77. Η ανθοφορία της παράδοσης και τα κοράκια ["μιλάμε αγγλικά"; ε΄]

Τα Νέα, 16.2.2002





Τσοπάνηδες από τα ορεινά της Ηπείρου ξεχειμωνιάζουν στο Ειρήνης και Φιλίας, ρίχνοντας και από καμιά γυροβολιά για να ζεσταθούν



Στον θαλερό κλάδο του Σίμωνα Καρά, στη σχολή και τους μαθητές του, οφείλεται, όπως είδαμε, η αναγέννηση και η εντυπωσιακή άνθηση της παραδοσιακής μουσικής τις τελευταίες δεκαετίες.

Στην προηγούμενη επιφυλλίδα στάθηκα κυρίως στη διάδοση της βυζαντινής μουσικής και εξάντλησα τη σελίδα μου μνημονεύοντας ελάχιστα μόνο ονόματα και σχήματα από αυτά που κατακλύζουν πια την αγορά. Σήμερα θα σταθώ στην ακόμα πιο εντυπωσιακή διάδοση της δημοτικής μουσικής. Και εδώ η αρχή είναι ο Καράς, με την έρευνα, την καταγραφή και με τους δίσκους του, με ηχογραφήσεις λαϊκών οργανοπαιχτών αλλά και του δικού του Συλλόγου, σχεδόν μοναχική φωνή μέσα στον ορυμαγδό αυτού που αργότερα ονομάστηκε «ήχος της Ομόνοιας».

διαβάστε τη συνέχεια...

Αυτήν τη φορά το γιγάντιο έργο του Καρά θα βγει προς τα έξω με τη Δόμνα Σαμίου –όπως έγραφα ότι συνέβη για τη βυζαντινή μουσική με τον Λυκούργο Αγγελόπουλο. Τα χρόνια της δικτατορίας η Δόμνα Σαμίου βάζει το αυθεντικό δημοτικό τραγούδι μέσα στις μπουάτ του Σαββόπουλου, πλάι στη δική του ανατρεπτική μουσική, και φέρνει έτσι σε επαφή ένα ευρύτερο νεανικό κοινό με ένα είδος ουσιαστικά περιφρονημένο, και οπωσδήποτε παραγνωρισμένο. Ακολουθεί πλουσιότατη δισκογραφία, πλήθος συναυλίες, βγαίνουν στο προσκήνιο και άλλοι παλαιότεροι, ο Αηδονίδης, ο Δοϊτσίδης, τώρα γεμίζουν γήπεδα, στάδια, Ηρώδεια, Μέγαρα. Ο ήχος της Ομόνοιας βεβαίως και υπάρχει, αλλά υπάρχουν τώρα και οι άλλοι. Όποιος θέλει, μπορεί τώρα πια να βρει, εκεί που λίγες μόλις δεκαετίες πριν δεν έβρισκε τίποτα.

Και ήρθαν πριν από δέκα τόσα χρόνια τα μουσικά γυμνάσια. Μαθητές του Καρά πρωτοστατούν στην ίδρυση του πρώτου μουσικού γυμνασίου, της Παλλήνης, όπου η παραδοσιακή μουσική διδάσκεται ισότιμα με την ευρωπαϊκή. Τώρα τα μουσικά γυμνάσια απλώνονται από το Ρέθυμνο ώς τη Δράμα, από την Καρδίτσα ώς τη Ζάκυνθο, από το Ίλιον εδώ ώς το Βαρθολομιό Ηλείας. Μαζί με το πιάνο οι μαθητές μαθαίνουν υποχρεωτικά και ένα παραδοσιακό όργανο. Σήμερα τα παιδιά προσεγγίζουν την παράδοση όσο ποτέ άλλοτε (μουσειακά, έστω, αλλά πώς αλλιώς), την εντάσσουν αβίαστα στον δικό τους κόσμο,* εναλλάσσουν το πιάνο με το κλαρίνο (το τόσο παραδοσιακό αλλά –αυτό για τους «ακραιφνείς»– ξενόφερτο), νεανικά μουσικά σχήματα ξεφυτρώνουν συνεχώς, ερασιτεχνικά αλλά και επαγγελματικά, που ερμηνεύουν παραδοσιακή μουσική μαζί και με δική τους μουσική, γραμμένη σήμερα –κι αυτό είναι το πιο εντυπωσιακό– πάνω στους δρόμους τους παλιούς, οι Δυνάμεις του Αιγαίου, ο Λαβύρινθος (Ρος Ντέιλι), ο Βόσπορος, Εν Χορδαίς, τα Παλαιινά Σεφέρια, οι Χαΐνηδες, η Νηφάλιος Μέθη, Saz Grubu.

Πρόσφατα διάβασα στην Καθημερινή (20.1.02) θερμή κριτική για μια έκδοση μαθητών του 2ου Γυμνασίου Κορίνθου, με παλιά δημοτικά της Αργολιδοκορινθίας, ναι, μαθητές γυμνασίου συλλέγουν και καταγράφουν δημοτικά τραγούδια και ετοιμάζουν και το αντίστοιχο σιντί –και δεν είναι βεβαίως οι μόνοι. Και ακόμα πιο πρόσφατα είδα και μιαν άλλη δουλειά, τον «Αχό», παραδοσιακά κρητικά από νέα παιδιά, υπόδειγμα αφομοιωμένης παράδοσης, και μάλιστα από μουσικούς «της κλασικής».

