Η Βίκυ Μοσχολιού και πάντα το σαλόνι

Τα Νέα, 20 Αυγούστου 2005


Θερινή ραστώνη, και Αύγουστος, λέει, χωρίς ειδήσεις, σαν να μην είναι είδηση οι εθιμικοί πλέον εμπρησμοί των δασών (και η εξίσου εθιμική κρατική αδιαφορία), πλάι μας, και νά, αμέσως αμέσως, ένα πολύνεκρο αεροπορικό δυστύχημα, πάλι πλάι μας, και, τη μέρα μόλις που κάθισα να γράψω για τη σελίδα αυτή, ο θάνατος της Βίκυς Μοσχολιού, όχι απλώς πλάι μας, αλλά μέσα-κατάμεσα στην καρδιά μας.

διαβάστε τη συνέχεια...

Ακούω, γράφοντας, το ίδιο βράδυ τις δηλώσεις της πολιτικής ηγεσίας: μέσα στις αναμενόμενες κοινοτοπίες για τη μεγάλη φωνή, κυρίαρχη θέση έχει η αναφορά στη γενναιότητα με την οποία αντιμετώπισε τον καρκίνο. Σκέφτομαι ότι δεν την είχε έμπρακτα και ουσιαστικά αυτή την αναγνώριση η Βίκυ Μοσχολιού. Εξαιτίας ακριβώς της γενικότερης, συστατικής γενναιότητάς της. Της γενναιότητας να είναι πάντα αυτό που ήταν, αυτό που ήθελε να είναι, χωρίς να βάζει τα καλά της για την πάρτη μας. Πολύ πριν δηλαδή από την αρρώστια της, τη ζωή της τη χαρακτήριζε κατεξοχήν η γενναιότητα. Γενναιότητα που την πλήρωσε, εννοείται, βρίσκοντας ευγενικά, ω, και πάντα με φραστικά γενναιόδωρες αποτιμήσεις τής μεγάλης της φωνής, βρίσκοντας, λέω, ουσιαστικά κλειστές τις πόρτες στα σαλόνια μας, εκεί όπου κατά τα άλλα μπάσαμε σηκωτούς στα χέρια καν και καν, από αυτούς που ούτε να τους φτύσουμε δεχόμασταν παλιά, από καλλιτεχνική ή ιδεολογική άποψη. Γενναιότητα ήταν να παραμένει αυθεντικά λαϊκός τύπος, κι ας αλώνιζε και στο έντεχνο ρεπερτόριο όσο ελάχιστοι/ες, γενναιότητα ήταν να υπερασπίζει την ταυτότητά της, από τη δεξιά πολιτική της ταυτότητα ώς τη θρησκευτική. Πέρα δηλαδή από την κοινά αναγνωρισμένη μεγάλη της προσφορά, αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά την έκαναν περίπου αποσυνάγωγη των ευγενών τετραγώνων του καλλιτεχνικού-πνευματικού μικρόκοσμού μας.

Αναφέρομαι σε παλαιότερη επιφυλλίδα μου, για το φαινόμενο ακριβώς της «σαλονοποίησης» (μ’ αρέσει εδώ ο ελεεινός νεολογισμός για μια ελεεινή διαδικασία), και χρησιμοποιούσα παραδειγματικά «ζεύγη», έτσι όπως είχαν υπάρξει κάποια εποχή στην κοινή συνείδηση, η Βουγιουκλάκη με την Καρέζη, η Μαρινέλλα με τη Μοσχολιού κ.ά. Ας μου επιτραπεί να μεταφέρω τη σχετική παράγραφο για το δεύτερο «ζεύγος», που θεωρούσα πως είναι «το πιο χαρακτηριστικό ως προς το σαλόνι παράδειγμά μου»:

