Υπέρ χαμένων και σπαταλημένων

Τα Νέα, 6 Μαρτίου 2004

Παραμονή εκλογών, όταν θα διαβάζονται αυτές οι γραμμές, οτιδήποτε άλλο πέρα από τα εκλογολογικά θα ηχούσε παράταιρο, κι ας κινδυνεύουμε όλοι από υπερβολική δόση (overdose) και πλήξη.

διαβάστε τη συνέχεια...

Αλλά η πλήξη απέχει ένα βήμα από τη γνωστή αποστροφή πως οι πολιτικοί όλοι ίδιοι είναι κτλ. Στη βράση λοιπόν των εκλογών και πριν ξεφουσκώσουμε στον καναπέ μας με τα επερχόμενα ριάλιτι, ας δούμε μερικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτής της εκλογικής αναμέτρησης.

Ας κοιτάξουμε πρώτα πίσω από τα ευφυολογήματα για την ιστορία που επαναλαμβάνεται σαν φάρσα, για την ανακύκλωση των εποχών, με αρχηγούς ξανά Καραμανλή και Παπανδρέου. Το ξέρουμε πως είμαστε μακριά από την εποχή εκείνη, όσο μακριά είναι και ο κάθε αρχηγός από τον κληροδότη του ονόματός του. Αλλά εδώ βρίσκεται και το παράδοξο: μιλούν για ανακύκλωση, ποιοι, αυτοί ακριβώς που την προκαλούν, με προφανή σκοπό να εκμεταλλευτούν τις περιστάσεις: Όλοι οι νεοδημοκράτες ξέρουν πως ο Κωστάκης δεν έχει καμία σχέση με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, και όλοι οι πασοκικοί ξέρουν πως ο Γιωργάκης δεν έχει καμία σχέση με τον Ανδρέα, κι ακόμα περισσότερο με τον Γεώργιο Παπανδρέου. Άλλωστε τα ίδια τα χαϊδευτικά: Γιωργάκης και Κωστάκης, μαζί με όποια (έστω) τρυφερότητα, εκφράζουν και μιαν ελαφρά υποτίμηση. Να θυμηθούμε τον παλιό ρεμπέτη, που όταν ρωτήθηκε για τον γιο του, που τον ακολουθούσε στη μουσική, είπε το παροιμιώδες, πως ίδια τάχα ο Βενιζέλος, ίδια ο Κληκλής (όπως φωνάζαν τον Σοφοκλή Βενιζέλο); Και όμως, με Κληκλή μπροστά τραβούν να κατακτήσουνε τις μάζες οι στρατάρχες του κάθε κόμματος, και Κληκλή –αυτό είναι το πιο χαρακτηριστικό– δοξολογούν οι μάζες, κλείνοντας παράλληλα στον εαυτό τους το μάτι.

Ή μήπως αληθινά πιστεύει ο κόσμος πως ο Κωστάκης είναι Κωνσταντίνος, και Ανδρέας ο Γιωργάκης; Και πρέπει τότε να ανησυχούμε; Για τον Κωστάκη, ας πούμε καταρχήν πως όχι: τον έχουν άλλωστε χρόνια αρχηγό και προκοπή δεν είδαν. Όμως για τον Γιωργάκη μοιάζει να είναι αλλιώς τα πράγματα. Εδώ πρέπει να σταθούμε όχι στον τρόπο εκλογής του ΓΠ στην ηγεσία του κόμματος αλλά στο πώς έγινε δεκτή η εκλογή. Έχουν ήδη γραφτεί πολλά για τα όσα πρωτοφανή σημάδεψαν την αλλαγή ηγεσίας στο ΠΑΣΟΚ, για τον ευτελισμό κάθε δημοκρατικής διαδικασίας και τον συνακόλουθο φενακισμό με τα περί λαϊκής συμμετοχής, και δεν θα επιμείνω άλλο. Ίσα ίσα, θα έλεγα ότι, αν έκριναν πως επιβάλλεται αυτή η εναλλαγή στην εξουσία, καλώς την προώθησαν, και δεν είμαι σίγουρος ότι θα ήταν λιγότερο κακόγουστο ένα σκηνικό δημοκρατικών διαδικασιών με πολλούς υποψηφίους κτλ. Ας έλειπε απλώς η φενάκη της λαϊκής συμμετοχής. Σημασία όμως έχει η έλλειψη αντίδρασης, και παραπέρα η ενθουσιώδης υποδοχή της εκλογής αυτής. Αν βάλουμε κατά μέρος κάποια δόση ενθουσιασμού από την ελπίδα πως έτσι το ΠΑΣΟΚ κερδίζει πόντους στην εκλογική κούρσα, μένει ένα τεράστιο μερίδιο που μόνο με το όνομα μπορεί να ερμηνευτεί. Και με ψυχολογικής τάξεως λόγους.

