Μίκης, "ο άνθρωπος των αντιθέτων", Της Θεανούς; τότε και της Μαρίνης!, Oi neoi mas kai oi xenes mousikes
Τα Νέα, 14 Μαΐου 2011
Ο άνθρωπος των αντιθέτων
Τα στερεότυπα φέρουν πάντοτε τη δική τους ιδεολογία, ανεξάρτητα ή και αντίθετα από τις προθέσεις μας και τις ιδέες μας
Το «Μαουτχάουζεν», η παλιά, υπέροχη ελεγεία του Θεοδωράκη για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, δεν μπορεί να συμψηφίζει επ’ άπειρον άλλες, αμφιλεγόμενες θέσεις του
«Γι’ αυτό είμαι άνθρωπος των αντιθέτων» χαριτολόγησε ο Μίκης Θεοδωράκης όταν διάβαζε την ιδρυτική διακήρυξη της Σπίθας, στο σημείο που ζήτησε «να οχυρωθούμε σαν αστακοί», συνειδητοποιώντας ότι λίγο πριν είχε ζητήσει μείωση των αμυντικών δαπανών! «Αυτό έρχεται σε κατάφωρη αντίθεση με όσα είπα προηγουμένως» μουρμούρισε, και πρόσθεσε το εισαγωγικό εδώ χαριτολόγημα περί ανθρώπου των αντιθέτων (Δ. Ψαρράς, «Ο Σπίθας και το Παιδί Φάντασμα την εποχή του Μνημονίου», iospress.gr).
διαβάστε τη συνέχεια...
Όμως, «αντίθετα» με «αντίθετα» έχουν διαφορά. Άλλα διασκεδάζονται με το χιούμορ, όπως εδώ, όπου βοά το γεγονός ότι το πολυσέλιδο κείμενο είχε συντάκτες περισσότερους από έναν. Σε άλλα, όπως το πρόεδρος των Λαμπράκηδων και υπουργός του Μητσοτάκη, θα μπορούσαμε να σεβαστούμε τη σκοπιά του ίδιου του Θεοδωράκη, ακόμα κι αν εμείς τη βλέπουμε σαν αλλαγή πλεύσης.
Υπάρχουν όμως και οριακά σημεία, όπου τα αντίθετα παραμένουν πεισματικά ασυμφιλίωτα, ανεξάρτητα και από τις προθέσεις μας, και δεν επιδέχονται και οποιονδήποτε συμψηφισμό. Έτσι, το «Μαουτχάουζεν», η παλιά, υπέροχη ελεγεία του Θεοδωράκη για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, δεν μπορεί να συμψηφίζει επ’ άπειρον, και πόσο μάλλον να διαγράφει, διάφορες αντισημιτικές θέσεις του.
Αναφέρομαι στην αναστάτωση που προκλήθηκε με την ανάκληση τιμητικής πρόσκλησης για συναυλία με το «Μαουτχάουζεν» σε τελετή μνήμης για τα θύματα του ναζισμού στην Αυστρία. Άρχισε πάλι ο ολοφυρμός για τα ξένα κέντρα που μας πολεμούν, οι κατάρες για τους Αυστριακούς που δεν κοιτάν το φιλοναζιστικό παρελθόν τους. Μέχρι τον πρέσβη στείλαμε να ζητήσει εξηγήσεις!
Όμως οι δηλώσεις του Θεοδωράκη δεν αναιρούνται, ξαναλέω, ούτε από τη μαγεία του «Μαουτχάουζεν», ούτε από αγαπητικές εξομολογήσεις για το λαό των Εβραίων ή αναλύσεις –εδώ μαζί του!– για την εγκληματική πολιτική του κράτους του Ισραήλ απέναντι στους Παλαιστίνιους.
Αλλ’ ιδού οι δηλώσεις:
«Πίσω από ό,τι γίνεται σήμερα, είτε οι πόλεμοι στο Ιράκ, είτε η επίθεση η οικονομική η οποία γίνεται και στην Αμερική και στην Ασία και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα σήμερα, συνδέονται απολύτως με τον σιωνισμό. Ο οποίος σιωνισμός, οι Εβραιοαμερικάνοι, ήτανε πίσω από τον Μπους και πίσω απ’ τον Κλίντον και τέτοια» (2011).
«Είμαστε δύο λαοί ανάδελφοι στον κόσμο, εμείς και οι Εβραίοι, αυτοί όμως έχουν το φανατισμό και καταφέρνουν να επιβάλλονται… Σήμερα μπορούμε να πούμε ότι αυτός ο μικρός λαός είναι στη ρίζα του κακού…» (2003).
