Και βουλιμικό και ανορεξικό, ή Το λεξικό του σαμπάν [απάντηση σε Μπαμπινιώτη, β]
Τα Νέα, 17 Φεβρουαρίου 2007
Ένα λεξικό που χρειάστηκε δύο εκδόσεις για να ανακαλύψει την κίσσα και τον ευμεγέθη ενώ είχε λήμματα υπεκκαίω και σαμπόδρομος, ή έδινε για υποκοριστικά τού Κυριάκου την Κούλα και την Κίτσα, δύσκολα πείθει ότι μπορεί ουσιαστικά να βελτιωθεί
το πλήρες κείμενο:
Μια επιστολή που «απαντά» σε πρόταση-άποψη η οποία δεν διατυπώθηκε ποτέ αξίζει άραγε να μας απασχολήσει άλλο απ’ το να υποδείξουμε ακριβώς το ψέμα της;
Δυστυχώς ναι, όταν υπογράφεται από πανεπιστημιακό δάσκαλο, ιδιαίτατα μάλιστα προβεβλημένο. Αναφέρομαι στην επιστολή του κ. Μπαμπινιώτη (Νέα 13.1.07), στην οποία αφιέρωσα την περασμένη επιφυλλίδα, σχολιάζοντας ακριβώς ότι απαντά σε ανύπαρκτη «κατηγορία», ενώ αποσιωπά τη βασική μου επισήμανση, για την ασυνέπεια που χαρακτηρίζει το λεξικό του ως προς τα ορθογραφικά, οπότε και δυναμιτίζει το όλο εγχείρημά του. Τι έμεινε τότε να σχολιαστεί;
Απλώς, άλλη μια φορά αλλά γενικότερα και σφαιρικά το λεξικό, με αφορμή την υπογράμμιση του κ. Μπ., παλαιότερα αλλά και τώρα, ότι το χρησιμοποιώ κι εγώ μαζί με χιλιάδες άλλους, «ψωμίζομαι» μάλιστα από αυτό, και αποπάνω «φτύνω εκεί που τρώω»!
Καταρχήν είναι τουλάχιστον παράδοξο να κομπάζει ο κ. Μπ. ότι χρησιμοποιώ το λεξικό του, εφόσον ξέρει ότι ένας επαγγελματίας διορθωτής, επιμελητής, μεταφραστής, γραφιάς (οφείλει να) έχει και (να) χρησιμοποιεί όσο το δυνατόν περισσότερα λεξικά: 35 χρόνια επαγγελματίας, έχω, όπως είναι φυσικό, σχεδόν όλα τα λεξικά, παλαιά, παλαιότερα και νεότερα, γενικά και ειδικότερα, τεράστια, μεγάλα και μικρά, καλά και μέτρια και κακά: δεν είναι σοβαρές κουβέντες τώρα αυτές. (Όσο ότι «ψωμίζομαι» από αυτό, έπειτα από τα μύρια όσα έχω ήδη επισημάνει, κι εγώ και τόσοι άλλοι; Θα το είχα κλείσει τότε προ πολλού το μαγαζί!)
Το θέμα λοιπόν δεν είναι να λάβει ο κ. Μπ. την απάντησή του όσο να μάθει ο χρήστης του Λεξικού Μπαμπινιώτη (ΛΜπ) να αποφεύγει τις κακοτοπιές (αν και είναι εξαιρετικά δύσκολο αυτό, ακόμα και για ειδικόν) και να καταφεύγει πάντοτε (κατά τον γενικό άλλωστε κανόνα) σε δεύτερο και σε τρίτο λεξικό. Μπορεί όμως να κάνει κάτι τέτοιο ο κάθε απλός χρήστης; Προφανώς όχι. Μένει τότε να πειστεί αυτός που θέλει οπωσδήποτε, αυστηρώς και μόνο Μπαμπινιώτη, και ειδικά τώρα οι υπερδεκαπέντε χιλιάδες κάτοχοι της α΄ έκδοσης και κάποιες, φαντάζομαι, χιλιάδες της λεγόμενης «επανεκτύπωσης», να το πετάξουν παρευθύς το αντίτυπό τους, να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη και να αγοράσουν τη λεγόμενη β΄ έκδοση, που είναι οπωσδήποτε αισθητά βελτιωμένη. Και βλέπουμε.