Γιατί η παρουσία του ΓΠ στην πολιτική σκηνή δεν υπήρξε ιδιαίτερα φωτεινή, τουλάχιστον τόσο που να δικαιολογεί τη σημερινή αποθέωση. Πρόσωπο διακριτικό, όχι ιδιαίτερα επικοινωνιακό, χωρίς τίποτα το χαρισματικό στο εν γένει ύφος, όπου τζάμπα τα γυμναστήρια και τα σπορ, πέρασε απαρατήρητος από το υπουργείο Παιδείας, ώσπου όντως έδωσε έργο στο υπουργείο Εξωτερικών, με τα ελληνοτουρκικά. Αυτό όμως το έργο είναι νομίζω το τελευταίο που μετράει στα δοξολογούντα πλήθη –αν δεν απωθεί κιόλας. Αφού ουσιαστική αποδοχή της ελληνοτουρκικής προσέγγισης θα σήμαινε λ.χ. και διαφορετική στάση απέναντι στους ξένους, θα σήμαινε από μιαν άποψη διαφορετική κοινωνία. Το ίδιο ισχύει και για τα ναρκωτικά, και άλλου τύπου «ανοχές» του νέου αρχηγού, που κάνουν τη βάση του κόμματος να στριφογυρίζει ανήσυχα το βράδυ στο κρεβάτι.

Είπα όμως και για ψυχολογικής τάξεως λόγους που ερμηνεύουν την εντυπωσιακή αποδοχή της αρχηγίας του ΓΠ. Αναδρομή στη μεταανδρεϊκή περιπέτεια του ΠΑΣΟΚ, όταν τον αρχηγό με τις ζεϊμπεκιές και τις αεροσυνοδούς, με τα «Τσοβόλα δώσ’ τα όλα» και τα επιτρεπόμενα «δωράκια» σε δημόσιους λειτουργούς, αυτόν τον αρχηγό-επιτομή της νεοελληνικής μαγκιάς, τουλάχιστον στα εξωτερικά χαρακτηριστικά, τον διαδέχεται το αρνητικό του, ο ανεπιθύμητος από τον ίδιο τον αρχηγό κι από το κόμμα Σημίτης, ο κοντός και καραφλός με τα σαρδάμ, που τα πήρε όλα, πρωθυπουργία και κόμμα, και τα κράτησε. Βγήκαμε από σκυλάδικο, είπε το αμίμητο ο Σταμάτης Φασουλής από αυτήν εδώ την εφημερίδα, με την άνοδο Σημίτη. Τον Σημίτη που σύρθηκαν να τον ψηφίσουν, επειδή ήξεραν πως μόνο αυτός θα μπορούσε να κρατήσει το κόμμα ενωμένο. Και να συγυρίσει κάπως, κόμμα και χώρα. Μα δεν τον κατάπιαν ποτέ, κι ας συγύρισε κάπως, και κόμμα και χώρα. Αμήχανος κοινωνικά, ξενέρωτος και κουλτουριάρης, δεν έπινε, δεν κάπνιζε, και πήγαινε όπερα. Ενώ τα σαρδάμ ή τα ακόμα πιο συγκινητικά ιδιωματικά στοιχεία του λόγου του (λ.χ. «πχοιότητα») βαφτίστηκαν ανεπαρκή ελληνικά και διανθίζουν ακόμα εκπομπές στην τηλεόραση. Δεν θυμάμαι να χλευάστηκε τόσο πρωθυπουργός, με κριτήρια υπόρρητα ή ευθέως ρατσιστικά, από όσους, αντιφρονούντες πάντα, ακόμα και δεινούς αντιπασόκ, έστεκαν προσοχή μπρος στον Λεβέντη Επιβήτορα Αρχηγό.

Αλλά και ο καλύτερος Σημίτης, ΠΑΣΟΚ ήταν βεβαίως, ή έστω με όλο το βάρος του ΠΑΣΟΚ στην πλάτη. Εδώ το θέμα μας είναι ο λυτρωτικός αναστεναγμός που έβγαλαν κόμμα και λαός με το που φάνηκε επιτέλους στον ορίζοντα ψηλός και με όνομα. Επιστροφή στο σκυλάδικο; Δεν το νομίζω, κι ας έστρωσαν τελευταία το τραπέζι Πάγκαλος και Κουλούρης –με παραγγελία πάντως του Σημίτη, να το πούμε αυτό. Όμως, τα Κάρμινα Μπουράνα αντηχούν και πάλι, οι μη προνομιούχοι και μικρομεσαίοι, τα πάλαι ποτέ λάβαρα του κόμματος, φαντασιώνουν πάλι Παπανδρέου, μα ο τωρινός Παπανδρέου έχει για έμβλημα μονόζυγα και λάπτοπ.

