Σεπτεμβριάτικη μελαγχολία σε δόσεις [α΄]
Τα Νέα, 18 Σεπτεμβρίου 2004
Μήνες έπειτα από τον ελληνικό θρίαμβο του Euro, σημαίες κυματίζουν ακόμα σε μπαλκόνια και αμάξια. Τι γιορτάζουν άραγε αυτοί οι συμπολίτες μας, μήνες ολόκληρους έπειτα από τη γιορτή, και μάλιστα έπειτα από τα «αλβανικά»; Μήπως ακριβώς αυτά;
Ήρθε νωρίς ο λογαριασμός της αυγουστιάτικης ευφορίας μας: έξω, οι αδίστακτοι Τσετσένοι, μέσα οι αδίστακτοι αλβανοφάγοι. Και σως, η γκρίνια, η γκρίνια για τις τελετές των Ολυμπιακών
το πλήρες κείμενο:
Σεπτεμβριάτικη μελαγχολία, με το φθινόπωρο που μπήκε πανηγυρικά, βγάζοντας τη γλώσσα στην (ακόμα κι εδώ!) γκρίνια, πως χάθηκαν τάχα οι εποχές, σεπτεμβριάτικη μελαγχολία λοιπόν, με γενικευμένη μεταολυμπιακή κατάθλιψη, και παραολυμπιακά σφιγμένη την καρδιά.
Ήρθε νωρίς, αλήθεια, ο λογαριασμός της αυγουστιάτικης ευφορίας μας: Έξω, οι αδίστακτοι Τσετσένοι και ο ακόμα πιο αδίστακτος –καθότι εν ψυχρώ αυτός– Πούτιν, που δεν εκτίμησε, λέει, σωστά την τραγικότητα της κατάστασης. Μέσα, το νέο αλβανικό έπος, όπου πήραμε φαλάγγι τους Αλβανούς, που αποτόλμησαν να κάνουν ό,τι μονάχα οι περιούσιοι εμείς δικαιούμαστε να κάνουμε, να γιουχάρουμε δηλαδή τον εθνικό ύμνο άλλων χωρών και να πανηγυρίζουμε τις ποδοσφαιρικές μας νίκες σε ξένο έδαφος.
1. Η σημαία που επιμένει
Και, μήνες έπειτα από τον ελληνικό θρίαμβο του Euro, σημαίες να κυματίζουν ακόμα σε μπαλκόνια και αμάξια. Τι γιορτάζουν άραγε αυτοί οι συμπολίτες μας, μήνες ολόκληρους έπειτα από τη γιορτή; Και αφού το κουστούμι της σαββατιάτικης εξόδου λόγου χάρη δεν το φορούν και στο κυριακάτικο μπάνιο τους ή στη βόλτα, πολύ περισσότερο δεν το φορούν από Δευτέρα στη δουλειά και στα μαγαζιά –στοιχειώδες θέμα κωδίκων, από αυτούς που ρυθμίζουν τη ζωή μας. Τι γιορτάζουν ακόμα, τώρα μάλιστα που η σημαία βάφτηκε στο μεταξύ με αίμα, όσο μελοδραματικό κι αν ακούγεται αυτό. Αναφέρομαι στη δολοφονία εικοσάχρονου Αλβανού από Έλληνα, που μάλιστα δεν ασχολείται με το ποδόσφαιρο και ούτε καν είχε δει τον αγώνα, όπως είπε συγγενής του, νομίζοντας πως έτσι θα τον υπερασπιστεί, δείχνοντας όμως στην ουσία πόσο ρατσιστικά ήταν τα κίνητρα του δράστη, εφόσον δεν συνέτρεχε ο περίφημος «βρασμός ψυχής» του πληγωμένου, εξαγριωμένου κτλ. φιλάθλου.