Αναδρομή γι’ αυτό στην α΄ έκδοση, και για να δείξω κυρίως, επιπλέον, γιατί ένα τέτοιο πρώτο υλικό δύσκολα, κατά τη γνώμη μου, μπορεί να μεταπλαστεί εξολοκλήρου και να αποτελέσει αξιόπιστο εργαλείο. «Βιαστικογραφία» ονόμασε, σαν ηπιότερη εκδοχή, φίλος και συνάδελφος αυτό που κατεξοχήν χαρακτηρίζει το ΛΜπ, ένα λεξικό που θα μπορούσε, όπως έχω ξαναγράψει, να αποβεί το πλέον χρηστικό, «καθώς αποτελεί συνδυασμό ετυμολογικού, ερμηνευτικού αλλά και εγκυκλοπαιδικού λεξικού, με πλήθος σχόλια για γραμματικά και συντακτικά προβλήματα, εκτενείς πίνακες κ.ά.» (Νέα 8.5.1999, τώρα με εκτενείς προσθήκες στο βιβλίο μου Η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη, β΄ έκδ. 2003, σ. 38-44).
Όταν πρωτοκυκλοφόρησε λοιπόν το πολλά υποσχόμενο και πολύ περισσότερο διαφημισμένο σαν εθνικό έργο ΛΜπ, δέχτηκε σκληρή κριτική από διακεκριμένους φιλολόγους και γλωσσολόγους, άλλους ειδικούς επιστήμονες, καθηγητές πανεπιστημίου και ερευνητές, ίσαμε το σατιρικό Ποντίκι. Σφάλματα και ατοπήματα ανήκουστα για επιστημονικό έργο επισημαίνονταν ακόμα και με απλό φυλλομέτρημα. Δεν θα επαναλάβω εδώ τα πλήθος ονόματα κριτών που παρέθετα στην παλιά μου επιφυλλίδα, ούτε και έχει νόημα να επιμείνω στη κριτική για την ιδεολογία που το διέπει –έτσι κι αλλιώς για την ιδεολογία του κυρίως αγοράστηκε.
Θα μείνω στα πολύ απλά, αυτά που αναζητεί ακόμα και ο πιο απλός χρήστης, αναπαράγοντας παλιές επισημάνσεις και νεότερες. Στο βιβλίο μου διατρέχω ενδεικτικά μία και μόνο σελίδα του ΛΜπ, όπου υπάρχει λήμμα σαμπόδρομος, για το δρόμο όπου παρελαύνουν οι σχολές της σάμπας στο καρναβάλι του Ρίο στη Βραζιλία· σαμπάν, πλοιάριο-κατοικία στη ΝΑ Ασία και την Ιαπωνία· σαμπούκ, πλοιάριο στην Ερυθρά Θάλασσα· Σαμνίτες, ιταλικά φύλα του 4ου και 3ου αι. π.Χ., με εκπληκτικά ανελλήνιστη διατύπωση στο ερμήνευμα, όπως και στους Σαμογέτες, μογγολοειδείς φυλές στη Σιβηρία· λήμμα Σαμόα που παρέπεμπε σε ανύπαρκτο λήμμα Δυτική Σαμόα· το σαμούρι, λαϊκή ονομασία της νυφίτσας, άκρως εξειδικευμένες πληροφορίες-λήμματα, δηλαδή, σ’ ένα λεξικό όπου δεν υπάρχουν π.χ. ο εντελής, ο κοινοτικός, ή και η μελαμίνη!
Σαμπόδρομος λοιπόν, ενώ, συνεχίζω με επισημάνσεις άλλων, απουσιάζουν εκηβόλος, ίνδικτος, μανικοκόλληση (επισημάνσεις της καθηγήτριας της γλωσσολογίας Άννας Ιορδανίδου, «Λεξικά για τα ελληνικά του 21ου αιώνα», Καθημερινή 5.11.2000), ή αλίπεδο, αποξήλωση, βαθύπεδο, βαλλίστρα, ενδοσωματικός, εξυπονοείται, επίχωση, ευμεγέθης, ευποιία, κάνναβος, καταφέρω, κίσσα, μοριοσανίδα, μουβιόλα, πέραμα, περαματάρης, πλαστρόν, ράδα, συγκεράζω, συμβεβηκός, συνυποψήφιος –για να σημειώσω λίγα από τα πάμπολλα με τα οποία με βομβαρδίζει ο φίλος μεταφραστής Κώστας Κουρεμένος, ο ίδιος που επισήμανε και το νόστιμο (!) τυπογραφικό σφάλμα (σχόλιο κάτω από το λήμμα δάσος) ότι το άλσος «συνδέεται ετυμολογικά με το Άλπεις, το ιερό της Ολυμπίας» (=Άλτις).