Αλλά ακόμα και σε «Απάντηση σε κατηγορίες που απηύθυναν εναντίον του γνωστοί κύκλοι για Αντισημιτισμό», έχουμε πάλι παραδοσιακές, στερεότυπες αντισημιτικές απόψεις, ντυμένες τον εξαγνιστικό χιτώνα του αντισιωνισμού, για τους σιωνιστές που «ελέγχουν σε ποσοστό 99% τη μουσική ζωή της Οικουμένης» ή για το «Εβραιοαμερικανικό λόμπι» με το «σχέδιο άλωσης των Εθνών-Κρατών».
Όμως εδώ πια έχουμε άλωση, αν μη τι άλλο, της κοινής λογικής.
Της Θεανούς; τότε και της Μαρίνης!
Από πού αντλεί το αρχαίο κλέος και τους τίτλους ευγενείας της η γενική σε -ούς, από τη Σαπφώ ή από τη Μαριγώ;
«Δέησις Θεανώς …» διάβασα στο κάτω μέρος μιας αγιογραφίας, μπαίνοντας αριστερά, στην Αγία Τριάδα, τη μητρόπολη του Πειραιά.
Θεανώς; και πλάι στο παλιό τριτόκλιτο «δέησις»; Βεβαίως, λέω εγώ, τι εγώ, όλη η ιστορία της γλώσσας: από τον 1ο αιώνα μ.Χ., σύμφωνα με την πλέον έγκυρη καταγραφή του πατέρα της γλωσσολογίας στην Ελλάδα, του Γ. Ν. Χατζιδάκι,* ώς τον 21ο, τον δικό μας, οπότε επιστρέψαμε στο «Θεανούς».
Θεανώς λοιπόν και όχι «Θεανούς» –και μάλιστα σε εκκλησία, όπου ως γνωστόν καλλιεργείται η λογιότερη πάντα γλώσσα.
Για ένα «θεατρικό δρώμενο της Θεανούς Μεταξά» διάβασα στο Αθηνόραμα. Ψάχνω στο διαδίκτυο να δω μήπως το θέλει η ίδια έτσι, συνειδητοποιώ ότι πρόκειται για μια νεαρότατη ηθοποιό που την είχα γνωρίσει τυχαία, την είχα έπειτα απολαύσει και σε παράστασή της και είχα την άνεση να της τηλεφωνήσω: «Πώς το λες το όνομά σου στη γενική» τη ρώτησα. «Τι να σου πω» δίστασε, «Θεανούς είναι το σωστό, έτσι μου έλεγε η δασκάλα στο σχολείο· υπάρχει και το Θεανώς, αλλά δεν ξέρω: πολύ λάθος είναι;»
Ιδού λοιπόν που ένα σημερινό παιδί τη βρήκε περίπου συντελεσμένη την αλλαγή, την επιστροφή δηλαδή στον αρχαϊκό τύπο, και μοιραία θεωρεί αυτόν σωστό, και λάθος τον άλλο. Το εντυπωσιακό είναι ότι, αντίθετα με τη Θεανώ, η δασκάλα της είχε μεγαλώσει με τον τύπο σε -ώς, ώσπου μια μέρα, ξαφνικά, τον «απέρριψε», συμβαδίζοντας με το ρεύμα της εποχής. Που πάει πίσω, αιώνες πίσω.
Και βέβαια ο νεκραναστημένος τύπος «της Θεανούς» συμπαρασύρει και τα λαϊκά ονόματα: «της Ζωζούς», «της Γωγούς», όπως τα βλέπουμε όλο και πιο συχνά, ή «της Αργυρούς»: «Η Ευγενία» λέει ο σύζυγός της Σπύρος-Άδωνις «είναι φοβερή στο μαγείρεμα. Έχει πάρει και το βιβλίο της Αργυρούς και κάνει πολλές συνταγές».
Και τι μπορεί να σημαίνει επιτέλους το «επιχείρημα» πως έτσι κλινόταν στα αρχαία; Και γιατί τότε μονάχα «της Φωφούς» και «της Λενιούς»; Την αρχαία τους κατάληξη τη δικαιούνται όλοι: «του Λεωνίδου», όπως λέει για τον αδερφό του πάλι ο Σπύρος-Άδωνις.