Τι θέλουν λοιπόν να μας δείξουν οι επιμένοντες σημαιοστολισμένοι; Πως οπωσδήποτε είναι Έλληνες, απέναντι στους ξένους· και επίσης, εξίσου σημαντικό, πως είναι πιο Έλληνες από τους άλλους εμάς.
Αν όμως είναι αλήθεια πως με το Euro πήραμε όλοι τη σημαία στα χέρια (και θα την ξαναπάρουμε σε ανάλογο, μακάρι, θρίαμβο), σύμβολο πια χαράς, μαζί βεβαίως με αυτούς που την ίδια ώρα την κρατούσαν για λόγους γονιδιακής υπεροχής, άλλο τόσο είναι αλήθεια πως, όπου έμεινε η σημαία, έμεινε πια από επιλογή συνειδητή, να σηματοδοτεί καθαρά συγκεκριμένη ιδεολογία. Χρυσαυγίτες δηλαδή όλοι αυτοί; Όχι όλοι, αλίμονο, αν και, αλλιώς αλίμονο, συνταυτίζονται ασμένως.
Έλεγε ο Λούθερ Κινγκ ότι το πρόβλημα του ρατσισμού δεν είναι τα λίγα μέλη της Κου Κλουξ Κλαν αλλά οι στρατιές νοικοκυραίοι και ευυπόληπτοι πολίτες που ανέχονται και κρυφά επιδοκιμάζουν τη δράση της. Έτσι και τώρα, το φοβερότερο δεν είναι ίσως ο ένας νεκρός και οι δεκάδες τραυματίες, δεν είναι τα επεισόδια σε τόσες πόλεις, με τη συμμετοχή όχι μόνο των οργανωμένων ακροδεξιών, δεν είναι οι καθαρά υποστηρικτές και θεωρητικοί τους, από τα τηλεοπτικά παρακάναλα έως τον, ή πρώτον αυτόν, τον επιστήμονα του λαϊφστάιλ –γι’ αυτό και πιο επικίνδυνου– ρατσισμού, που με το "χιούμορ" του αγοράζει με μεγάλη ευχέρεια ασυλία σε μεγάλες δημοκρατικές εφημερίδες (Ελευθεροτυπία παλιά, τώρα στο Βήμα), γράφοντας κείμενα (αναζητήστε, παρακαλώ, επειγόντως την επιφυλλίδα της 12/9) που ούτε στο όνειρό τους δεν τα είδαν ο Ελεύθερος και ο Καρατζαφέρης. Το φοβερότερο δεν είναι τα λίγα τάχα αυτά και οι λίγοι τάχα αυτοί· είναι η ανοχή όλων των άλλων ημών, είναι η με μισό στόμα υπεράσπιση των κυνηγημένων Αλβανών και η απελπιστικά απρόθυμη, σαν σε διατεταγμένη υπηρεσία, αναγνώριση του δικαιώματός τους να χαίρονται κι αυτοί, γενικότερα να έχουν δικαιώματα και αυτοί· είναι αίφνης ότι τα μεγάλα ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ δεν είδαν το λόγο να κατέβουν στο αντιρατσιστικό συλλαλητήριο, ή ότι κι αυτό το μισερό συλλαλητήριο που έγινε, με κάποιες χιλιάδες πάντως διαδηλωτές, ελάχιστη κάλυψη είχε από τα κανάλια και τις εφημερίδες μας.
Για να τελειώνουμε με τη σημαία, να ξαναπούμε αυτό που λέγαμε και παλιά, πως γενικά, η άνευ λόγου και αιτίας ανάρτησή της θέλει κάτι πολύ συγκεκριμένο να μας πει. Και μας το λέει επιδεικτικά, προκλητικά, σαφώς επιθετικά. Και το λέει, ας το ξανατονίσουμε, όχι μόνο στον Αλβανό, αλλά στον καθένα μας. Πολύ πιο ειδικά τώρα λοιπόν, και τραγικά συγκεκριμένα, έπειτα από το νέο αλβανικό έπος, ας ακούσουμε αυτό που μας λέει, και ας πράξουμε αναλόγως. Και τότε το κατέβασμα, το κάψιμο, το σκίσιμο ή ό,τι άλλο της σημαίας, δεν θα είναι προσβολή εθνικού συμβόλου, αλλά συμβόλου εθνικιστικού, συμβόλου μισαλλοδοξίας, όπως το θέλουν αυτοί. Και προπαντός απάντηση, στοιχειώδης άμυνα σε απρόκλητη επίθεση.