Πολλά από αυτά, όλα κοινά στον στοιχειώδη επιστημονικό ή φιλοσοφικό, αλλά και στον καθημερινό, λαϊκό λόγο, που υπάρχουν λ.χ. στο Λεξικό του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη (1998, αμέσως μετά το ΛΜπ), στη β΄ έκδοση συμπληρώθηκαν. Διορθώθηκαν και τυπογραφικά ή άλλα σφάλματα, π.χ. η επανάληψη του ίδιου ερμηνεύματος στα λήμματα ότι και ό,τι (για το χρονικό: ό,τι λέγαμε για σένα) που είχα επισημάνει και εγώ· το ανήκουστο και για πρωτοετή της Νομικής ότι «ασκείται έφεση στον Άρειο Πάγο» (επισήμανση Ε. Χ. Μαραβέλια)· ότι η Κούλα, η Κίτσα και η Κική είναι υποκοριστικά τού Κυριάκου (επισήμανση Α.-Φ. Χριστίδη)! Διορθώθηκαν τα αρκτικόλεξα που, κατά σατανική σύμπτωση (σύμφωνα με το Ποντίκι), αφορούσαν την Αριστερά: ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, ΠΕΕΑ, μαζί με το χωροφυλακίστικο «κΟΥμουνιστικός», όχι άπαξ αλλά τρις (λ. ΚΚ, ΚΚΕ, ΚΚΕ-ΑΑ). Και ετυμολογικά πολλά διορθώθηκαν, όπως υποδεικνύει ο Ν. Σαραντάκος. Πότε θα διορθωθούν τα άλλα, πόσα και ποια, και σε ποια έκδοση, άγνωστο.
Ώς τότε, λ.χ., θα μάθει ο μαθητής, πηγαίνοντας (επισήμανση Παντ. Μπουκάλα) στο λ. τρεισήμισι (κι ενώ δεν υπάρχει π.χ. το δυόμισι, ή το «προβληματικό» στην ορθογράφησή του εξήμισι), ότι μαζί με τα ορθά τρεισήμισι ημέρες ή σελίδες θα μπορεί να λέει και τρεισήμισι (αντί τριάμισι) εκατομμύρια: σύνηθες βέβαια το σφάλμα αυτό, όμως δεν επισημαίνεται σ’ ένα κατεξοχήν κανονιστικό λεξικό (που έχει λ.χ. σχόλιο γιατί χειρουργός κι όχι χειρούργος!), αλλά δίνεται σαν ισότιμος τύπος, άρα θα λέμε και «τρεις εκατομμύρια», «τρεις ποτήρια» κ.ο.κ.
Το αμείλικτο συμπέρασμα, με τα απειροελάχιστα που χωρούν εδώ, είναι ότι η πρώτη έκδοση, μόνιμος κίνδυνος ιδίως για έναν κοινό χρήστη, έναν μαθητή κτλ., θα έπρεπε δυστυχώς να αξιοποιηθεί στην ανακύκλωση χαρτιού. Μοιραία συνάγεται ότι, πλάι στις λοιπές γενετικές ανωμαλίες του ΛΜπ, παρ’ όσες διορθώσεις κι αν έγιναν στο μεταξύ, θα αργήσουμε να αποκτήσουμε ένα αξιόπιστο και συνεπές έστω ως προς τον εαυτό του βοήθημα.
Σκοτσέζικο ντους
Γενικότερα: αυτό το βουλιμικό απ’ τη μια και ανορεξικό απ’ την άλλη έργο δίνει μαζί λεξικογραφικές και εγκυκλοπαιδικές πληροφορίες (αυτό πάντως αποτελεί αρετή για τον χρήστη) για ένα καλύβι στην άλλη άκρη της γης, όχι όμως πάντοτε για ένα μεγαθήριο δικό μας,
– δίνει πάλι μέσα στο ίδιο σώμα και όχι σε ξεχωριστή ενότητα πάσης φύσεως αρκτικόλεξα (αυτό έστω ανεκτό), όπως Κ.Ι.Φ.Α.= Κοινοπραξία Ιδιοκτητών Φορτηγών Αυτοκινήτων, και E.F.T.Α.= European Free Trade Association!