Ή της Μαρίνης Καραϊτίδη, του Σοφοκλέους Σχορτσιανίτη, της Δεσποίνης Βανδή.
* «Τον 1ον μ.Χ. αιώνα [...] τα θηλυκά εις ώ - ούς κλίνονται ομοίως τοις πρωτοκλίτοις, ήτοι μετά του αυτού φωνήεντος και εν τη γενική, της Κλειώς, της Σαπφώς» (Σύντομος Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσης, 1915).
σήματα (Oi neoi mas kai oi xenes mousikes)
«Οι νέοι μπορούν να καταλάβουν σήμερα τον Βιζυηνό, τον Παπαδιαμάντη κτλ.;» ρωτάει ο δημοσιογράφος τον σκηνοθέτη Δήμο Αβδελιώδη (Τρίτο Πρόγραμμα, 7/5· παραθέτω από μνήμης). «Απολύτως» απαντάει ο σκηνοθέτης. «Είστε σίγουρος;» επιμένει δυσαρεστημένος ο δημοσιογράφος. «Ναι, γιατί δεν είναι θέμα λέξεων, αλλά νοήματος» επιμένει και ο σκηνοθέτης. «Εσείς όμως είχατε ακούσματα…» δεν θα του τη χαρίσει ο δημοσιογράφος, «ενώ σήμερα οι νέοι, με τις ξένες μουσικές…» τού δίνει τη χαριστική βολή.
Δίκιο έχει, σκέφτομαι, καθώς φέρνω στο νου μου όλους αυτούς τους ξένους, με τις ξένες μουσικές τους, που γεμίζουν στις συναυλίες τους με νέους και τους σέρνουν στο χαμό: Mahairitsas, Makedonas, Farantouri, Alkinoos Ioannidis, Mikroutsikos, Thivaios, Arleta, Thanassis Papakonstantinou, Galani, Κraounakis, Bassis, Vassilis Papakonstantinou, Arvanitaki, Protopsalti, Thalassinos, Malamas… κ.ά. κ.ά.
(Είναι βέβαια κι άλλοι ξένοι, σωρός, με ξένες μουσικές, Terzis, Rouvas, Vissi, Remos, Vandi, Adamantidis, Nino, Theodoridou…, αλλά αυτοί έτσι κι αλλιώς δεν θα υπάρχουν καν για τον ελιτισμό του δημοσιογράφου μας.)
Ο άνθρωπος των αντιθέτων
Τα στερεότυπα φέρουν πάντοτε τη δική τους ιδεολογία, ανεξάρτητα ή και αντίθετα από τις προθέσεις μας και τις ιδέες μαςΤο «Μαουτχάουζεν», η παλιά, υπέροχη ελεγεία του Θεοδωράκη για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, δεν μπορεί να συμψηφίζει επ’ άπειρον άλλες, αμφιλεγόμενες θέσεις του
«Γι’ αυτό είμαι άνθρωπος των αντιθέτων» χαριτολόγησε ο Μίκης Θεοδωράκης όταν διάβαζε την ιδρυτική διακήρυξη της Σπίθας, στο σημείο που ζήτησε «να οχυρωθούμε σαν αστακοί», συνειδητοποιώντας ότι λίγο πριν είχε ζητήσει μείωση των αμυντικών δαπανών! «Αυτό έρχεται σε κατάφωρη αντίθεση με όσα είπα προηγουμένως» μουρμούρισε, και πρόσθεσε το εισαγωγικό εδώ χαριτολόγημα περί ανθρώπου των αντιθέτων (Δ. Ψαρράς, «Ο Σπίθας και το Παιδί Φάντασμα την εποχή του Μνημονίου», iospress.gr).
διαβάστε τη συνέχεια...
Όμως, «αντίθετα» με «αντίθετα» έχουν διαφορά. Άλλα διασκεδάζονται με το χιούμορ, όπως εδώ, όπου βοά το γεγονός ότι το πολυσέλιδο κείμενο είχε συντάκτες περισσότερους από έναν. Σε άλλα, όπως το πρόεδρος των Λαμπράκηδων και υπουργός του Μητσοτάκη, θα μπορούσαμε να σεβαστούμε τη σκοπιά του ίδιου του Θεοδωράκη, ακόμα κι αν εμείς τη βλέπουμε σαν αλλαγή πλεύσης.