2. Η γκρίνια για τις τελετές που επιμένει
Όσο απομακρυνόμαστε από την Ολυμπιάδα, πιο πολύ και από το ντόπιγκ μοιάζει να μας απασχολούν οι τελετές, έναρξης και λήξης. Στην αρχή, με την τελετή έναρξης, κυριάρχησαν οι έπαινοι, αν και, εδώ επίσης, πολύ συχνά με μισή καρδιά και μισό στόμα. Όσο περνάει ο καιρός, τον τόνο τον δίνει η συγκατάβαση και η γκρίνια, εκεί που εξαρχής προσπάθησε με ηχηρό λόγο να ακουστεί και η ειρωνεία και η απόρριψη, σε περιορισμένη οπωσδήποτε έκταση: κιτς την είχε βρει την τελετή ένας εικαστικός καλλιτέχνης, μισό βήμα από το φασισμό της Ελλάδας Ελλήνων Χριστιανών κάποιος συγγραφέας, άλλος είπε πως και παιδί του νηπιαγωγείου με την τεχνολογία αυτή θα τα κατάφερνε εξίσου. Έτσι και είχα ξαφνιαστεί: πού την είδε την «ομοφωνία» ενθουσιασμού και της αφιέρωσε ολόκληρη επιφυλλίδα εδώ ο Τάκης Θεοδωρόπουλος. Τώρα πια, ομοφωνία μου ’ρχεται να πω κι εγώ: τώρα στην γκρίνια. Μπορεί μια δημοσκόπηση να δίνει κάτι σαν 95% όσους έμειναν «πολύ/μάλλον ικανοποιημένοι από τις τελετές» (πώς είναι όμως δυνατόν να συναριθμείται ο ενθουσιασμός τού «πολύ» με τη συγκατάβαση και την επιφύλαξη του «μάλλον»! τα "μυστήρια", διάβαζε: τερτίπια, των δημοσκοπήσεων!) αλλά στο χώρο των διανοουμένων και της Αριστεράς μάλλον γκρίνια κυριαρχεί.
Ένα «παραμύθι με εικόνες από την πλούσια ελληνική τέχνη» είχε υποσχεθεί ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, και προσωπικά δεν θα μπορούσα να φανταστώ εντελέστερη εκπλήρωση της υπόσχεσής του. Εικόνες βγαλμένες όλες αυστηρά από την ελληνική τέχνη, επιμένει, όμως ιστορική ανάλυση είδαν οι περισσότεροι. Και εικονογράφηση της ιστορίας του Παπαρρηγόπουλου. Έστω. Μα αν δεν εικονογραφούσε τον επίσημο ιστορικό, και σε επίσημη διοργάνωση του ελληνικού κράτους, τι θέλαμε να εικονογραφήσει; Τον Σβορώνο; Έλειψαν, λέει, από την άλλη, οι αναφορές στα γράμματα, τη φιλοσοφία και τη δημοκρατία: ασχολίαστα αυτά.