– δίνει κύρια ονόματα, «χωρίς εμφανή κριτήρια επιλογής» (Α. Ιορδανίδου), κι έχει έτσι λήμματα Όμηρος, Ποσειδώνας, Πλάτων, ή Βιργίλιος, όχι όμως Κικέρωνας, Ρακίνας ή Οράτιος· έχει Οττάβα, Κιργιζία, Κίελο, όχι όμως Ναγκασάκι, Χιροσίμα ή Μπακού,
– δίνει στο ίδιο πάντοτε σώμα και όχι σε ξεχωριστή ενότητα παροιμιακές εκφράσεις (αυτό απολύτως μη χρηστικό), όπως άμμες δε γ’ εσσόμεθα πολλώ κάρρονες (επισήμανση Μπουκάλα), όχι όμως, κοιτάζω τώρα λ.χ., μηδέν άγαν· και ενώ το πάντα ρει θα το βρει ο αναγνώστης χωμένο στο ρέω και όχι π.χ. στο πας, όπου, αντίθετα, θα βρει το πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών, την απάντηση του Παλαιολόγου στον πολιορκητή Μωάμεθ!
Θα βρει όμως στη θέση του, ευτυχώς, και το σοφό δημώδες από την πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλα.
13 σχόλια:
Το κείμενο αυτό είχε τίτλο "Και βουλιμικό και ανορεξικό". Λίγο προτού φύγει για τύπωμα με το σαββατιάτικο ένθετο, ο διευθυντής της εφημερίδας ζήτησε να περιλαμβάνεται στον τίτλο ο όρος "λεξικό". Στην πίεση της τελευταίας στιγμής και ώσπου να με βρουν, ένας από τους συντάκτες ύλης έδωσε τη λύση: "Λεξικού... σαμπόδρομος", και έτσι έμφανίζεται στην ηλεκτρονική μορφή της εφημερίδας (δεν ξέρω μήπως και στα φύλλα που φεύγουν πρώτα για επαρχία). Όταν κάποια στιγμή με βρήκαν στο τηλέφωνο, και μολονότι δεν είχα καμία αντίρρηση για την αλλαγή, προτίμησα, στην ίδια κατεύθυνση, "Το λεξικό του σαμπόδρομου", ή καλύτερα "Το λεξικό του σαμπάν", μια και "σαμπάν" ήταν και η εικονογράφηση που είχα προτείνει. Το άφησα στην εκλογή τους, και έτσι η εφημερίδα στην έντυπη μορφή της -αντίθετα δηλαδή με την ηλεκτρονική- κυκλοφορεί με τον τίτλο "Το λεξικό του σαμπάν". Αυτά για τη σύγχυση που μπορεί να προκληθεί (και καθώς μάλιστα εδώ κρατώ και τον αρχικό μου τίτλο!).
Επ' αφορμή μιας επισήμανσης του Γ. Η. Χάρη στην επιφυλλίδα του, «Λεξικού… σαμπόδρομος» (Τα Νέα, Σάββατο 17 Φεβρουαρίου 2007, αρ. φύλλου 18768, ένθετο «Βιβλιοδρόμιο») περί του λεξικού Μπαμπινιώτου. Γράφει ο Γ.Η.Χ.: «Μένει τότε να πειστεί αυτός που θέλει οπωσδήποτε, αυστηρώς και μόνο Μπαμπινιώτη, και ειδικά τώρα οι υπερδεκαπέντε χιλιάδες κάτοχοι της α΄ έκδοσης και κάποιες, φαντάζομαι, χιλιάδες της λεγόμενης “επανεκτύπωσης”, να το πετάξουν παρευθύς το αντίτυπό τους, να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη και να αγοράσουν τη λεγόμενη β΄ έκδοση, που είναι οπωσδήποτε αισθητά βελτιωμένη». Θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι οι περί τις δύο μυριάδες δύσμοιροι χρήστες-αγοραστές των πειραματισμών του Κ. Μπαμπινιώτου θα έπρεπε να τύχουν καλύτερης τύχης. Αντί τα σώματα του λεξικού, ομάδι, «να αξιοποιηθ[ούν] στην ανακύκλωση χαρτιού», όπως προτρέπει ο Γ.Η.Χ., καθότι «η πρώτη έκδοση [αποτελεί], μόνιμο κίνδυνο ιδίως για έναν κοινό χρήστη, έναν μαθητή» λόγω της πληθώρας σφαλμάτων, ελλείψεων κλπ (τα οποία έχουν σταχυολογηθεί αρκούντως την περασμένη οκταετία), θα έπρεπε να τυπωθεί Συμπλήρωμα της α΄ έκδοσης όπου θα διορθώνονται τα λάθη και θα καταχωρούνται οι προσθήκες∙ το Συμπλήρωμα θα έπρεπε να διανεμηθεί στους κατόχους των προβληματικών αντιτύπων. Αντ’ αυτού ο Μπαμπινιώτης προχώρησε σε β΄ έκδοση, αφήνοντας τους χρήστες της α΄ στα κρύα του λουτρού και στο έλεος των λαθών του.