Υπάρχουν όμως και οριακά σημεία, όπου τα αντίθετα παραμένουν πεισματικά ασυμφιλίωτα, ανεξάρτητα και από τις προθέσεις μας, και δεν επιδέχονται και οποιονδήποτε συμψηφισμό. Έτσι, το «Μαουτχάουζεν», η παλιά, υπέροχη ελεγεία του Θεοδωράκη για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, δεν μπορεί να συμψηφίζει επ’ άπειρον, και πόσο μάλλον να διαγράφει, διάφορες αντισημιτικές θέσεις του.
Αναφέρομαι στην αναστάτωση που προκλήθηκε με την ανάκληση τιμητικής πρόσκλησης για συναυλία με το «Μαουτχάουζεν» σε τελετή μνήμης για τα θύματα του ναζισμού στην Αυστρία. Άρχισε πάλι ο ολοφυρμός για τα ξένα κέντρα που μας πολεμούν, οι κατάρες για τους Αυστριακούς που δεν κοιτάν το φιλοναζιστικό παρελθόν τους. Μέχρι τον πρέσβη στείλαμε να ζητήσει εξηγήσεις!
Όμως οι δηλώσεις του Θεοδωράκη δεν αναιρούνται, ξαναλέω, ούτε από τη μαγεία του «Μαουτχάουζεν», ούτε από αγαπητικές εξομολογήσεις για το λαό των Εβραίων ή αναλύσεις –εδώ μαζί του!– για την εγκληματική πολιτική του κράτους του Ισραήλ απέναντι στους Παλαιστίνιους.
Αλλ’ ιδού οι δηλώσεις:
«Πίσω από ό,τι γίνεται σήμερα, είτε οι πόλεμοι στο Ιράκ, είτε η επίθεση η οικονομική η οποία γίνεται και στην Αμερική και στην Ασία και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα σήμερα, συνδέονται απολύτως με τον σιωνισμό. Ο οποίος σιωνισμός, οι Εβραιοαμερικάνοι, ήτανε πίσω από τον Μπους και πίσω απ’ τον Κλίντον και τέτοια» (2011).
«Είμαστε δύο λαοί ανάδελφοι στον κόσμο, εμείς και οι Εβραίοι, αυτοί όμως έχουν το φανατισμό και καταφέρνουν να επιβάλλονται… Σήμερα μπορούμε να πούμε ότι αυτός ο μικρός λαός είναι στη ρίζα του κακού…» (2003).
Αλλά ακόμα και σε «Απάντηση σε κατηγορίες που απηύθυναν εναντίον του γνωστοί κύκλοι για Αντισημιτισμό», έχουμε πάλι παραδοσιακές, στερεότυπες αντισημιτικές απόψεις, ντυμένες τον εξαγνιστικό χιτώνα του αντισιωνισμού, για τους σιωνιστές που «ελέγχουν σε ποσοστό 99% τη μουσική ζωή της Οικουμένης» ή για το «Εβραιοαμερικανικό λόμπι» με το «σχέδιο άλωσης των Εθνών-Κρατών».
Όμως εδώ πια έχουμε άλωση, αν μη τι άλλο, της κοινής λογικής.
Της Θεανούς; τότε και της Μαρίνης!
Από πού αντλεί το αρχαίο κλέος και τους τίτλους ευγενείας της η γενική σε -ούς, από τη Σαπφώ ή από τη Μαριγώ; «Δέησις Θεανώς …» διάβασα στο κάτω μέρος μιας αγιογραφίας, μπαίνοντας αριστερά, στην Αγία Τριάδα, τη μητρόπολη του Πειραιά.
Θεανώς; και πλάι στο παλιό τριτόκλιτο «δέησις»; Βεβαίως, λέω εγώ, τι εγώ, όλη η ιστορία της γλώσσας: από τον 1ο αιώνα μ.Χ., σύμφωνα με την πλέον έγκυρη καταγραφή του πατέρα της γλωσσολογίας στην Ελλάδα, του Γ. Ν. Χατζιδάκι,* ώς τον 21ο, τον δικό μας, οπότε επιστρέψαμε στο «Θεανούς».
Θεανώς λοιπόν και όχι «Θεανούς» –και μάλιστα σε εκκλησία, όπου ως γνωστόν καλλιεργείται η λογιότερη πάντα γλώσσα.