Προσωπικά, και ιδιαίτερα στο πρώτο μέρος της εναρκτήριας τελετής, που είχα και την τύχη να δω τη γενική δοκιμή της, πιο πολύ συγκινημένος ήμουν και από συνεπαρμένος. Θεωρώ πως θαυματούργησε ο Παπαϊωάννου με τους συνεργάτες του, τον Κουμεντάκη, τον Μέντη (ειδική, ειδικότατη εύφημη μνεία για την κλεψύδρα του χρόνου!), τη Στελλάτου και τους άλλους. Κι ας συμμερίζομαι ορισμένες από τις παραπάνω ενστάσεις, κι ας υπήρχαν στοιχεία που κι εμένα δεν μου άρεσαν, π.χ. η φλόγα –ελάχιστη σημασία έχουν. Ελάχιστη, μπροστά στην ολοκληρωμένη και συνεπή, πιστεύω, με τον εαυτό της και τις εξαγγελίες του δημιουργού της άποψη. Γιατί ο ιδιοφυής, έτσι κι αλλιώς, Παπαϊωάννου, ιδιοφυής ακόμα και σε αμφισβητούμενες δουλειές του, κατόρθωσε να μεταφέρει όλη την αισθητική φιλοσοφία της Ομάδας Εδάφους, χωρίς παραχωρήσεις άλλες από αυτές που του επέβαλλαν τα συγκεκριμένα μεγέθη: περίσταση, χώρος κττ. Γιατί ξέρει απλούστατα τους κώδικες –κι αυτό πια κι αν θέλει ένστικτο και αίσθηση, μεγεθών και πραγμάτων: αλλά αυτό δεν είναι η ιδιοφυΐα;
Αυτή όμως η άγνοια των κωδίκων από δύο μεγάλα ονόματα (ναι, το ένα είναι η Βίσση, αλλά το άλλο δεν είναι ο Ρουβάς!) σημάδεψε, νομίζω, το τελευταίο μέρος της τελετής λήξης (που εμένα μου άρεσε, και αυτή, με μια βασική ένσταση για το τελευταίο ακριβώς μέρος), και το χαρακτήρισε, αυτό και όλη την τελετή λήξης, για να μην πω και την τελετή έναρξης –γιατί υπήρξαν και ορισμένοι που περίπου πήραν πίσω τα όσα θετικά έγραφαν για την έναρξη!
Εδώ όμως χρειάζεται λίγο περισσότερη κουβέντα. Θα συνεχίσω.
Μήνες έπειτα από τον ελληνικό θρίαμβο του Euro, σημαίες κυματίζουν ακόμα σε μπαλκόνια και αμάξια. Τι γιορτάζουν άραγε αυτοί οι συμπολίτες μας, μήνες ολόκληρους έπειτα από τη γιορτή, και μάλιστα έπειτα από τα «αλβανικά»; Μήπως ακριβώς αυτά;Ήρθε νωρίς ο λογαριασμός της αυγουστιάτικης ευφορίας μας: έξω, οι αδίστακτοι Τσετσένοι, μέσα οι αδίστακτοι αλβανοφάγοι. Και σως, η γκρίνια, η γκρίνια για τις τελετές των Ολυμπιακών
το πλήρες κείμενο:
Σεπτεμβριάτικη μελαγχολία, με το φθινόπωρο που μπήκε πανηγυρικά, βγάζοντας τη γλώσσα στην (ακόμα κι εδώ!) γκρίνια, πως χάθηκαν τάχα οι εποχές, σεπτεμβριάτικη μελαγχολία λοιπόν, με γενικευμένη μεταολυμπιακή κατάθλιψη, και παραολυμπιακά σφιγμένη την καρδιά.
Ήρθε νωρίς, αλήθεια, ο λογαριασμός της αυγουστιάτικης ευφορίας μας: Έξω, οι αδίστακτοι Τσετσένοι και ο ακόμα πιο αδίστακτος –καθότι εν ψυχρώ αυτός– Πούτιν, που δεν εκτίμησε, λέει, σωστά την τραγικότητα της κατάστασης. Μέσα, το νέο αλβανικό έπος, όπου πήραμε φαλάγγι τους Αλβανούς, που αποτόλμησαν να κάνουν ό,τι μονάχα οι περιούσιοι εμείς δικαιούμαστε να κάνουμε, να γιουχάρουμε δηλαδή τον εθνικό ύμνο άλλων χωρών και να πανηγυρίζουμε τις ποδοσφαιρικές μας νίκες σε ξένο έδαφος.