Στους αντίποδες του Μαμπινιώτου βρίσκεται ένας σπουδαίος λεξικογράφος της ελληνικής λεξικογραφίας, ο Αντ. Θ. Ηπίτης, την πλούσια λεξικογραφική εργασία του οποίου, όχι και τόσο παρεμπιπτόντως, στο «Λεξικογραφικό επίμετρο» του λεξικού του (σ. 2033-2064) ο Μπαμπινιώτης περνάει sous silence∙ για την ακρίβεια την θάβει (ομού με τον Ηπίτη) στον δήθεν «σκοτεινό αιώνα» της ελληνικής λεξικογραφίας. Γράφει ο Μπαμπινιώτης (ο.π., σ. 2045): «Είναι αξιοσημείωτο – και τραγικό συγχρόνως – ότι τα επόμενα 100 χρόνια (από το 1835 μέχρι το 1933) δεν εκδίδεται κανένα σημαντικό ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας εκτός από τα δίγλωσσα (“ξενόγλωσσα” [sic!-sic!]) λεξικά της Γαλλικής που κι αυτά αναφέρονται κυρίως στη λόγια μόνο γλώσσα». Εδώ ο Μπαμπινιώτης διαπράττει πολλά και συνειδητά foul. Κατά τον αιώνα της κατά Μπαμπινιώτη «λεξικογραφικής σιγής» εκδόθηκαν πολλά, μερικά άριστα, λεξικά, άρα ουδέν το τραγικόν. Η λεξικογραφική παραγωγή μόνον ευκαταφρόνητη δεν υπήρξε (μια αναδρομή στη βιβλιογραφία της περιόδου αρκεί για να πείσει και τον πλέον παραδόπιστο). Ότι τα λεξικά εκδίδονταν δίγλωσσα απηχεί την ιδεολογία της τότε τάχιστα αναπτυσσόμενης, εντός και εκτός του ελληνικού κράτους, αστικής τάξης. Η έκδοση τους στα γαλλικά δεν απηχεί, όπως αφήνει να υπονοηθεί ο Μπαμπινιώτης («ξενόγλωσσα» τα ονομάζει) – ένας αιώνας επικράτησης του κινήματος του «δημοτικισμού» έχει αφήσει τα σημάδια του –, απλώς πιθηκισμό ξένων προτύπων και υποτέλεια ή σύμπλεγμα κατωτερότητας. Αντιθέτως απηχεί τη βούληση εκείνης της αστικής τάξης για γνώση και μια ρωμαλέα αναμέτρηση με τις προκλήσεις του 19ου αιώνα. Και η γνώση (η τεχνολογία, η οργάνωση της διοίκησης, η συγκρότηση λογοτεχνίας κλπ.) εισήχθη εν Ελλάδι μεταξύ άλλων και με αυτά τα λεξικά. Ο κ. Μπαμπινιώτης «ξεχνάει» να μας πει ότι η αστική τάξη στην Ελλάδα επανακαθόρισε τον εαυτό της, ιδίως μετά το 1922, και έκτοτε πλείστα όσα πετάχτηκαν στον κάλαθο των αχρήστων (μεταξύ άλλων και η λεγόμενη καθαρεύουσα, ομού μετά της γαλλικής). Ως επιστήμονας, ο Μπαμπινιώτης, όφειλε να κάνει αυτή τη διάκριση, αντ’ αυτού όχι μόνον υιοθετεί σκοπίμως μια ιδεολογική προσέγγιση της λεξικογραφίας και της γλώσσας εν γένει, αλλά υιοθετεί αυτή ταύτη την ιδεολογία του επιστημολογικού αντικειμένου του, ήτοι αυτή των από το 1933 και εντεύθεν συνταχθέντων λεξικών. Ο αιώνας «λεξικογραφικής σιγής» του Μπαμπινιώτου δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα επιστημολογικό ατόπημα ιδεολογικο-πολιτικής χροιάς. Με μια μονοκονδυλιά δεν διαγράφεται μόνον μια ολόκληρη περίοδος της σύγχρονης ελληνικής λεξικογραφίας, αλλά και η δυνατότητα έρευνας και αξιολόγησης αυτής της περιόδου. Πρόκειται δηλαδή για σκόπιμο αποκλεισμό ή λογοκρισία. Η μελέτη αυτής της περιόδου ακόμα εκκρεμεί από ερευνητικής απόψεως.