Για ένα «θεατρικό δρώμενο της Θεανούς Μεταξά» διάβασα στο Αθηνόραμα. Ψάχνω στο διαδίκτυο να δω μήπως το θέλει η ίδια έτσι, συνειδητοποιώ ότι πρόκειται για μια νεαρότατη ηθοποιό που την είχα γνωρίσει τυχαία, την είχα έπειτα απολαύσει και σε παράστασή της και είχα την άνεση να της τηλεφωνήσω: «Πώς το λες το όνομά σου στη γενική» τη ρώτησα. «Τι να σου πω» δίστασε, «Θεανούς είναι το σωστό, έτσι μου έλεγε η δασκάλα στο σχολείο· υπάρχει και το Θεανώς, αλλά δεν ξέρω: πολύ λάθος είναι;»
Ιδού λοιπόν που ένα σημερινό παιδί τη βρήκε περίπου συντελεσμένη την αλλαγή, την επιστροφή δηλαδή στον αρχαϊκό τύπο, και μοιραία θεωρεί αυτόν σωστό, και λάθος τον άλλο. Το εντυπωσιακό είναι ότι, αντίθετα με τη Θεανώ, η δασκάλα της είχε μεγαλώσει με τον τύπο σε -ώς, ώσπου μια μέρα, ξαφνικά, τον «απέρριψε», συμβαδίζοντας με το ρεύμα της εποχής. Που πάει πίσω, αιώνες πίσω.
Και βέβαια ο νεκραναστημένος τύπος «της Θεανούς» συμπαρασύρει και τα λαϊκά ονόματα: «της Ζωζούς», «της Γωγούς», όπως τα βλέπουμε όλο και πιο συχνά, ή «της Αργυρούς»: «Η Ευγενία» λέει ο σύζυγός της Σπύρος-Άδωνις «είναι φοβερή στο μαγείρεμα. Έχει πάρει και το βιβλίο της Αργυρούς και κάνει πολλές συνταγές».
Και τι μπορεί να σημαίνει επιτέλους το «επιχείρημα» πως έτσι κλινόταν στα αρχαία; Και γιατί τότε μονάχα «της Φωφούς» και «της Λενιούς»; Την αρχαία τους κατάληξη τη δικαιούνται όλοι: «του Λεωνίδου», όπως λέει για τον αδερφό του πάλι ο Σπύρος-Άδωνις.
Ή της Μαρίνης Καραϊτίδη, του Σοφοκλέους Σχορτσιανίτη, της Δεσποίνης Βανδή.
* «Τον 1ον μ.Χ. αιώνα [...] τα θηλυκά εις ώ - ούς κλίνονται ομοίως τοις πρωτοκλίτοις, ήτοι μετά του αυτού φωνήεντος και εν τη γενική, της Κλειώς, της Σαπφώς» (Σύντομος Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσης, 1915).
σήματα (Oi neoi mas kai oi xenes mousikes)
«Οι νέοι μπορούν να καταλάβουν σήμερα τον Βιζυηνό, τον Παπαδιαμάντη κτλ.;» ρωτάει ο δημοσιογράφος τον σκηνοθέτη Δήμο Αβδελιώδη (Τρίτο Πρόγραμμα, 7/5· παραθέτω από μνήμης). «Απολύτως» απαντάει ο σκηνοθέτης. «Είστε σίγουρος;» επιμένει δυσαρεστημένος ο δημοσιογράφος. «Ναι, γιατί δεν είναι θέμα λέξεων, αλλά νοήματος» επιμένει και ο σκηνοθέτης. «Εσείς όμως είχατε ακούσματα…» δεν θα του τη χαρίσει ο δημοσιογράφος, «ενώ σήμερα οι νέοι, με τις ξένες μουσικές…» τού δίνει τη χαριστική βολή.
Δίκιο έχει, σκέφτομαι, καθώς φέρνω στο νου μου όλους αυτούς τους ξένους, με τις ξένες μουσικές τους, που γεμίζουν στις συναυλίες τους με νέους και τους σέρνουν στο χαμό: Mahairitsas, Makedonas, Farantouri, Alkinoos Ioannidis, Mikroutsikos, Thivaios, Arleta, Thanassis Papakonstantinou, Galani, Κraounakis, Bassis, Vassilis Papakonstantinou, Arvanitaki, Protopsalti, Thalassinos, Malamas… κ.ά. κ.ά.
(Είναι βέβαια κι άλλοι ξένοι, σωρός, με ξένες μουσικές, Terzis, Rouvas, Vissi, Remos, Vandi, Adamantidis, Nino, Theodoridou…, αλλά αυτοί έτσι κι αλλιώς δεν θα υπάρχουν καν για τον ελιτισμό του δημοσιογράφου μας.)