Θα μας τρελάνουν δηλαδή τα παιδιά; Τόσο πολλές εξαιρέσεις, ολοένα εξαιρέσεις, στους κανόνες που φτιάχνει η αμετροέπειά μας, πως η μουσική κουλτούρα των νέων μιλάει σήμερα αγγλικά, στους κανόνες που φτιάχνει η ελαττωματική ακοή και όρασή μας, και προπαντός η ανύπαρκτη μνήμη μας!

Από την άλλη, τα γραφεία τελετών διανυκτερεύουν και περιμένουν, αγωνιούν να μυρίσουν πτώμα:

–Εκπομπή με θρακιώτικους χορούς και τραγούδια στο τηλεοπτικό κανάλι Μακεδονία: «Πώς αισθάνθηκες, μπάρμπα, τώρα που έβλεπες τα νέα παιδιά να χορεύουν;» ρωτάει κάποιος σοφός έναν ηλικιωμένο που χορεύει, αφού τέλειωσαν τα νέα παιδιά τον υπέροχο χορό τους. «Τα καμάρωνα» λέει ο γέροντας, «αυτά σήμερα χορεύουν διδαγμένα.» «Μήπως όμως έτσι είναι σαν μπαλέτο;» επιμένει ο σοφός. «Όχι» λέει ο γέροντας, «εμείς χορεύουμε, νά, έτσι· αυτά ξέρουν τα σωστά βήματα, τους τα δείξαν και κάτσαν και τα μάθαν!» «Ναι, αλλά χορεύουν όπως εσείς άλλοτε;» το βιολί του ο σοφός. «Ε όχι» λέει ζορισμένα ο γέροντας· «όμως τα ξέρουν καλύτερα»: σειρά του να επιμείνει!**

–Δύο τηλεοπτικές συνεντεύξεις της Μαρίας Φαραντούρη, στην ΕΤ 3 και στη ΝΕΤ· διαφορετικός ο δημοσιογράφος, πανομοιότυπος ο λόγος: Η Μαρία Φαραντούρη απαριθμεί πλήθος επιγόνους των Χατζιδάκι-Θεοδωράκη. «Δεν νομίζετε ότι σήμερα το ελληνικό τραγούδι περνάει κρίση;» επιμένει ο δημοσιογράφος. Η Μαρία Φαραντούρη μιλάει διά μακρών και με θαυμασμό για τον Σωκράτη Μάλαμα, τον Νίκο Ξυδάκη και τον Νίκο Κυπουργό. «Νομίζετε δηλαδή ότι το ελληνικό τραγούδι πάει καλά;» σχεδόν στενοχωριέται ο δημοσιογράφος στη μία εκπομπή. «Πιστεύετε δηλαδή ότι θα ξαναβγεί ένας Θεοδωράκης, ένας Χατζιδάκις;» στενοχωριέται και επιμένει ο δημοσιογράφος στην άλλη –και λες και πρέπει να βγαίνει κάθε μέρα ή έβγαινε ποτέ κάθε μέρα κι από ένας Μπαχ, «στους δύο Μότσαρτ, ο τρίτος δώρο».

Πανομοιότυπος δηλαδή παντού ο λόγος, για την παρακμή, τον εκφυλισμό, το θάνατο –του έθνους, της παράδοσης, της γλώσσας, του τραγουδιού, της λογοτεχνίας, του βιβλίου, του αλφαβήτου, και ό,τι άλλο αποφασίσει ο καθένας.

Ξεκινήσαμε από την Άννα Διαμαντοπούλου, που με την πρότασή της να θεσπιστεί δεύτερη επίσημη γλώσσα η αγγλική βγήκαν οι νενομισμένοι και είπαν πως τι, εδώ μιλάμε ήδη αγγλικά, νά οι ταμπέλες στα μαγαζιά, νά η μουσική κουλτούρα των νέων. Τέλειωνα το άρθρο αυτό, όταν άκουσα στο ραδιόφωνο ότι η κ. Διαμαντοπούλου επανήλθε στην πρότασή της. Θα επανέλθουν άρα και οι άλλοι, θα βογκήξουμε ξανά. Να φοβηθούμε λοιπόν όσο θέλουμε για το μέλλον. Φτάνει να μη βλέπουμε με μάτι αλλήθωρο ή και τυφλό το παρόν.


* Γενικότερα, δεν υπάρχει σχεδόν χωριό δίχως κάποιον λαογραφικό, παραδοσιακό, μουσικοχορευτικό ή όπως αλλιώς τον λένε σύλλογο, καλό ή κακό αδιάφορο, γεμίζει η τηλεόραση με παραδοσιακές φορεσιές και όργανα: ποιοι συμμετέχουν σ’ όλα αυτά τα σχήματα, αν όχι νέα παιδιά, που βεβαίως δεν κυκλοφορούν με φουστανέλα και ταγάρι, ούτε χορεύουν σώνει και καλά παϊντούσκα και συγκαθιστό στα πάρτι τους.

** Αν ακούει σήμερα ωραία κλαρίνα, ρωτήθηκε ο δεξιοτέχνης Βασίλης Σαλέας. «“Σ’ όλη την Ελλάδα” λέει χωρίς περιστροφές. “Και μικροί σε ηλικία οργανοπαίκτες, σε απίστευτα μεγαλύτερο ποσοστό απ’ ό,τι στο παρελθόν”» (Έψιλον της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας, 27.4.03, σ. 30).