Για να επανέλθουμε στο ζήτημα του Συμπληρώματος. Ο Ηπίτης παρήγαγε πρωτογενή λεξικογραφική εργασία, μοναδικής ποιότητας, μεταφέροντας με μια παραδειγματική ακριβολογία όρους της γαλλικής στην ελληνική και καθορίζοντας για πολλές ελληνικές λέξεις το ακριβές τους περιεχόμενο συγκριτικά με τη γαλλική ορολογία, δηλαδή συγκριτικά με μια γλώσσα που μπορούσε να αποτελέσει σταθερό υπόβαθρο για την ακόμα σχηματιζόμενη και ρευστή ελληνική γλωσσική κατάσταση∙ ο Ηπίτης έδωσε με το Ελληνογαλλικό του λεξικό ένα άκρως υποδειγματικό ερμηνευτικό λεξικό χτισμένο ωστόσο με τα υλικά μιας άλλης εποχής και μιας άλλης ιδεολογίας. Θα συμπληρώναμε και δεοντολογίας. Κι εδώ εισέρχεται το ζήτημα του Συμπληρώματος. Στο έργο ζωής του το Ελληνογαλλικόν (και Γαλλοελληνικόν) Λεξικόν της λαλουμένης ελληνικής γλώσσης (ήτοι καθαρευούσης και δημώδους) το οποίο εκδόθηκε από το τυπογραφείο Π. Α. Πετράκου, μεταξύ 1908 και 1912, σε πέντε τόμους και αποτελείται από 6.434 σελίδες, σχ. 8ο, ο Ηπίτης φρόντισε να επισυνάψει, πέρα από πολυσέλιδους πίνακες παροραμάτων, 1 ½ τυπογραφικό με Προσθήκες εις τα στοιχεία A. B. C. D. το 1912, και δύο Συμπληρώματα του Ελληνογαλλικού Λεξικού της λαλουμένης ελληνικής γλώσσης και του Γαλλοελληνικού το 1920, αποτελούμενα από 214 και 232 σελίδες αντιστοίχως.
Νομίζουμε εάν ο κ. Μπαμπινιώτης ενέσκηπτε στο λεξικό του Ηπίτη θα είχε πολλά να διδαχθεί από το ήθος του λεξικογράφου και τουλάχιστον οι εκ του Μπαμπινιώτου τρεφόμενοι χρήστες λεξικών θα απολάμβαναν ενός συμπληρώματος αντί της έως σήμερα προσφερόμενης λύσης να αποκτήσουν ακόμα έναν Μπαμπινιώτη μέσα σε λιγότερο από μία δεκαετία. Εκτός και εάν ο κ. Μπαμπινιώτης θεωρεί ότι κάθε έκδοση του λεξικού του έχει μικρότερο χρόνο ζωής από το οποιοδήποτε εργαλείο χειρός.
Αγαπητέ φοινικιστή,
η πίεση του χρόνου προφανώς και εξηγεί "μερικά από τα συζητούμενα σφάλματα του ΛΜπ", δεν τα δικαιολογεί όμως, έστω αυτά τα "μερικά" (τα λίγα μπρος στα άλλης τάξεως και πολλά). Γενικότερα όμως, δύσκολα δέχεται κανείς την πίεση του χρόνου σαν παράγοντα καθοριστικό για την έκδοση τέτοιων έργων.
Αν πάντως θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, ξέρουμε όλοι γιατί βιάστηκε, μάλλον τι βιάστηκε να προλάβει το ΛΜπ. Επειδή όμως η Ιστορία δεν γράφεται με ιστορίες ή μ' αυτά που έστω όλοι γνωρίζουμε, γι' αυτό παρέθεσα ελάχιστα από τα πάσης φύσεως σφάλματα, αλλά και συστατικές αδυναμίες, που χαρακτηρίζουν το ΛΜπ. Και που προπάντων το καθιστούν ουσιαστικά αναξιόπιστο, καθώς μάλιστα είναι εμφανές πως λείπει κάποιος κεντρικός σχεδιασμός, τελικά ο κατευθυντήριος νους, αυτός που επιτέλους θα δαμάσει και θα οργανώσει το τεράστιο υλικό που συγκέντρωσαν με μόχθο -είναι ολοφάνερο- τεράστιο οι συντάκτες του λεξικού.