1. Η σημαία που επιμένει
Και, μήνες έπειτα από τον ελληνικό θρίαμβο του Euro, σημαίες να κυματίζουν ακόμα σε μπαλκόνια και αμάξια. Τι γιορτάζουν άραγε αυτοί οι συμπολίτες μας, μήνες ολόκληρους έπειτα από τη γιορτή; Και αφού το κουστούμι της σαββατιάτικης εξόδου λόγου χάρη δεν το φορούν και στο κυριακάτικο μπάνιο τους ή στη βόλτα, πολύ περισσότερο δεν το φορούν από Δευτέρα στη δουλειά και στα μαγαζιά –στοιχειώδες θέμα κωδίκων, από αυτούς που ρυθμίζουν τη ζωή μας. Τι γιορτάζουν ακόμα, τώρα μάλιστα που η σημαία βάφτηκε στο μεταξύ με αίμα, όσο μελοδραματικό κι αν ακούγεται αυτό. Αναφέρομαι στη δολοφονία εικοσάχρονου Αλβανού από Έλληνα, που μάλιστα δεν ασχολείται με το ποδόσφαιρο και ούτε καν είχε δει τον αγώνα, όπως είπε συγγενής του, νομίζοντας πως έτσι θα τον υπερασπιστεί, δείχνοντας όμως στην ουσία πόσο ρατσιστικά ήταν τα κίνητρα του δράστη, εφόσον δεν συνέτρεχε ο περίφημος «βρασμός ψυχής» του πληγωμένου, εξαγριωμένου κτλ. φιλάθλου.
Τι θέλουν λοιπόν να μας δείξουν οι επιμένοντες σημαιοστολισμένοι; Πως οπωσδήποτε είναι Έλληνες, απέναντι στους ξένους· και επίσης, εξίσου σημαντικό, πως είναι πιο Έλληνες από τους άλλους εμάς.
Αν όμως είναι αλήθεια πως με το Euro πήραμε όλοι τη σημαία στα χέρια (και θα την ξαναπάρουμε σε ανάλογο, μακάρι, θρίαμβο), σύμβολο πια χαράς, μαζί βεβαίως με αυτούς που την ίδια ώρα την κρατούσαν για λόγους γονιδιακής υπεροχής, άλλο τόσο είναι αλήθεια πως, όπου έμεινε η σημαία, έμεινε πια από επιλογή συνειδητή, να σηματοδοτεί καθαρά συγκεκριμένη ιδεολογία. Χρυσαυγίτες δηλαδή όλοι αυτοί; Όχι όλοι, αλίμονο, αν και, αλλιώς αλίμονο, συνταυτίζονται ασμένως.