«Η Μαρινέλλα» έγραφα, «μεγάλη αναμφισβήτητα φωνή, με ελάχιστες δυστυχώς εξαιρέσεις σημαντικών τραγουδιών, ταυτίστηκε κατά καιρούς με το ευτελέστερο μέρος του λαϊκού τραγουδιού (σήμα ολόκληρης εποχής είχε γίνει π.χ. η Κυρα-Γιώργαινα). Από ένα σημείο μάλιστα και έπειτα, με απόσταση πλέον και από το όποιο, ώς τότε, πάντως λαϊκό ρεπερτόριό της, μια κινησεολογική φλυαρία και προπαντός μια ανάλογη ερμηνευτική επιδειξιομανία επιχειρούν να υπερκαλύψουν την απουσία ουσιαστικά ρεπερτορίου. Η Μαρινέλλα, σόουγούμαν πια, πλημμύρισε με τον κυματισμό των χεριών της και τα αραχνοΰφαντα μανίκια της το σαλόνι μας. Έξω, όμως, από το σαλόνι παραμένει η άλλη μεγάλη λαϊκή φωνή, η Μοσχολιού, με ρεπερτόριο σταθερά, σ’ όλη της τη διαδρομή, μοναδικό, από λαϊκό έως “έντεχνο”. Όμως η Μοσχολιού είναι χύμα λαϊκός τύπος (σπάνια έχω ακούσει αυθεντικότερο λόγο σε συνεντεύξεις, πάντα στέκομαι και την ακούω), δηλωμένη δεξιά, είναι και θρησκόληπτη, παλαιοημερολογίτισσα, ώς και στους δρόμους κατέβηκε για το 666 -–πού να τη βάλεις στο σαλόνι σου ή στο Μέγαρο αυτήν!»

Γιατί η Βίκυ Μοσχολιού «κράτησε τη ζωή της» -–αυτή κι αν κράτησε τη ζωή της! Και φαίνεται αυτό προπάντων στις συνεντεύξεις της, όπως σημείωνα παρενθετικά. Αλλιώς, ούτε παράδοξη ούτε ασυνήθιστη είναι η απόσταση ή και η πλήρης διάσταση ανάμεσα σε έργο και ζωή, καλύτερα σε έργο και ιδιοσυγκρασία. Στις συνεντεύξεις τής Μοσχολιού προβάλλει ένας εκπληκτικά αυθεντικός τύπος, ακούγεται ένας εκπληκτικά αυθεντικός λόγος: «Δίνει τις ωραιότερες συνεντεύξεις» είχε πει γι’ αυτήν η αρμοδιότερη στο είδος Μαρία Ρεζάν, και δεν ξέρω τίνος τμήματος ΜΜΕ μπορεί να γίνει έργο η συγκέντρωσή τους.

Αλλά ιδού, για αντικείμενο και θέμα μελέτης μιλάω κι εγώ, σαν να βγαίνει, σαν να έβγαινε πάντα έξω από τις νόρμες μας η Βίκυ Μοσχολιού, συνολικά και στις πραγματικές της διαστάσεις. Μοναδική φωνή, μοναδικό ρεπερτόριο, μα νά, η Μοσχολιού ήταν η θεία απ’ το χωριό, που ντρέπεσαι να την κυκλοφορήσεις, η Μοσχολιού ήταν η λαϊκιά γκόμενα, που νιώθεις άβολα να την παρουσιάσεις στους κουλτουριάρηδες φίλους σου, κι ας μεγαλούργησε επιτέλους στους πιο οικείους σας χώρους, από τον πρώιμο, ιδιοφυή Ξαρχάκο ώς τον πρωτοεμφανιζόμενο Κραουνάκη. Κι ενώ καμία/κανένας από τον καθαυτό λαϊκό χώρο και σχεδόν καμία/κανένας από τον λεγόμενο έντεχνο δεν έχει το ρεπερτόριό της, με τόσες και προπάντων τέτοιες επιτυχίες. Αν όχι από τίποτ’ άλλο, σίγουρα από ένστικτο, η Βίκυ Μοσχολιού κράτησε τη σταδιοδρομία και το ρεπερτόριό της στο ίδιο πάντα υψηλό επίπεδο απ’ το οποίο ξεκίνησε, χωρίς ουσιαστικά «κοιλιές» και εκπτώσεις. Αλλά τι ήθελε κι αυτή η ευλογημένη να τρέχει, όπως είπαμε, στους δρόμους για το 666 του Αντίχριστου! Τι ήθελε, πιο πριν ακόμα, να μιλάει στις συνεντεύξεις για καντηλάκια και για πίστη, πολύ πριν γίνει τελευταία λέξη της μόδας η επιδεικτική θρησκευτικότητα! Και τι ήθελε πάλι και κατέβαινε να πανηγυρίσει τη νίκη της Νέας Δημοκρατίας, στις προ-προηγούμενες εκλογές, τότε που έσφαλαν τα exit-polls κι η νίκη τελικά δεν ήρθε, και μείναν οι γαλάζιοι με τη σημαία στο χέρι -–«μαζί τους και η γνωστή τραγουδίστρια Βίκυ Μοσχολιού».