Στην εφημερίδα χρησιμοποίησα τον δανεικό όρο "βιαστικογραφία" (πατρότητας Παντ. Μπουκάλα), για να μην πιανόμαστε από λέξεις. Εδώ, και μεταξύ μας, εννοώ σε στενότερο κύκλο ειδικών αναγνωστών, δε διστάζω να χαρακτηρίσω το ΛΜπ "προχειρογράφημα", που η γέννησή του στιγματίστηκε -και η μετέπειτα πορεία του συνοδεύτηκε- από πρωτοφανή για επιστημονικό έργο και χώρο εκδοτική αήθεια. Και είναι και αυτό το στοιχείο μείζον, που δεν κολάζεται από το γεγονός ότι η τρίτη-που-ονομάζεται-δεύτερη έκδοση είναι βελτιωμένη, και ως προς τα ελληνικά της, και ως προς το λημματολόγιο, ή τα ερμηνεύματα και τις ετυμολογίες.
Αλλά πόσες είναι, πάλι, αυτές οι όντως σημαντικές βελτιώσεις; Πώς είναι δυνατόν να το ξέρει ο αναγνώστης-χρήστης, τι θα τον κάνει να ανακτήσει την πίστη του (καλύτερα: να αποκτήσει πίστη) σε ένα έργο που το βαραίνουν σοβαρές γενετικές ανωμαλίες, με τι μέσα να διαγνώσει πως θεραπεύτηκε η ασύγγνωστη προχειρότητα της α΄ έκδοσης (να θυμίσω ότι και στην ψευδεπίγραφη -δείγμα και αυτό του ήθους που έλεγα- "επανεκτύπωση" προστέθηκε λ.χ. λήμμα "απριόρι", που έμεινε όμως κενό, ξέχασαν δηλαδή να προσθέσουν το ερμήνευμα -ενώ, ας συνεχίσω την παρένθεση, στην τελευταία έκδοση μπήκε κανονικό λήμμα, αλλά στα λατινικά, a priori, όπως και a posteriori κτλ., έτσι ανάκατα τα λατινικά λήμματα με τα ελληνικά), με το πλήθος και προπαντός το είδος των λαθών της, που τα έσκεπε, τα κουκούλωνε όλα μια προφανής έλλειψη γενικών αρχών (που αυτή, πάντως, δεν μοιάζει να θεραπεύτηκε στη βελτιωμένη έκδοση!).
Από αυτή την άποψη βρίσκω μάλλον άτοπη και πάντως άκαιρη τη σύγκριση με όλα τα νεότερα τουλάχιστον λεξικά, ειδικά με του Κριαρά και ειδικότερα με το ΛΙΤ (που ο χρόνος έκδοσής του και ο όγκος του το κάνουν να εμφανίζεται πλάι στο ΛΜπ), όσες αδυναμίες και ελλείψεις κι αν εντοπίσει κανείς και σ’ αυτά, λεξικά που καταρχήν χαρακτηρίζονται από συνέπεια ως προς τις αρχές τους και είναι προπάντων αξιόπιστα.
ΥΓ για τον Νίκο Σαραντάκο: Μη φοβού, και βέβαια την προίκισε με δύο -ν την «κανέλα» το ΛΜπ. Απλώς, επειδή χρησιμοποίησα την παροιμία για άλλους λόγους και όχι ορθογραφικούς, δεν ακολούθησα την εν λόγω «ορθογραφία».
Μολονότι συμφωνώ στα περισσότερα μαζί σας και κυρίως συμφωνώ ως προς τη μέθοδό σας, επιτρέψτε μου να επισημάνω ότι και το ΛΚΝ Τριανταφυλλίδη πάσχει από κάμποσες αδυναμίες, οι οποίες δεν επισημαίνονται τόσο συχνά όσο θα έπρεπε. Ένα παράδειγμα: στην εισαγωγή του Λεξικού, γραμμένη από τον Παράσογλου, αν θυμάμαι καλά, αναφέρεται κάπου η λέξη συνωρίδα. Υποψιασμένος για τις θέσεις του Ιδρύματος, αναζήτησα το λήμμα στο λεξικό. Εις μάτην βέβαια.
προς φοινικιστή,
δεν διαθέτω επαγγελματικές γνώσεις στον τομέα της λεξικογραφίας, αλλά θα ήθελα να διατυπώσω την απορία εάν τα ερμηνευτικά λεξικά της νεοελληνικής γλώσσας οφείλουν να δίδουν τα ερμηνεύματα αποκλειστικά και μόνον στην νεοελληνική γλώσσα.
Ο Ηπίτης δίδει τα ερμηνεύματα στη γαλλική γλώσσα προφανώς απευθυνόμενος σε ελληνόγλωσσους και όχι σε γαλλόφωνους επιθυμούντες να μάθουν την ελληνική.
Εάν οι ελληνόφωνοι, οι Έλληνες, της εποχής του Ηπίτη είχαν ανάγκη να βλέπουν τα ερμηνεύματα στη γαλλική δεν αναιρεί το γεγονός ότι ο Ηπίτης το λεξικό του Ηπίτη θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας.