Έλεγε ο Λούθερ Κινγκ ότι το πρόβλημα του ρατσισμού δεν είναι τα λίγα μέλη της Κου Κλουξ Κλαν αλλά οι στρατιές νοικοκυραίοι και ευυπόληπτοι πολίτες που ανέχονται και κρυφά επιδοκιμάζουν τη δράση της. Έτσι και τώρα, το φοβερότερο δεν είναι ίσως ο ένας νεκρός και οι δεκάδες τραυματίες, δεν είναι τα επεισόδια σε τόσες πόλεις, με τη συμμετοχή όχι μόνο των οργανωμένων ακροδεξιών, δεν είναι οι καθαρά υποστηρικτές και θεωρητικοί τους, από τα τηλεοπτικά παρακάναλα έως τον, ή πρώτον αυτόν, τον επιστήμονα του λαϊφστάιλ –γι’ αυτό και πιο επικίνδυνου– ρατσισμού, που με το "χιούμορ" του αγοράζει με μεγάλη ευχέρεια ασυλία σε μεγάλες δημοκρατικές εφημερίδες (Ελευθεροτυπία παλιά, τώρα στο Βήμα), γράφοντας κείμενα (αναζητήστε, παρακαλώ, επειγόντως την επιφυλλίδα της 12/9) που ούτε στο όνειρό τους δεν τα είδαν ο Ελεύθερος και ο Καρατζαφέρης. Το φοβερότερο δεν είναι τα λίγα τάχα αυτά και οι λίγοι τάχα αυτοί· είναι η ανοχή όλων των άλλων ημών, είναι η με μισό στόμα υπεράσπιση των κυνηγημένων Αλβανών και η απελπιστικά απρόθυμη, σαν σε διατεταγμένη υπηρεσία, αναγνώριση του δικαιώματός τους να χαίρονται κι αυτοί, γενικότερα να έχουν δικαιώματα και αυτοί· είναι αίφνης ότι τα μεγάλα ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ δεν είδαν το λόγο να κατέβουν στο αντιρατσιστικό συλλαλητήριο, ή ότι κι αυτό το μισερό συλλαλητήριο που έγινε, με κάποιες χιλιάδες πάντως διαδηλωτές, ελάχιστη κάλυψη είχε από τα κανάλια και τις εφημερίδες μας.
Για να τελειώνουμε με τη σημαία, να ξαναπούμε αυτό που λέγαμε και παλιά, πως γενικά, η άνευ λόγου και αιτίας ανάρτησή της θέλει κάτι πολύ συγκεκριμένο να μας πει. Και μας το λέει επιδεικτικά, προκλητικά, σαφώς επιθετικά. Και το λέει, ας το ξανατονίσουμε, όχι μόνο στον Αλβανό, αλλά στον καθένα μας. Πολύ πιο ειδικά τώρα λοιπόν, και τραγικά συγκεκριμένα, έπειτα από το νέο αλβανικό έπος, ας ακούσουμε αυτό που μας λέει, και ας πράξουμε αναλόγως. Και τότε το κατέβασμα, το κάψιμο, το σκίσιμο ή ό,τι άλλο της σημαίας, δεν θα είναι προσβολή εθνικού συμβόλου, αλλά συμβόλου εθνικιστικού, συμβόλου μισαλλοδοξίας, όπως το θέλουν αυτοί. Και προπαντός απάντηση, στοιχειώδης άμυνα σε απρόκλητη επίθεση.
2. Η γκρίνια για τις τελετές που επιμένει
Όσο απομακρυνόμαστε από την Ολυμπιάδα, πιο πολύ και από το ντόπιγκ μοιάζει να μας απασχολούν οι τελετές, έναρξης και λήξης. Στην αρχή, με την τελετή έναρξης, κυριάρχησαν οι έπαινοι, αν και, εδώ επίσης, πολύ συχνά με μισή καρδιά και μισό στόμα. Όσο περνάει ο καιρός, τον τόνο τον δίνει η συγκατάβαση και η γκρίνια, εκεί που εξαρχής προσπάθησε με ηχηρό λόγο να ακουστεί και η ειρωνεία και η απόρριψη, σε περιορισμένη οπωσδήποτε έκταση: κιτς την είχε βρει την τελετή ένας εικαστικός καλλιτέχνης, μισό βήμα από το φασισμό της Ελλάδας Ελλήνων Χριστιανών κάποιος συγγραφέας, άλλος είπε πως και παιδί του νηπιαγωγείου με την τεχνολογία αυτή θα τα κατάφερνε εξίσου. Έτσι και είχα ξαφνιαστεί: πού την είδε την «ομοφωνία» ενθουσιασμού και της αφιέρωσε ολόκληρη επιφυλλίδα εδώ ο Τάκης Θεοδωρόπουλος. Τώρα πια, ομοφωνία μου ’ρχεται να πω κι εγώ: τώρα στην γκρίνια. Μπορεί μια δημοσκόπηση να δίνει κάτι σαν 95% όσους έμειναν «πολύ/μάλλον ικανοποιημένοι από τις τελετές» (πώς είναι όμως δυνατόν να συναριθμείται ο ενθουσιασμός τού «πολύ» με τη συγκατάβαση και την επιφύλαξη του «μάλλον»! τα "μυστήρια", διάβαζε: τερτίπια, των δημοσκοπήσεων!) αλλά στο χώρο των διανοουμένων και της Αριστεράς μάλλον γκρίνια κυριαρχεί.