Διασκεδαστές των βασιλέων αστών

Πώς να την οικειοποιηθούν έτσι τα ευγενή τετράγωνα τη Βίκυ Μοσχολιού; Που δεν τους έκανε πουθενά το χατίρι. Και που τους ξέφευγε κι από τις δυο μεριές: ούτε τη διανοούμενη παράστησε ποτέ, ώστε να διεκδικήσει εφ’ όλης της ύλης το στέμμα του έντεχνου, ούτε λαϊκή-με-τους-όρους-όμως-ακριβώς-των-ευγενών-τετραγώνων υπήρξε, έστω φιγούρα «καλτ», σε όλη την γκάμα, από ΛεΠα έως Φλωρινιώτη, ή τον εσχάτως επανακάμψαντα Κοινούση. Δεν τον θυμήθηκα τυχαία εδώ τον Κοινούση: που άνθησε, σαν καταγέλαστο απλώς φυτό πριν από δύο δεκαετίες, εξαφανίστηκε μετά και βρήκε τον Χριστό του, και νά τος, τελευταία, λίπασμα πολύτιμο για τις μεσημεριάτικες εκπομπές, να εμφανίζεται και να μιλάει ακριβώς για τον Χριστό του, και να γρατζουνάει και κάτι θείας αφέλειας και ανύπαρκτης μουσικής «μπαλάντες», που μπροστά τους οι άλλοι ανάλογοι, οι παπαροκάδες, είναι Μπαχ. Και ολοκληρώθηκε το comeback του Κοινούση με εμφάνισή του και σε μαγαζί· και γιατί όχι, ώς εδώ, αφού σε μαγαζιά τραβάει κόσμο και η Στέλλα Μπεζαντάκου ή ο Ταμπάκης. Το θέμα, το θέμα μας, κατά τα ανωτέρω, είναι ότι βρέθηκε εβδομαδιαίο περιοδικό, που δίνει μάλιστα γραμμή στα πολιτιστικά, να παρουσιάσει σε δύο του σελίδες το «Κοινούσης comeback αλά Νέο Κύμα», που «μας πήγε πίσω όχι μόνο στην ιστορία του αλλά στις μπουάτ της παλιάς Πλάκας». Πόσα χρόνια, να πάρει η ευχή, άρκεσαν για να ξεχάσουμε τι ήταν, τι εξέφραζαν: οι μπουάτ από τη μια, ο -–έτσι κι αλλιώς μεταγενέστερος, άρα και πιο πρόσφατος στη μνήμη μας–- Κοινούσης απ’ την άλλη. Αλλά, θέμα επετηρίδας δεν είναι η καθιέρωση εντέλει του οποιουδήποτε, του καθενός, του κάθε είδους, έτσι όπως έλεγε λ.χ. για το σκυλάδικο ο Σαββόπουλος;

Έτσι λοιπόν, πλάι στην κοινή αναγνώριση της φωνής, του ρεπερτορίου, των επιτυχιών, πλάι δηλαδή στα επιτέλους μετρήσιμα, θαρρείς ένα μισό χαμόγελο, μια αδιόρατη ειρωνεία, πάντως μια μισερή αν όχι πάντοτε κλειστή αγκαλιά χαρακτήριζε ώς έναν μεγάλο βαθμό τη στάση απέναντι στη Βίκυ Μοσχολιού. Που έμεινε έξω απ’ το σαλόνι. Αλλά τι να ζηλέψει, που είναι η ίδια, μόνη της, ένα απέραντο σαλόνι; Όπου χωρούσαμε και χωρούμε πάντα οι πάντες, αρκεί ν’ αφήσουμε απ’ έξω τα μικρά, μικρούτσικα και λερωμένα μας παπούτσια.