Εκτός εάν συμφωνείτε περί του σκοτεινού αιώνος της ελληνικής λεξικογραφίας.
Αγαπητέ φοινικιστή, στην πρώτη έκδοση (1998) που έχω, στη σελίδα ζ΄ του προλόγου αναφέρεται: "που βασίστηκε τελικά στο έργο του άλλού μέλους της περίφημης συνωρίδας, του Αχιλλέα Τζάρτζανου". Δεν γνωρίζω αν σε επόμενες εκδόσεις απαλείφθηκε η λέξη. Έχω πάντως την υποψία ότι το λεξικό διαπνέεται από μια ελαφρά κανονιστική διάθεση που το καθιστά συχνά δύσχρηστο.
Μεγάλε,είσαι άρρωστος!Πάσχεις από ιδεοληψίες.Η «καταστροφή» του Μπαμπινιώτη είναι αυτοσκοπός γι' εσένα.Γράψε ένα λεξικό εσύ να δούμε θα το δημοσιεύσεις τέλειο;Δεν υπάρχει τέλειο λεξικό στον κόσμο,έτσι όπως το εννοείς εσύ τουλάχιστον,κι αυτό είναι μια αρετή της γλώσσας.Αν σου αναφέρω παροράματα του λεξικού Τριανταφυλλίδη -που τόσο επαινείς, δικαιολογημένα βέβαια- θα εκπλαγείς.Πάντα θα υπάρχουν ελλείψεις και λάθη.Στην περίπτωση του λεξικού Μπαμπινιώτη,τα λάθη είναι λιγότερα από κάθε άλλο λεξικό ή πρόκειται για λάθη ήσσονος σημασίας,τα οποία εσυ σκοπίμως τα αναπαράγεις συστημαικά,καθώς αυτό λειτουργεί θεραπευτικά στις ιδεοληψίες σου.Αν ήσουν έντιμος θα στεκόσουν και στα πλεονεκτήματα του λεξικού,το μεγαλύτερο των οποίων είναι οι πολλές σημσίες που δίνονται,και που στη λεξικογραφική επιστήμη αυτή τη στιγμή θεωρείται το σημαντικότερο προσόν ενός λεξικού.Και να ήταν μόνο το λεξικό ,στο οποίο είσαι επικριτικός;Τι να πούμε για την κριτική σου για τη «Γραμματική της Νέας Ελληνικής» του καθηγητή.Εκεί είναι που εκτέθηκες ανεπανόρθωτα.Αφού δεν διαθέτεις ειδικές γλωσσολογικές γνώσεις, τι θες και ανακατεύεσαι;Τουλάχιστον την κατάλαβες την έννοια της «ιδιοσυγχρονίας» σε μια περιγραφική γραμματική ή να σου φτιάξουμε μια γραμματική όλης της Ελληνικής αποκλειστικά γι' εσένα;Εχεις καταντήσει γραφικός,δεν το καταλαβαίνεις;Δεν έχεις άλλη δουλειά απ το να κατακρίνεις το σύνολο των έργων του Μπ.;Η θρασύτητά σου είναι πρωτόγνωρη,ιδίως για έναν εμπειρικό της γλώσσας και όχι επιστήμονα γλωσσολόγο.Αντί να χαίρεσαι που η χώρα μας διαθέτει έναν επιστήμονα περιωπής,αφιερώνεις ένα σωρό επιφυλλίδες για να αποδείξεις τι;Πιστευέις ότι σε παίρνει κανείς στα σοβαρά εσένα και τους λοιπούς γνωστούς-αγνώστους,Σαραντάκους,Λίγγρηδες κ.λπ.;
Κοψ'τη μαλακια Χαρη,σε χτυπαει στο κεφαλι.
Βλέπω συνεχίζεις και συκοφαντείς με κάθε τρόπο τον Μπαμπινιώτη. Πώς και δεν σε πήρε τηλέφωνο η δημοσιογράφος που επικρίνεις να σε ρωτήσει αν θα χρησημοποιήσει το Λ.Μπ. στο κινητό της τηλέφωνο; Γιατί έκοψες τα μηνύματα κάτω απ΄τα σχόλια; Για να μη σε πάρουν με τις ντομάτες; Στο Μικρό λεξικό ακολουθείται η ευλογημένη για εσένα σχολική ορθογραφία, η οποία είναι υπεράνω κριτικής. Ευαγγέλιο είναι. Τι γκρινιάζεις, λοιπόν, πάλι;
Δημοσίευση σχολίου