κάλκου, τελική διαμόρφωση Τσίλερ), νά, μ’ ένα σύγχρονο γλυπτό, κι έχεις τη σύγχρονη τέχνη σε μια γόνιμη συνομιλία με τον κλασικισμό: ωραία δεν τα γράφω;

Πιο ωραία όμως τα έγραφαν στην ιστοσελίδα του υπουργείου πολιτισμού (για την παρουσίαση του γλυπτού την 1η Οκτωβρίου του 2016): «το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο παρουσιάζει στον κήπο της οδού Πατησίων το μνημειώδες έργο σύγχρονης γλυπτικής της Βένιας Δημητρακοπούλου με τίτλο Προμαχώνες. Ο τίτλος και η μορφή του έργου συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους και νοηματοδοτούν τις συλλογικές αντιστάσεις στις βέβαιες επιβουλές ενός αβέβαιου μέλλοντος. Οι Προμαχώνες είναι τρεις, όχι ένας μόνος, και συνιστούν την “πρώτη γραμμή”, τις επάλξεις. Οι πιέσεις που δέχονται μοιάζουν να είναι μεγάλες, όχι όμως ολέθριες: οι Προμαχώνες δεν καταρρέουν, αλλάζουν κλίση, αντέχουν, ανθίστανται».

Το ’χω δει και ξαναδεί το «μνημειώδες έργο», πάντα φευγαλέα, μέσα απ’ τ’ αυτοκίνητο. Τελευταία συνδυάζω κάποιες υποχρεώσεις μου στην περιοχή μ’ έναν καφέ στον κήπο του Μουσείου, κι έτσι τον ζω ο ίδιος τον εφιάλτη. Γιατί το έργο είναι φτιαγμένο, έχει τοποθετηθεί, για την ακρίβεια, έτσι που να το βλέπεις από μπρος μονάχα. Στην καφετέρια, δίπλα, σού κρύβει από πολλά σημεία το Μουσείο, το μεγαλύτερο μέρος του κήπου, και προπαντός σε καταπλακώνει με το μέγεθός του και τους τόνους ατσάλι, γεννώντας σου κλειστοφοβία στον πιο ανοιχτό χώρο.

Το κωμικό; Μπείτε στο διαδίκτυο, γκουγκλάρετε τα σχετικά, και στην ενότητα Εικόνες θα δείτε ουκ ολίγες φωτογραφίες από την ιστοσελίδα της ίδιας της γλύπτριας, από γωνία που εξαφανίζει πάνω κι απ’ το μισό Μουσείο, σε κάποια μάλιστα ολόκληρο!

Η αγορά (η δωρεά; δεν ξέρω) και η εγκατάσταση ήταν για τα 150 χρόνια από τη θεμελίωση του Μουσείου. Στα 200 ευτυχώς δεν θα ζω, να δω άλλο ένα «μνημειώδες έργο» να κλείνει και το άλλο μισό της πρόσοψης και του κήπου.

Ντε γκούστιμπους…, όπως πάντα, και κάποιοι άλλοι θα οικτίρουν την ασχετοσύνη μου, αν δεν σταμάτησαν κιόλας το διάβασμα. Πάντως, είτε αριστούργημα είτε τερατούργημα, ένα βασικό πάντοτε θέμα είναι η κλίμακα και η τοποθέτηση του έργου, που ως γνωστόν μπορεί να αναδείξει ή να χαντακώσει ένα έργο.

* Είχα αρχίσει με το καινούριο άγαλμα που παριστάνει την Κάλλας, και που επιπλέον αδικεί και αδικείται από τη λάθος κλίμακα και σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο, το ίδιο το βάθρο κτλ. Αναφέρθηκα και στην προτομή της Μελίνας στην αρχή της Αρεοπαγίτου, αριστούργημα μπροστά στην Κάλλας, που χάνει πρώτα πρώτα από την κοντόχοντρη βάση της κι έπειτα από τη θέση. Και έγραφα, για πολλοστή μάλιστα φορά, για το μνημείο των Ποντίων στην πλατεία Αλεξάνδρας του Πειραιά, το ίδιο το κατασκεύασμα, τη θέση του κτλ.: αυτό ειδικά που αναδεικνύει το μείζον θέμα των δωρεών (εδώ του Μαρινάκη), όπου ο καθένας με τον παρά του επιβάλλει ό,τι του κατέβει, χωρίς διαγωνισμό, βαρβαρίζοντας τον δημόσιο χώρο εσαεί.

Ανάλογες ασχημίες σε δημόσιο χώρο από δωρεές, όπως έχω ξαναγράψει, είναι μια ανεκδιήγητη κρήνη σε άσχετο επιπλέον σημείο στον Εθνικό Κήπο, δωρεά κάποιου ελληνοαμερικανικού σωματείου, και προπαντός μια σοσιαλιστικού ρεαλισμού σύνθεση σ’ ένα παρκάκι πίσω από το Χίλτον, με κάτι σχολιαρόπαιδα που διαβάζουν σε μια πλάκα που τους δείχνει ο δάσκαλός τους έναν λογοκριμένο Σολωμό, το περίφημο: «Κλείσε στην ψυχή σου την Ελλάδα –ή οτιδήποτε άλλο– και θα αισθανθείς κάθε είδους μεγαλείο», χωρίς το «ή οτιδήποτε άλλο» (o altra cosa), που το παραλείπουν συστηματικά οι εθνοκάπηλοι, για να φέρουν τον ποιητή στα μέτρα τους. Δωρεά κι αυτό, από σχολείο, ναό της μάθησης δηλαδή και τώρα της παραχάραξης, τα Εκπαιδευτήρια Δούκα!

* Υπάρχουν όμως και σπουδαία έργα, κατά την άποψή μου πάντα, που απαξιώνονται ακριβώς από τη λάθος κλίμακα και θέση, όπως το γλυπτό του Δημήτρη Αρμακόλα στη διασταύρωση Ερμού και Βουλής, πνιγμένο από τα τεράστια κτίρια τριγύρω, μες στη μύτη των πολυπληθών περαστικών. Ή ο ανδριάντας του Ελύτη, όπως έχω ξαναγράψει, στη Δεξαμενή, που αποδίδει πιστά τον ποιητή (αντίθετα από τις καμαρωτές ανοησίες του Μπακογιάννη και της προέδρου του Συλλόγου Μαρία Κάλλας πως κανένα άγαλμα δεν μοιάζει με το παριστώμενο πρόσωπο, όπως είδαμε στο προηγούμενο)· πιστά λοιπόν αλλά ακριβώς σε φυσικό μέγεθος, με αποτέλεσμα έναν κοντοστούπη Ελύτη, γιατί βασικός κανόνας στη γλυπτική είναι πως, για να φαίνεται φυσικό ένα άγαλμα, πρέπει να γίνει μεγαλύτερο απ’ το κανονικό! Έτσι, προστέθηκε δεύτερο βάθρο πάνω στο αρχικό, μπας και ψηλώσει καμιά στάλα ο ποιητής –μάταιος κόπος.

Κι είναι και ο περήφανος, γυμνός Έφηβος του Απάρτη, που ένα διάστημα τον είχαν πετάξει στη διασταύρωση Καλλιρόης και Βουλιαγμένης, σε κατηφορικό κιόλας σημείο, κι έδειχνε ένα κακόμοιρο εφηβάκι δίχως ρουχαλάκια. Και πόσα άλλα…

Κακοποίηση προσώπων, έργων, δημόσιου χώρου. Ασχετοσύνη, μωροφιλοδοξία, δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία, η συνεισφορά μας στην τέχνη.