Έρχεται οπωσδήποτε νέα εποχή. Ποτέ άλλοτε δεν προβλήθηκε τόσο επιτακτικά από τα δύο μεγάλα κόμματα σαν αίτημα, απαίτηση, ο δικομματισμός. Και αν τα δύο μεγάλα κόμματα, εύλογα εντέλει, επιχειρούν να συνθλίψουν τους μικρούς, ας δούμε οι μικροί τι κάνουμε. Επιτακτικότερα, είπα, τώρα, επαναλαμβάνεται η παλαιότατη απειλή και μομφή προς την αριστερά, και ειδικά προς την αριστερά που εκφράζεται μέσα από τον Συνασπισμό, πως με τη «χαμένη», τη «σπαταλημένη» ψήφο της θα ξαναφέρει τη δεξιά. Πριν από την πάγια θέση πως δεν νοείται δημοκρατία χωρίς πολυφωνία· πριν από την πάγια θέση πως δεν νοείται αυτοακύρωση προκειμένου να ενισχυθεί κάποιο άλλο κόμμα, και μάλιστα σε εποχή που τίποτα έκτακτο δεν παρουσιάζεται (π.χ. απειλή δικτατορίας)· πριν από όλα αυτά, πρέπει να δούμε, ειδικά σήμερα, ποιος ξαναφέρνει εντέλει τη δεξιά. Ότι τη δεξιά την ξαναφέρνει ακριβώς το ΠΑΣΟΚ. Και όχι τόσο με την πολιτική την οποία ακολούθησε, είκοσι χρόνια τώρα, με την ανικανότητα δηλαδή να προβάλει πειστικά την αντιδεξιά πολιτική και ιδεολογία, όσο με τη βαθμιαία ισοπέδωση των ιδεολογιών, με τον ιδεολογικό χυλό που απασχόλησε κι άλλοτε τη σελίδα αυτή. Αυτόν το χυλό που παρασκευάστηκε ακριβώς από το κυβερνητικό κόμμα, απ’ όπου δεν έλειψαν, ίσα ίσα προβλήθηκαν, και οι εθνικιστικές και οι φονταμενταλιστικές θρησκευτικές τάσεις. Αυτόν το χυλό που ενισχύεται στις μέρες μας από τη μετακίνηση πολιτευτών πάσης φύσεως και ιδεολογίας, όπου προβάλλει το ερώτημα πόσο λιγότερο δεξιός είναι ο Ανδριανόπουλος ή ο Μάνος από τον Παπαθεμελή, που ωστόσο πρώτο πιάτο σερβιριζόταν από εδώ ώς τώρα. Πώς οδηγούμαστε εντέλει στο απολιτικό και αντιδραστικό στερεότυπο με το οποίο ξεκίνησα, πως οι πολιτικοί όλοι ίδιοι είναι, θέση που αποτελεί την πεμπτουσία αυτού που κατά παράδοση χαρακτηρίζεται δεξιά ιδεολογία;

Εάν λοιπόν μας απασχολεί ουσιωδώς και μακροπρόθεσμα η αντιμετώπιση της δεξιάς και όχι απλώς και μόνο η νομή της εξουσίας, αυτό είναι δουλειά της αριστεράς, έστω και έμμεσα. Και εννοώ πως, αν και εφόσον χρειάζεται, μόνο η αριστερά –σαν σημείο αναφοράς και δείκτης ιδεολογίας– είναι σε θέση να βοηθήσει το εκάστοτε ΠΑΣΟΚ, με την εκάστοτε σύνθεση και πολιτική του, την οσοδήποτε δεξιόστροφη ή και δεξιά, απέναντι σε μια παράταξη και ιδεολογία οπωσδήποτε πιο δεξιά, όπως την εκφράζει αυτήν τη στιγμή η Νέα Δημοκρατία. Αλλά για να βοηθήσει, πρέπει, εννοείται, να υπάρξει. Να ψηφιστεί δηλαδή, και όχι να αυτοχειριαστεί, πηδώντας πρόσχαρα στον καταπιόνα του ενός ή του άλλου κόμματος.