Ένα «παραμύθι με εικόνες από την πλούσια ελληνική τέχνη» είχε υποσχεθεί ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, και προσωπικά δεν θα μπορούσα να φανταστώ εντελέστερη εκπλήρωση της υπόσχεσής του. Εικόνες βγαλμένες όλες αυστηρά από την ελληνική τέχνη, επιμένει, όμως ιστορική ανάλυση είδαν οι περισσότεροι. Και εικονογράφηση της ιστορίας του Παπαρρηγόπουλου. Έστω. Μα αν δεν εικονογραφούσε τον επίσημο ιστορικό, και σε επίσημη διοργάνωση του ελληνικού κράτους, τι θέλαμε να εικονογραφήσει; Τον Σβορώνο; Έλειψαν, λέει, από την άλλη, οι αναφορές στα γράμματα, τη φιλοσοφία και τη δημοκρατία: ασχολίαστα αυτά.
Προσωπικά, και ιδιαίτερα στο πρώτο μέρος της εναρκτήριας τελετής, που είχα και την τύχη να δω τη γενική δοκιμή της, πιο πολύ συγκινημένος ήμουν και από συνεπαρμένος. Θεωρώ πως θαυματούργησε ο Παπαϊωάννου με τους συνεργάτες του, τον Κουμεντάκη, τον Μέντη (ειδική, ειδικότατη εύφημη μνεία για την κλεψύδρα του χρόνου!), τη Στελλάτου και τους άλλους. Κι ας συμμερίζομαι ορισμένες από τις παραπάνω ενστάσεις, κι ας υπήρχαν στοιχεία που κι εμένα δεν μου άρεσαν, π.χ. η φλόγα –ελάχιστη σημασία έχουν. Ελάχιστη, μπροστά στην ολοκληρωμένη και συνεπή, πιστεύω, με τον εαυτό της και τις εξαγγελίες του δημιουργού της άποψη. Γιατί ο ιδιοφυής, έτσι κι αλλιώς, Παπαϊωάννου, ιδιοφυής ακόμα και σε αμφισβητούμενες δουλειές του, κατόρθωσε να μεταφέρει όλη την αισθητική φιλοσοφία της Ομάδας Εδάφους, χωρίς παραχωρήσεις άλλες από αυτές που του επέβαλλαν τα συγκεκριμένα μεγέθη: περίσταση, χώρος κττ. Γιατί ξέρει απλούστατα τους κώδικες –κι αυτό πια κι αν θέλει ένστικτο και αίσθηση, μεγεθών και πραγμάτων: αλλά αυτό δεν είναι η ιδιοφυΐα;
Αυτή όμως η άγνοια των κωδίκων από δύο μεγάλα ονόματα (ναι, το ένα είναι η Βίσση, αλλά το άλλο δεν είναι ο Ρουβάς!) σημάδεψε, νομίζω, το τελευταίο μέρος της τελετής λήξης (που εμένα μου άρεσε, και αυτή, με μια βασική ένσταση για το τελευταίο ακριβώς μέρος), και το χαρακτήρισε, αυτό και όλη την τελετή λήξης, για να μην πω και την τελετή έναρξης –γιατί υπήρξαν και ορισμένοι που περίπου πήραν πίσω τα όσα θετικά έγραφαν για την έναρξη!
Εδώ όμως χρειάζεται λίγο περισσότερη κουβέντα. Θα συνεχίσω.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου